Czy jesteś profesjonalistą?

Niektóre treści i reklamy zawarte na tej stronie przeznaczone są wyłącznie dla profesjonalistów związanych z weterynarią

Przechodząc do witryny www.weterynarianews.pl zaznaczając – Tak, JESTEM PROFESJONALISTĄ oświadczam,że jestem świadoma/świadomy, iż niektóre z komunikatów reklamowych i treści na stronie przeznaczone są wyłącznie dla profesjonalistów, oraz jestem osobą posiadającą wykształcenie medyczne lub jestem przedsiębiorcą zainteresowanym ofertą w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Nie jestem profesionalistą

Inwazja Sarcoptes scabiei u psów – Sarkopotoza

Sarkopotoza

Sarkopotoza jest ektopasożytniczą chorobą skóry powszechnie występującą na całym świcie u zwierząt towarzyszących [1, 4, 5]. Według przeprowadzonych w Polsce badań epidemiologicznych publikowanych w roku 2013 inwazja S. scabiei stanowiła niecałe 5% wszystkich chorób skóry u tego gatunku [15].

U psów inwazje wywołuje S. scabiei var. canis należący do rodziny Sarcoptide. Do zarażenia dochodzi na skutek bezpośredniego kontaktu z zarażonymi psami lub lisami, ale może do niego dojść również poprzez kontakt z przedmiotami, z którymi zetknął się chory osobnik. Po zarażeniu samice S. scabiei drażą korytarze w naskórku żywiciela, gdzie składają jaja. Po wykluciu larwy świerzbowca wychodzą na powierzchnię skóry, gdzie linieją i przechodzą dwa stadia nimf. Cykl rozwojowy pasożyta trwa zwykle od 10 do 21 dni [19]. Pasożyt poza żywicielem może przeżyć krótko (do 10 dni zależnie od warunków).

W występowaniu zarażeń świerzbowcem nie stwierdza się sezonowości. Istotną informacją, która wpływa na przebieg choroby i może być wykorzystywana w diagnostyce, jest rozwój silnej reakcji nadwrażliwości w przebiegu inwazji tym pasożytem. W jej przypadku dochodzi zarówno do odpowiedzi typu humoralnego, jak i komórkowego.

S. scabiei może atakować innych żywicieli poza psami, także ludzi. Pasożyt ten izolowany był nie tylko u psów, ale również u kotów, królików, świnek morskich, owiec, kóz i bydła, świń, szakali [2, 3, 4, 8, 12, 17]. Tym niemniej jego podgatunki (var. canis, vulpis, ovis, suis, bovis, hominis i inne) są względnie swoiste dla określonego żywiciela, tak więc S. scabiei var. canis zwykle nie kończy swojego cyklu rozrodczego na obcym żywicielu i w takim przypadku inwazja ma tendencje do samoistnego wygasania w ciągu około 2 tygodni [18].

Oczywiście inwazja może się utrzymywać, o ile jest ciągły kontakt np. właściciela zwierzęcia z zarażonym psem. S. scabiei var. canis może rozwijać się u kotów, przypadki takie były opisywane, ale są bardzo rzadkie [12]. Głównym świerzbowcem drążącym występującym u kotów jest Notoedres cati, w Polsce bardzo rzadko spotykany.

Sarkopotoza – objawy kliniczne

W przypadku sarkopotzy nie występują predyspozycje rasowe i płciowe. Na zachorowanie bardziej wrażliwe są osobniki młode. Ponieważ choroba jest silnie zaraźliwa, podobne objawy mogą występować u innych psów, z którymi zwierzę pozostaje w kontakcie. Pasożyt jest zaraźliwy dla człowieka, niekiedy więc zdarza się, że również właściciel ma objawy kliniczne choroby. U człowieka, jak wspomniano, S. scabiei var. canis zwykle się nie namnaża, stąd choroba najczęściej ustępuje po wyleczeniu psa. W przypadku gdy u zwierzęcia podawano glikokortykosteroidy, to odpowiedź w postaci zmniejszenia świądu jest po ich podaniu niepełna.

