Ustalanie terminu porodu

Wśród suk istnieje znaczne zróżnicowanie pod względem powszechnie spotykanych odstępów pomiędzy cyklami (5-12 miesięcy), czasu trwania anoestrus (1-8 miesięcy), czasu trwania proestrus (3-21 dni), okołoowulacyjnych zmian behawioralnych (3-21 dni) i odstępów pomiędzy przedowulacyjnym wzrostem LH a początkiem estrus (-2 do 5 dni) oraz długości ciąży (57-68 dni). Z tego względu niezwykle istotnym wydaje się monitorowanie cyklu płciowego i długości poszczególnych jego faz u suk hodowlanych oraz długości ciąży. Niniejszy artykuł stanowi przegląd aktualnego piśmiennictwa dotyczącego metod ustalania terminu porodu u suk i kotek.

Metoda statystyczna

Jest to najprostsza z metod, często stosowana przez hodowców, jednakże jest ona obarczona ryzykiem popełnienia błędu. Wynika to z faktu, iż faza estrus może trwać 10 lub więcej dni, a owulacja pierwotnych oocytów następuje zazwyczaj na początku tej fazy. Niedojrzałe komórki jajowe stają się oocytami wtórnymi po około 60 godzinach, a płodność utrzymuje się przez kolejne 2 dni lub dłużej. Okres życia in vivo psich plemników jest długi i może sięgać nawet 7 dni. W związku z tym niezwykle trudnym jest oszacowanie dokładnego momentu, w którym doszło do zapłodnienia, a okres od krycia do porodu może wahać się od 57 do 72 dni.

Oznaczanie stężeń hormonów

Podczas wyznaczania optymalnego terminu krycia lub unasienniania rutynowo oznacza się stężenie progesteronu w surowicy krwi. Na tej podstawie można określić termin wyrzutu LH , a dodając 65 +/- 1 dzień termin porodu. Inną metodą jest wyznaczenie terminu owulacji, a po dodaniu 63 +/-1 dni terminu porodu. Ponadto wykonywanie co 48 godzin 7 dni przed spodziewanym terminem porodu pozwala na wychwycenie przeprodowej luteoizy, a tym samym wyznaczenie dokładnej daty porodu. Metoda ta cechuje się 100% trafnością.

Badanie ultrasonograficzne

Ultrasonograficzna biometria płodu znajduje zastosowanie zarówno w medycynie weterynaryjnej, jak i ludzkiej. U kobiet dokładne pomiary są niezwykle ważne w różnych aspektach postępowania położniczego, w tym w określaniu wieku ciążowego, przewidywaniu terminu porodu, szacowaniu masy płodu i wykrywaniu opóźnienia wzrostu. W medycynie weterynaryjnej, w zależności od stopnia zaawansowania ciąży najczęściej wykonuje się pomiar wewnętrznej średnicy jamy kosmówkowej ( ICC) oraz pomiar dwuciemieniowy (BP). Pomiary te prognozują termin porodu z dokładnością +/- 1-2 dni, a trafność tych metod wynosi odpowiednio 70% dla ICC i 77% dla BP u suk, a 65% (ICC) i 85% (BP) u kotek.

Pomiar ICC

Pomiaru ICC można dokonywać od pierwszych dni po implantacji do około 27-25 dni przed porodem. Badanie to polega na wyliczeniu średniej arytmetycznej pomiarów dwóch wewnętrznych średnich jamy kosmówkowej ułożonych pod kątem prostym, a następnie podstawieniu uzyskanej wartości do jednego z poniższych wzorów:

 ICC u suk małych ras: (mm – 68.68)/1.53;

 ICC u suk średnich ras: (mm – 82.13)/1.8;

 ICC u kotek: (mm – 62.03)/1.1

Pomiar BP

W drugiej połowie ciąży najczęściej stosowanym wskaźnikiem jest pomiar dwuciemieniowy (BP). Badanie to polega na wykonaniu pomiarów odległości między kośćmi ciemieniowymi rozwijających się płodów, wyliczeniu średniej arytmetycznej uzyskanych danych, a następnie podstawieniu uzyskanych wartości do poniższych wzorów:

 BP u suk małych ras: (mm – 25.11)/0.61;

 BP u suk średnich ras: (mm – 29.18)/0.7;

 BP u kotek: (mm – 23.39)/0.47.

Badanie rentgenowskie

W medycynie weterynaryjnej radiograficzna identyfikacja struktur kostnych płodu jest powszechnie stosowana jako wiarygodna metoda diagnostyki ciąży u psa w trzecim trymestrze. Jest to możliwe dzięki mineralizacji szkieletu płodu, która występuje około 45 dni po przedowulacyjnym skoku LH. W praktyce klinicznej radiogramy mogą być wykorzystane do właściwego przygotowania suki do porodu (określenie liczebności miotu i wielkości szczeniąt pozwala na ewentualne zaplanowanie cesarskiego cięcia). Jednakże dokładnej daty porodu nie można wyznaczyć za pomocą samych radiogramów. W badaniach dotyczących wykorzystania tej metody dokładność przewidywania w granicach ±1 dnia była bardzo niska i wynosiła tylko 36,9%, a zmienność dokładności wahała się od 1 do 11 dni.

Bibliografia

1. Concannon PW, McCann JP, Temple M. Biology and endocrinology of ovulation, pregnancy and parturition in the dog. Journal of Reproduction and fertility. Supplement. 1989 ;39:3-25. PMID: 2695640.
2. Luvoni G. C. Ultrasonographic Foetal Biometry in Dogs and Cats https://www.vin.com/apputil/content/defaultadv1.aspx?pId=11372&catId=35318&id=5709772
3. Panthipa Borikappakul1, Nardtiwa Chaivoravitsakul, Rampaipat Penchome, Suppawiwat Ponglowhapan. Clinical evaluation of the accuracy of foetal radiographic findings in parturition date prediction of small size dogs. Thai J Vet Med. 2021. 51(1): 85-89.
4. Socha P., Socha B. M. Wyznaczanie terminu porodu u suk w praktyce. Magazyn Weterynaryjny 10/2017
5. Socha, P., Rudowska, M., & Janowski, T. (2012). Effectiveness of determining the parturition date in bitches using the ultrasonographic fetometry as compared to hormonal and cytological methods. Polish Journal of Veterinary Sciences, 15(3). doi:10.2478/v10181-012-0069-4
6. Tsutsui, T., Hori, T., Kirihara, N., Kawakami, E., & Concannon, P. W. (2006). Relation between mating or ovulation and the duration of gestation in dogs. Theriogenology, 66(6-7), 1706–1708. doi:10.1016/j.theriogenology.2006.01.011 

Autorka: Lek. wet. Kinga Domrazek

Pracownia Rozrodu Małych Zwierząt, Katedra Chorób Małych Zwierząt i Klinika
Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie