Czy jesteś profesjonalistą?

Niektóre treści i reklamy zawarte na tej stronie przeznaczone są wyłącznie dla profesjonalistów związanych z weterynarią

Przechodząc do witryny www.weterynarianews.pl zaznaczając – Tak, JESTEM PROFESJONALISTĄ oświadczam,że jestem świadoma/świadomy, iż niektóre z komunikatów reklamowych i treści na stronie przeznaczone są wyłącznie dla profesjonalistów, oraz jestem osobą posiadającą wykształcenie medyczne lub jestem przedsiębiorcą zainteresowanym ofertą w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Nie jestem profesionalistą

Zespół pozostawionego jajnika

ginekologia psów_300 dpi cmykDefinicja

Utrzymanie się aktywnej hormonalnie tkanki jajnika po kastracji określa się jako zespół pozostawionego jajnika. Zasadniczo należy odróżnić niezamierzone pozostawienie tkanki jajnika od działania świadomego. W drugim przypadku tkankę jajnika pozostawia się, aby uniknąć niepożądanych skutków ubocznych owariektomii. Do niechcianej kastracji niepełnej może dojść zarówno przy operacji klasycznej, jak i endoskopowej.

Ocena prawna

Według Kodeksu Cywilnego zlecenie kastracji jest umową o dzieło. Celem kastracji jest całkowite usunięcie gruczołów płciowych, które ma spowodować ustanie funkcji rozrodczych i endokrynnych. Po operacji rozmnażanie nie jest możliwe, a zmiany fizyczne i sposoby zachowania zależne od jajnikowych steroidów płciowych zostają nieodwracalnie zniesione.

W przypadku nieprawidłowo przeprowadzonej kastracji wymienione cele nie zostają osiągnięte. Właściciel suki może się domagać ponownego zabiegu lub zwrotu poniesionych kosztów.

Objawy

Po niecałkowitej kastracji u suk występują kliniczne objawy cieczki. Pomiędzy kastracją a wystąpieniem objawów może upłynąć nawet kilka lat, a okres ten zależy od ilości pozostawionej tkanki jajnika. Podobnie jak u niekastrowanych suk, wykazuje ona cykliczną aktywność endokrynną, stąd okresowe występowanie objawów cieczki. U zwierząt z zespołem pozostawionego jajnika można wyróżnić poszczególne fazy cyklu, czyli okres przedrujowy, rui właściwej, porujowy i bezrujowy. Długość trwania poszczególnych faz może być bardzo zmienna. Pęcherzyki, które rozwijają się w pozostawionej tkance, mają skłonność do przetrwania, względnie do tworzenia torbieli. W takiej sytuacji może dojść do rozwoju cieczki ciągłej. Szczególnym przypadkiem jest niecałkowicie wykastrowana suka z ropomaciczem kikuta. W takiej sytuacji dochodzi do zapalenia kikuta macicy i rozwoju zapalenia ziarniniakowato-ropnego.

Pozostawiona tkanka jajnika z reguły znajduje się w reszcie krezki jajnika. Oprócz tego kawałki tkanki mogą ulec implantacji w innych miejscach w jamie brzusznej i tam podejmować produkcję hormonów.

Rozpoznanie

Dla zespołu pozostawionego jajnika typowe są kliniczne objawy cieczki pomimo przeprowadzenia kastracji. Ponieważ występują one cyklicznie, sukę należy badać, gdy tylko właściciel zauważy, że jest ona w cieczce. Nie wolno zbyt długo zwlekać z rozpoczęciem postępowania, bo może ona przejść w fazę bezrujową, w której odróżnienie suki po niepełnej kastracji od prawidłowo wykastrowanej jest trudne. U części niecałkowicie wykastrowanych suk właściciele obserwują regularne powiększanie się i zmniejszanie gruczołu mlekowego, jak w czasie ciąży rzekomej. Zmiany te zależą od progesteronu i dlatego nie występują u całkowicie wykastrowanych suk. W przypadku ropomacicza kikuta objawy kliniczne są bardzo zmienne – od lekkiego wypływu z pochwy, który może być interpretowany błędnie jako objaw jej zapalenia, po pełny obraz kliniczny ropomacicza z poliurią, polidypsją, leukocytozą itd.