Podstawowym objawem związanym z inwazją świerzbowca S. scabiei jest niezwykle silny świąd, który ma charakter niesezonowy. Objawy pojawiają się zwykle już kilka dni po zarażeniu, ale do rozwoju bardzo intensywnego świądu dochodzi w przeciągu kilku (trzech-czterech) miesięcy. Najbardziej widoczny jest on w okolicy brzucha, na krawędziach małżowin usznych, łokciach oraz okolicy stepu. Stosunkowo powszechnie może też być obecny na głowie, okolicy mostka, dalszych odcinkach kończyn. Natomiast raczej nie dochodzi do sytuacji w której lokalizowałby się on na grzbiecie zwierzęcia. Oczywiście w przypadkach bardzo ciężkich może obejmować niemal całe ciało, wówczas u psów dochodzi dodatkowo do wychudzenia i osłabienia. Niekiedy zdarza się, że świąd ulega nasileniu, gdy pies przebywa w cieplejszych miejscach.

Typowymi wykwitami związanymi z chorobą są grudki oraz rumień, a także zmiany poświądowe w postaci przeczosów, otarć, łusek strupów oraz wyłysień i przerzedzeń włosa. W przypadkach przewlekłych dochodzi do zliszajowacenia skóry, która jest pogrubiała i przebarwiona.

W związku z obecnością licznych samouszkodzeń zwykle u zarażonych osobników pojawiają się również wtórne infekcje bakteryjne. Jeśli objawy obejmują duże obszary ciała, może dochodzić do powiększenia węzłów chłonnych [18]. Opisywana jest również postać choroby, w której dochodzi do powstawania silnego świądu przy braku zmian na skórze – scabies incognito [13].

Jak rozpoznać sarkopotoze

Podstawową metodą stosowną do rozpoznawania inwazji świerzbowca S. scabiei jest zeskrobina głęboka. Niektórzy autorzy preferują wykonanie licznych zeskrobin powierzchownych.

Zeskrobinę najlepiej pobrać z grudek (jeśli takie występują) z okolic ciała predysponowanych do wystąpienia objawów klinicznych, tj.: krawędzi małżowin usznych, łokci, brzucha. Zeskrobina powinna być pobrana głęboko, tj. do pierwszej kropli krwi, zwykle należy wykonać liczne zeskrobiny, by potwierdzić wystąpienie choroby.

Pobrany materiał rozprowadza się na szkiełku podstawowym w 10-proc. wodorotlenku potasu lub w chlorolaktofenolu. Metoda ta nie jest rozstrzygająca w przypadku, gdy pasożyt nie zostanie potwierdzony (obecność pasożytów lub ich jaj w zeskrobinie potwierdza rozpoznanie, niewykazanie ich w zeskrobinie nie wyklucza prawdopodobieństwa świerzbu), metoda jest w 100% swoista, ale czuła tylko w około 20% [11]. By zwiększyć czułość metody, można pobrany poprzez zeskrobinę materiał poddać wirowaniu. Miesza się go wówczas z 10-proc. wodorotlenkiem

potasu i wiruje (2000 obrotów na minutę) przez 5 minut, następnie zlewa supernatant znad osadu, a osad ogląda pod mikroskopem. Metoda ta, zagęszczająca pobrany materiał, jest bardziej czuła od standardowej zeskrobiny [11].

W przypadku sarkoptozy powszechnie występuje tzw. odruch uszno-kończynowy. Polega on na tym, że podczas drażnienia krawędzi małżowiny usznej kończyna miedniczna po tej samej stronie wykazuje ruchy jak w przypadku drapania. Odruch ten jest bardzo powszechny u osobników ze świerzbem (występuje u ponad 90% zwierząt zarażonych). Nie jest to niestety metoda całkowicie pewna, ponieważ stwierdzany jest on też w przypadkach bardzo ciężkich postaci alergii pokarmowej czy atopowego zapalenia skóry [11, 18].

