Medycyna regeneracyjna – lekarstwo na DM

Mielopatia degeneracyjna (Degenerative myelophaty, DM)

Mielopatia degeneracyjna (Degenerative myelophaty, DM) jest powoli postępującym schorzeniem układu nerwowego o nieznanym dotąd podłożu. W jej przebiegu dochodzi do degeneracji otoczki mielinowej neuronów rdzenia kręgowego odcinka lędźwiowego i piersiowego, przez co zostaje zaburzona komunikacja między nerwami dolnej partii ciała psa a mózgiem.

Początkowo choroba ta była nazywana „zwyrodnieniowym zaburzeniem czynności szpiku” i przez ponad 35 lat uznawano, że jest spontanicznie występującym schorzeniem rdzenia kręgowego. Po raz pierwszy rozpoznana została u owczarków niemieckich już w 1973 roku jako jednostka autoimmunologiczna. Poza kilkoma innymi rasami dużych psów, owczarki niemieckie są grupą pacjentów, u których zwykle mamy szansę zetknąć się z tym schorzeniem. Najczęściej DM diagnozowana jest pomiędzy 8 a 14 rokiem życia. U psów dochodzi do zaniku mięśni kończyn tylnych, powodując ich ataksję i bezwład. Do tej pory nie została określona skuteczna metoda terapii DM, można jedynie spowolnić jej rozwój poprzez rehabilitację i odpowiednią dietę. U większości psów pogorszenie następuje w ciągu 6-12 miesięcy od rozpoznania, ostatecznie zwierzęta umierają lub są poddawane eutanazji.

Ogromny potencjał w walce z chorobami neurodegeneracyjnymi, jako interdyscyplinarny obszar łączący klasyczną medycynę z biotechnologią i inżynierią tkankową, ma medycyna regeneracyjna. Od niedawna lekarze weterynarii także w Polsce z powodzeniem wykorzystują metody medycyny regeneracyjnej jako równorzędne narzędzie terapeutyczne dla tradycyjnych metod leczenia m.in. w przypadku schorzeń ortopedycznych i nefrologicznych. Ostatnie postępy w nauce związane z wykorzystaniem terapii komórkowej mogą być szansą na przełom
w leczeniu chorób układu nerwowego.

Mielopatia degeneracyjna – etiologia 

Mielopatia degeneracyjna – jak już wspomniano – jest chorobą często spotykaną u większości dużych ras psów, lecz jej etiologia pozostaje niewyjaśniona. Jako główny genetyczny czynnik ryzyka DM została określona mutacja genu SOD1, która prawdopodobnie jest dziedziczona autosomalnie recesywnie. W 2008 roku opisano mutację tego genu u 43 ras psów, między innymi: owczarka niemieckiego, owczarka belgijskiego, owczarka szkockiego, hovawarta, weimara, setera irlandzkiego. Oprócz czynnika genetycznego wśród potencjalnych przyczyn tej choroby wyróżnia się reakcje po szczepieniu przeciw wściekliźnie. Na rozwój DM prawdopodobnie mają wpływ również warunki środowiskowe i żywieniowe.

Mielopatia degeneracyjna – objawy

Choroba neurodegeneracyjna psów nosi wiele cech stwardnienia zanikowego bocznego diagnozowanego u ludzi (ALS). W jej przebiegu dochodzi do degeneracji neuronów ruchowych, odpowiedzialnych za kontrolę ruchów mięśni, dzięki czemu pies swobodnie się porusza i oddycha. Degeneracja komórek nerwowych prowadzi do stopniowego, narastającego z czasem, zaburzenia funkcji ruchowej. Początkowym objawem klinicznym są zazwyczaj trudności z wstawaniem i niechęć do zabawy. W wyniku osłabienia napięcia mięśniowego tylne kończyny stają się coraz słabsze, pojawia się drżenie, mogą również krzyżować się podczas chodzenia, przez co ruchy psa stają się coraz bardziej nieskoordynowane. Choroba może atakować jedną lub obie strony ciała, powodując utratę równowagi i potykanie się. Charakterystycznym objawem DM jest knuckling – podczas chodzenia tylne łapy zaczynają się podwijać, przez co pazury uszkadzają się i ścierają. W zaawansowanym stadium choroby w wyniku paraliżu pojawia się nietrzymanie moczu i kału oraz w końcowym stadium niewydolność mięśni oddechowych.

Rozpoznanie choroby – objawy kliniczne mielopatii degeneracyjnej 

Ze względu na objawy kliniczne mielopatii degeneracyjnej większość właścicieli psów dość późno zwraca się o pomoc do lekarzy weterynarii, zakładając, że istniejące zaburzenia neurologiczne są typowe dla wieku zwierzęcia. Rozpoznanie DM w początkowej fazie jest trudne, ponieważ choroba może dawać objawy podobne do schorzeń ortopedycznych (np. dysplazja stawów biodrowych, choroba dyskowa kręgosłupa) oraz innych chorób kręgosłupa (np. nowotwory rdzenia kręgowego). Badania diagnostyczne obejmujące wywiad i badania fizykalne mają na celu wykluczenie przyczyn ortopedycznych o podobnych objawach klinicznych. Następnie wykonuje się badanie neurologiczne, oceniające odruchy i odczuwanie bólu.

Standardowe badanie radiologiczne jest niewystarczające u psów z podejrzeniem mielopatii degeneracyjnej, dlatego zalecane są badania obrazowe wykluczające ucisk na rdzeń kręgowy: mielografia, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Zgodnie z dobrą praktyką lekarsko-weterynaryjną, dla oceny ogólnego stanu zdrowia zwierzęcia, zaleca się wykonanie rutynowych badań; morfologii i biochemii krwi oraz analizy moczu.

