Guzy sutka są najczęściej występującym nowotworem u niekastrowanych suk. Na przestrzeni ostatnich lat przeprowadzono kilka badań epidemiologicznych, które pozwoliły oszacować częstość występowania guzów gruczołu sutkowego u psów. W latach 60. XX w guzy te stanowiły 41,7% nowotworów niekastrowanych samic. Ze względu na rosnącą popularność zabiegu owariohisterektomii obecnie nowotwory listwy mlecznej występują rzadziej. Szacuje się, iż dotkniętych tą chorobą może być 27% suk.
Guz sutka
Estrogeny i progestageny odgrywają główną rolę w prawidłowym rozwoju gruczołu sutkowego, ale hormony te są również zaangażowane w rozwój nowotworów, między innymi estrogeny regulują transkrypcję kilku jądrowych proto-onkogenów. Guzy te wykazują również ekspresję receptorów estrogenowych (ER).
Na ryzyko rozwoju raka piersi u kobiet wpływa skumulowana dawka ekspozycji na biodostępne estrogeny. Sytuacja wygląda podobnie u suk. Czas ekspozycji na hormony jajnikowe we wczesnym okresie życia determinuje ogólne ryzyko wystąpienia raka sutka. Ryzyko rozwoju nowotworów gruczołu sutkowego wzrasta od 0,5% do 8% i do 26%, w zależności od tego, czy owariohisterektomia została wykonana przed pierwszym, drugim czy trzecim cyklem jajnikowym.
Wpływ hormonów
W literaturze istnieją sprzeczne informacje dotyczące tego, czy guzy wywołane przez progesteron są łagodne czy złośliwe. Dawniej panował pogląd, iż u psów leczonych progestagenami rozwijały się głównie guzy łagodne. W najnowszych badaniach stwierdzono natomiast, że 91% psów z nowotworami gruczołu sutkowego, które były leczone hormonalnie, miało guzy złośliwe. Mechanizmy biorące udział w wywoływaniu przez progesteron nowotworu gruczołu sutkowego obejmują stymulację produkcji hormonu wzrostu, który ma bezpośrednie działanie stymulujące wzrost tkanki gruczołowej, ale także działa pośrednio działa poprzez insulinopodobny czynnik wzrostu I (IGF-I). Wykazano, że IGF-I jest zaangażowany w proces nowotworzenia w wielu różnych typach guzów, w tym w guzach gruczołu sutkowego.
Kobiety z niskim poziomem IGF-I w surowicy mają zmniejszone ryzyko rozwoju raka piersi, a transgeniczne myszy, u których występuje nadekspresja IGF-I, wykazują nieprawidłowy rozwój gruczołu sutkowego i zwiększoną częstość występowania tych guzów. Ponadto IGF-I zaburza apoptozę, a także jest silnym mitogenem dla kilku linii komórkowych raka piersi.
Predyspozycje genetyczne i rasowe oraz dieta
Oprócz wpływu hormonów na ryzyko rozwoju nowotworów istnieją również inne czynniki, takie jak predyspozycje genetyczne (i rasowe) oraz dieta. Pudle, Springer Spaniele, Cocker Spaniele, setery angielskie, pointery, owczarki niemieckie, maltańczyki, Yorkshire Terriery, i jamniki należą do ras o zwiększonej częstości występowania nowotworów gruczołu sutkowego.
Dotychczas nie zidentyfikowano wspólnej mutacji genetycznej u psów z guzami gruczołu sutkowego. Prawdopodobnie wiele różnych mutacji jest zaangażowanych w procesy nowotworowe. Gen supresji nowotworu p53 jest najczęściej mutującym genem w ludzkich guzach i jest on również brany pod uwagę w aspekcie rozwoju nowotworów u suk. Podjęto kilka prób oceny p53 w nowotworach gruczołu sutkowego psów i uzyskano bardzo rozbieżne wyniki. W jednym z badań stwierdzono, w 15/20 guzów gruczołu sutkowego nadekspresję zmutowanego białka p53, ale w innych stwierdzono mniejszą częstość występowania tej mutacji (15-63%). W kilku przypadkach udokumentowano również mutacje w BCRA1. Uważa się, że mutacje zarodkowe w BRCA1 i BRCA2 stanowią od 5% do 10% wszystkich przypadków raka piersi u psów.
Ocena biomarkerów
Ze względu na duże podobieństwo nowotworów sutka psów do ludzkich nowotworów piersi (HBC), ludzkie biomarkery HBC są wykrywalne również u suk. Ocena biomarkerów umożliwia postawienie diagnozy klinicznej, określenie możliwości leczenia i rokowania. Bardzo obiecującymi biomarkerami są miRNA, komórki macierzyste nowotworu oraz krążące komórki nowotworowe, a także jak już wcześniej wspominano mutacje genu raka piersi 1 (BRCA1) i genu raka piersi 2 (BRCA2). Dotychczas najbardziej zbadanymi i wiarygodnymi biomarkerami wydają się: antygen Ki-67 (Ki-67), receptor dla śródbłonkowego czynnika wzrostu, receptor dla ludzkiego naskórkowego czynnika wzrostu 2 (HER-2), receptor estrogenowy, receptor progesteronowy i cyklooksygenaza 1 (COX-2).
Chociaż do tej pory przeprowadzono wiele badań w tym zakresie, ocena biomarkerów onkologicznych w weterynarii nadal nie jest powszechną praktyką.
Bibliografia
- Johnston S. D., Root Kustritz M. V. R., Olson P.N. S. Canine and Feline Theriogenology. Rozdział 14
- Kaszak I, Ruszczak A, Kanafa S, Kacprzak K, Król M, Jurka P. Current biomarkers of canine mammary tumors. Acta Vet Scand. 2018 Oct 29;60(1):66. doi: 10.1186/s13028-018-0417-1. PMID: 30373614; PMCID: PMC6206704.
- Sorenmo, K. (2003). Canine mammary gland tumors. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 33(3), 573–596. doi:10.1016/s0195-5616(03)00020-2
Autorka:
Lek. wet. Kinga Domrazek
Pracownia Rozrodu Małych Zwierząt, Katedra Chorób Małych Zwierząt i Klinika
Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