Kolejną metodą, która może być użyta w diagnostyce choroby, jest badanie histopatologiczne. Wycinki do badania należy pobrać z miejsc, gdzie występują wykwity pierwotne w postaci grudek. Wycinki barwi się rutynowo metodą H-E. Pasożyty lub ich jaja widoczne są w naskórku. Czasem wokół pasożytów widoczny jest ponadto naciek granulocytów kwasochłonnych. W przypadkach przewlekłych obserwowane są parakeratyczna hiperkeratoza, eozynofilowe zapalenie okołonaczyniowe lub śródścienne. W naskórku mogą być widoczne martwica, eksocytoza i obrzęk.

W niektórych przypadkach można odnaleźć jaja pasożyta w kale podczas badania metodą flotacji. Jaja te dostają się do przewodu pokarmowego podczas wylizywania i wygryzania miejsc, na których występuje świerzbowiec [18].

Istnieje ponadto możliwość rozpoznania choroby poprzez zbadanie obecności swoistych przeciwciał w surowicy. Metoda ta jest czuła i swoista w około 90%. Należy mieć na uwadze, że odpowiedź immunologiczna nie pojawia się natychmiast, w przypadkach wczesnych inwazji może nie występować jeszcze wzrost mian przeciwciał. Powstawanie wykrywalnych mian przeciwciał zwykle ma miejsce dopiero około 5 tygodni od inwazji. Ponadto możliwe są reakcje fałszywie dodatnie w przypadku psów atopowych uczulonych na alergeny roztoczy kurzu domowego [17, 18].

Ostatecznym sposobem postawienia rozpoznania jest diagnoza na podstawie efektów leczenia, czyli ustąpienie objawów choroby po zastosowaniu leczenia przeciwko świerzbowcom.

U ludzi w diagnostyce inwazji świerzbowca S. sabiei używane jest również badanie dermatoskopowe, wykazujące stosunkowo dużą czułość [14, 16]. U psów jak dotychczas technika te nie była stosowana w diagnostyce choroby, co związane jest z wysokimi kosztami specjalistycznego sprzętu.

Diagnostyka różnicowa

W diagnostyce różnicowej należy brać pod uwagę inne choroby przebiegające z bardzo silnym świądem, takie jak alergia pokarmowa czy atopowe zapalenie skóry oraz alergiczne pchle zapalenie skóry.

Sarkopotoza leczenie

Leczenie inwazji świerzbowca może być prowadzone zarówno w oparciu o metody polegające na zewnętrznym stosowaniu leków, jak i ich podawaniu ogólnoustrojowo.

W przypadku leczenia miejscowego zalecane jest wystrzyżenie miejsc, gdzie lokalizują się zmiany, by ułatwić dostęp leku do skóry. Miejscowo można stosować roztwór cieczy kalifornijskiej, czyli wielosiarczku wapnia (ang.  lime sulfur). Preparaty zwierające tę substancję nie są w Polsce dostępne dla psów. Dostępne są preparaty zarejestrowane do stosowania dla koni, można je używać u psów. Zalecane stężenie wielosiarczku wapnia to 2,5%, kąpiele powinny być stosowane w odstępie tygodnia. Wielosiarczek wapnia ma również dodatkowe właściwości pomocne w leczeniu, ponieważ działa również przeciwświądowo oraz przeciwłojotokowo, ułatwiając usuwanie zalegających na skórze łusek.

Kolejnym lekiem do stosowania miejscowego jest amitraza. Lek należy stosować w stężeniu 0,025%. Kąpiele trzeba powtarzać co 14 dni. Do wyleczenia zwykle niezbędne są 2-3 kąpiele. Amitraza nie może być stosowana u suk karmiących i ciężarnych oraz szczeniąt młodszych niż 3 miesiące. Ponadto nie można jej stosować u psów rasy chihuahua [18]. Niektórzy autorzy podają, że fipronil może być skuteczny w leczeniu choroby. Ten sposób leczenia powinien być stosowany głównie w przypadku szczeniąt, u których należy wybrać lek o jak najniższej toksyczności. Fipronil stosowany jest w postaci sprayu w stężeniu 0,25%, 3 ml/kg m.c. trzykrotnie w odstępie 3 tygodni. U zwierząt dorosłych należy zwiększyć dawkę do 6 ml/kg m.c. Leczenie fipronilem nie zawsze jest skuteczne, można go stosować w przypadkach wczesnych inwazji o niewielkim nasileniu lub gdy użycie innych silniejszych leków jest u danego psa przeciwwskazane, chociaż opisywano przypadki skutecznego zastosowania fipronilu u psów, u których nieskuteczna była iwermektyna [7, 18, 19].