Poza badaniami klinicznymi możliwe jest wykonanie testów genetycznych w kierunku DM. W Polsce laboratoriami diagnostycznymi oferującymi usługę badania markerów genetycznych w kierunku DM są Laboklin oraz Idexx. Lekarz weterynarii pobiera krew lub suchy wymaz z błony śluzowej jamy ustnej psa i przekazuje do testów. Takie badanie pozwala na określenie, czy pies jest zdrowy, chory, czy jest nosicielem DM.

Terapia mielopatii degeneracyjnej

Mielopatia degeneracyjna jest chorobą nieuleczalną. Wprowadzenie terapii zachowawczej ma na celu spowolnienie jej rozwoju oraz poprawę wydolności organizmu. Standardowe postępowanie to fizjoterapia, wprowadzenie leków oraz suplementów z witaminami z grupy B, C i E. W późniejszej fazie choroby, w przypadku nietrzymania kału i moczu, dołącza się leczenie problemów skórnych. Dodatkowo ważne jest, aby choremu psu zapewnić odpowiednie warunki utrzymania (m.in. miękkie posłanie, podłoże antypoślizgowe, wózek rehabilitacyjny ułatwiający przemieszczanie). Leczenie zwierząt z mielopatią degeneracyjną obejmuje okresowe badania fizykalne i neurologiczne, określające postęp choroby. Niestety, długoterminowe rokowania są złe. Choroba rozwija się zwykle w ciągu 4-6 miesięcy od chwili rozpoznania. Ostatecznie powoduje utratę funkcji kończyn i paraliż zwierzęcia.

Szansą na przełom w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych są ostatnie postępy w nauce związane z wykorzystaniem terapii komórkowej. Kilka lat temu ukazała się praca badawcza wskazująca, że mutacja genetyczna odpowiedzialna za degeneracyjne uszkodzenia rdzenia kręgowego u psów jest identyczna jak mutacja powodująca nieuleczalną chorobę u ludzi – stwardnienie zanikowe boczne (ALS). Tym samym psy, z ich naturalnie występującą chorobą neuronu ruchowego, umożliwiają optymalizację postępowania terapeutycznego z zastosowaniem nowatorskiej terapii w leczeniu pacjentów z ALS. Obecnie naukowcy przychylają się ku tezie, że degeneracja neuronów ruchowych w dużym stopniu jest spowodowana zaburzeniem funkcji komórek glejowych. Przeprowadzone badania na zwierzęcym modelu ALS wykazały, że zaburzenia charakterystyczne dla tej choroby wiążą się z dysfunkcją oligodendrocytów odpowiadających za tworzenie osłonki mielinowej. To podejście stało się punktem wyjścia do stworzenia projektu badawczego dotyczącego opracowania nowatorskiej metody leczenia choroby neuronów ruchowych przez zastosowanie przeszczepów progenitorów glejowych (GPR&ALS). Badania realizowane są w ramach programu badawczego STRATEGMED „Profilaktyka i leczenie chorób cywilizacyjnych” finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Kierownikiem grantu jest dr n. med. Piotr Walczak, prof. Johns Hopkins School of Medicine/Uniwersytet Warmińsko-Mazurski. Jednym z partnerów w tym projekcie jest firma VETREGEN dr Joanny Sanford, oferująca zastosowanie tej modelowej metody w leczeniu DM u psów. W ramach prowadzonego projektu metoda ta jest sponsorowana dla właścicieli psów dotkniętych mielopatią degeneracyjną.

Realizacja projektu ma na celu lepsze poznanie choroby oraz uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy można poprawić funkcjonowanie układu nerwowego przez przeszczepienie zdrowych prekursorów glejowych w miejsce uszkodzonych komórek. Wdrożenie terapii komórkowej w medycynie weterynaryjnej pozwoli na ocenę jej bezpieczeństwa i wartości efektów terapeutycznych u zwierząt dotkniętych chorobą analogiczną do ALS, jednocześnie dając szansę opracowania efektywnego leczenia tej nieuleczalnej choroby u psów.

Laboratorium Komórek Macierzystych

VETREGEN dr Joanny Sanford to pierwszy w Polsce Bank Komórek Macierzystych dla zwierząt. Głównym polem działania firmy jest opracowywanie oraz wprowadzanie na rynek weterynaryjny rozwiązań z zakresu medycyny regeneracyjnej przy ścisłej współpracy z lekarzami weterynarii. Oferowane produkty (izolacja i bankowanie własnych komórek zwierzęcia, osocze bogatopłytkowe, surowica przeciwzapalna) mają na celu poprawę jakości życia zwierząt poprzez ograniczenie bólu i przywrócenie prawidłowego funkcjonowania organizmu. Za wysoką jakość i bezpieczeństwo produktów VETREGEN odpowiada kadra wyspecjalizowanych i doświadczonych pracowników. Poza usługami dla zwierząt w ofercie firmy dr Joanny Sanfrod znajdują się również szkolenia on-line dla lekarzy weterynarii z zakresu medycyny regeneracyjnej. Szkolenia akredytowane są przez Krajową Izbę Lekarsko-Weterynaryjną i są dostępne w VetStudyCentre – Centrum Wiedzy Weterynaryjnej On-line.

Pomimo niedługiego czasu działalności – od 2011 roku – VETREGEN może już pochwalić się sukcesami, m.in.: udziałem w projektach badawczych przy współpracy z naukowcami z uczelni medycznych i weterynaryjnych, organizacją I Konferencji Regeneracyjnej Medycyny Weterynaryjnej podczas targów weterynaryjnych VETMEDICA 2015 w Łodzi oraz realizacją badań w ramach grantu naukowego GPR&ALS nad wdrożeniem efektywnej metody leczenia mielopatii degeneracyjnej u psów.

Źródło i zdjęcia:

Vetregen