O niecałkowitej kastracji świadczą koncentracje estrogenów lub progesteronu powyżej poziomu podstawowego. Przy interpretacji zmierzonych wartości należy wziąć pod uwagę, że także u zwierząt kastrowanych stwierdza się niskie koncentracje estrogenów lub progesteronu z powodu ich syntezy w korze nadnerczy.

Dodatkowo można oznaczyć koncentracje LH lub FSH, które z powodu zniesienia ujemnego sprzężenia zwrotnego jajnikowych steroidów płciowych są znacznie wyższe u suk całkowicie wykastrowanych niż u suk z zespołem pozostawionej tkanki jajnika.

Przy podejrzeniu niecałkowitej kastracji zawsze należy przeprowadzić badanie cytologiczne pochwy. Jeśli obraz cytologiczny wskazuje na koncentrację estrogenów powyżej wartości podstawowych, zaleca się potwierdzenie tego podejrzenia przez pobranie próbki krwi do oznaczenia koncentracji estrogenów. Jeżeli badanie cytologiczne pochwy nie dostarczyło jednoznacznego wyniku, należy przeprowadzić test stymulacji jajników. Alternatywnie można pobrać próbkę krwi do oznaczenia koncentracji progesteronu, ale badanie to jest celowe tylko wtedy, gdy suka znajduje się w okresie porujowym.

Można również podjąć próbę uwidocznienia pozostawionej tkanki jajnika za pomocą badania ultrasonograficznego, co z reguły udaje się w przypadku występowania torbieli. Jeśli nie ma żadnych zmian torbielowatych, trudno jednoznacznie rozpoznać tkankę jajnika. W każdym przypadku należy skontrolować kikut macicy w kierunku powiększenia i wypełnienia płynem.

U suk z cieczką ciągłą należy rozważyć skutki możliwego zatrucia estrogenami.

Rycina 24.1. Torbielowato zmieniona pozostałość jajnika u suki po niecałkowitej kastracji. Trudności podczas operacji wynikają przede wszystkim ze zrostów z sąsiednimi tkankami i braku możliwości wydobycia jajnika przez pociąganie za róg macicy.

Rycina 24.1. Torbielowato zmieniona pozostałość jajnika u suki po niecałkowitej kastracji.
Trudności podczas operacji wynikają przede wszystkim ze zrostów z sąsiednimi tkankami
i braku możliwości wydobycia jajnika przez pociąganie za róg macicy.

Leczenie

Pozostawioną tkankę należy usunąć operacyjnie. W przypadku zmian zapalnych w kikucie macicy również należy go usunąć. Pozostawiona tkanka jajnika z reguły znajduje się dogłowowo w jamie brzusznej w krezce jajnika, dlatego cięcie należy prowadzić odpowiednio daleko do przodu. Kontrola krezki jajnika może być trudna szczególnie po prawej stronie. Szukanie najlepiej rozpocząć przy tylnym biegunie nerki.

Zawsze trzeba skontrolować prawą i lewą krezkę jajnika, nawet jeśli badanie ultrasonograficzne wykazało występowanie zmian tylko po jednej stronie. Najkorzystniej przeprowadzać operację po upływie tygodnia od ustąpienia objawów cieczki, ponieważ dzięki świeżym ciałkom żółtym reszta jajnika ma wtedy maksymalną wielkość i znacznie łatwiej ją odnaleźć niż w fazie bezrujowej.

Zapobieganie

W czasie kastracji, ale przed zamknięciem jamy brzusznej, należy sprawdzić, czy wycięte jajniki zostały całkowicie usunięte. W tym celu trzeba je wyjąć poza jamą brzuszną z kieszonki jajnikowej. W czasie usuwania jajników nie może dojść do ich nacięcia.


 

Autor:
Axel Wehrend
Artykuł jest fragmentem książki „Ginekologia i położnictwo psów. Diagnostyka i terapia”, Wydawnictwo Galaktyka, 2013.

 

Nasi klienci