W leczeniu skuteczne jest również połączenie fipronilu i amitrazy stosowane w postaci preparatów spot-on podawanych 2 razy w odstępie 4 tygodni [10].

Eprinomektyna stosowana miejscowo w postaci roztworu 5 mg/ml – pour-on (w dawce 0,5 mg/kg m.c.) podawana jeden raz w tygodniu przez cztery tygodnie okazała się skuteczna w zwalczaniu tej inwazji [9].

W leczeniu sarcoptozy skuteczne są podawane w postaci spot-on preparaty zwierające w swoim składzie moksydektynę (połączenie moksydektyny i imidoklapromidu) i selamektynę. Selamektyny nie można stosować u szczeniąt młodszych niż 6 tygodni.

Ogólnoustrojowo można stosować iwermektynę w dawce 0,2-0,4 mg/kg m.c. dwu- lub trzykrotnie w odstępie 2 tygodni. Lek ten może być również podawany doustnie, tak jak w przypadku nużycy, ale wówczas stosuje się go w odstępie tygodnia. Opisywano przypadki występowania oporności na iwermektynę u S. scabiei var canis [19].

Kolejnym lekiem używanym w zwalniaczu inwazji jest doramektyna w dawce 0,2 mg/kg m.c. Lek zwykle jest skuteczny już po jednorazowym podaniu. Zarówno iwermektyna, jak i doramktyna nie mogą być stosowne u owczarków colie, szetlandzkich, owczarków staroangielskich.

Oksym milbemycyny w dawce 2 mg/kg m.c. podawany doustnie co 7-14 dni jest również skuteczny w terapii.

Leczenie choroby niezleżenie od wybranej opcji terapeutycznej zwykle trwa 4-6 tygodni, przy czym poprawa w postaci zmniejszenia świądu widoczna jest najczęściej około drugiego tygodnia od jego rozpoczęcia.

Dodatkowo w celu usunięcia zalegających na skórze łusek i strupów można stosować kąpiele w szamponach przeciwłojotkowych. Świąd można ograniczyć albo poprzez podawanie glikokortykosteroidów (zwykle prednizon/prednizolon w dawce 1 mg/kg m.c.) lub poprzez podanie oclatinibu, który również jest skuteczny w zmniejszaniu świądu przy tej inwazji [6]. Jeśli u psa występują wtórne infekcje bakteryjne, należy je leczyć zgodnie z obowiązującymi zasadami.

Piśmiennictwo:

1. Ali M.H., Begum N., Azam M.G., Roy B.C.: Prevalence and pathology of mite infestation in street dogs at Dinajpur municipality area. “J. Bangladesh Agril. Univ.” 2011, 9, 111-119.

2. Arlian L.G., Vyszenski-Moher D.L.: Life cycle of Sarcoptes scabiei var. canis. “J Parasitol.”, 1988, 74, 427-430.

3. Berkovitz A., Waner T., King R., Perl S.: Concurrent parasitation with sarcoptes and demodex ina golden jackal. “Israel J. Vet. Med.” 2009, 64 10-11.

4. Cai D., Zhang Q., Zhang L. et al.: prevalence of fur mites in canine dermatologic disease in henan, hebei, heilongjiang provinces, and xinjiang uygur autonomous region, china internation. “J. Vet. Sci.” 2014, 3: 29-32.

5. Chen Y.Z., Liu G.H., Song H.Q. et al.: Prevalence of Sarcoptes scabiei Infection in Pet Dogs in Southern China. “Scientific World Journal” 2014, DOI: 10.1155/2014/718590.

6. Cosgrove S.B., Wren J.A., Cleaver D.M.: Efficacy and safety of oclacitinib for the control of pruritus and associated skin lesions in dogs with canine allergic dermatitis. “Vet. Dermatol.”, 2013. 24, 479-e114.

7. Curtis, C.F.: Use of 0,25 per cent fi pronil spray to treat sarcoptic mange in a litter of five week-old puppies. “Vet. Rec.” 1996,139, 43-44.

8. Curtis C.F.: Current trends in the treatment of Sarcoptes, Cheyletiella and Otodectes mite infestations in dogs and cats. “Vet. Dermatol.” 2004 15: 108-114.

9. Deger T. B., Ural K.: Comparable effi cacy of topical eprinomectin and permethrin for treatment of sarcoptic mange in dogs. “Veterinarski Arhiv.” 2013, 83, 393-402.

10. Gaxiola S. Gaxiola J., Perez A. et al.: Effectiveness of two topical treatments with a combination fipronil/amitraz/(S)-methoprene against natural infestations of mites (Sarcoptes scabiei var. canis) on dogs. “Inter. I. Appl. Res. Vet. Med” 2013, 11, 10-15.

11. Gill N.K., Kaur M.: To evaluate the efficacy of diagnostic tests for canine sarcoptic mange in dogs. “Indian J. Sci. Res.” 2014, 8, 107-111.

12. Huang H.P. Lien Y.: Feline sarcoptic mange in Taiwan: a case series of five cats. “Vet. Dermatol.” 2013, 24, 457–e105.

13. Mueller R.S.: Superficial mites in small animal dermatology 50°. Congresso Nazionale Multisala SCIVAC, 2005 – Rimini, Italia.

14. Park J.H., Kim C.W., Kim S.S.: The Diagnostic Accuracy of Dermoscopy for Scabies. “Ann. Dermatol.” 2012, 24,194-199.

15. Pomorska-Handwerker D.: Choroby dermatologiczne u psów i kotów w Polsce 2013 (Skin diseases in dogs and cats in Poland). Royal Canin. Niepołomice, 2013.

16. Prins C., Stucki L., French L. et al.: Dermoscopy for the in vivo Detection of Sarcoptes scabiei. “Dermatol.” 2004, 208, 241-243.

17. Rampton M., Walton S.F., Holt D.C. et al.: Antibody responses to sarcoptes scabiei apolipoproteinin a porcine model: relevance to immunodiagnosis of recent infection. PLOS ONE 2013, 8 e65354.

18. Toops E, Kennis R.: Sarcoptic mange in dogs. “Standards of care. Emergency and critical care medicine” 2007, 9, 7-10.

19. Yuri T., Nobuo M., Hiroshi I. et al.: Sarcoptes scabiei var. canis refractory to ivermectin treatment in two dogs. “Vet. Dermatol.” 2010, 21, 608-612.

Autorzy:

dr n. wet. Marcin Szczepanik, dr n. wet. Piotr Wilkołek, dr n. wet. Łukasz Adamek, lek. wet. Grzegorz Kalisz, lek. wet. Karina Chmielecka*

Zakład Diagnostyki Klinicznej i Dermatologii Weterynaryjnej UP w Lublinie

*Przychodnia Weterynaryjna Marwet, Turka

Zdjęcie:

Z zasobów autorów

Streszczenie:

Świerzb u psów jest wysoce zaraźliwą, niesezonową chorobą świądową wywołaną przez Sarcoptes scabiei var. canis. Jest to bardzo istotna choroba powodująca znaczącą liczbę zachorowań wśród zwierząt zarówno domowych, jak i dzikich. Roztocza te drążą korytarze w naskórku gospodarza, powodując objawy kliniczne w postaci łusek, strupów, bardzo silnego świądu i zmian poświądowych, jak wyłysienia. Rozpoznanie opiera się na kilku metodach, jak występowanie odruchu uszno-kończynowego, badania zeskrobiny, oznaczanie przeciwciał swoistych. W leczeniu choroby mają zastosowanie liczne leki, np.: iwermektyna, selamektyna, fipronil, połączenie moksydektyny i imidaclopridu, wielosiarczek wapnia, oksym milbemycyny i amitraza.

 

 

FOT. ARCHIWUM AUTORÓW

 

 

Nasi klienci