Czemu warto sprawdzić, czy kleszcz był zarażony?

Ocieplenie klimatu oraz coraz krótsze epizody siarczystego mrozu w naszym kraju mają wpływ na wydłużenie okresu aktywności kleszczy. Kleszcze są pasożytami żerującymi na krwi swych ofiar. Niebezpieczeństwo związane z atakiem kleszcza polega na możliwości zarażenia się od pajęczaka chorobotwórczymi patogenami. Ofiarami kleszcza padają nie tylko zwierzęta, a również ludzie. Dlatego warto zapoznać się z podstawowymi informacjami na temat rozwoju i sposobów inwazji kleszczy oraz metod ich usuwania ze skóry. W dalszej części materiału odpowiemy również, czemu warto sprawdzić, czy kleszcz był zarażony?

Zdjęcie ilustracyjne / Adobe Stock

Spis treści:

• Choroby przenoszone przez kleszcze
• Miejsca, gdzie najłatwiej natknąć się na kleszcza
• Kleszcz – sposób transmisji na żywiciela
• Czas – kluczowy dla zdrowia czynnik, gdy ugryzie kleszcz
• Sposób usuwania kleszcza
• Czemu należy przebadać kleszcza?

Choroby przenoszone przez kleszcze h2

Ukąszenie kleszcza nie jest ani bolesne, ani nie wywołuje świądu, ani też nie wiąże się z gwałtowną reakcją organizmu na alergeny ze śliny ektopasożyta. Pajęczak podczas przekłuwania się przez warstwy skóry swej ofiary, wstrzykuje substancję znieczulającą, która posiada właściwości przeciwzapalne i dodatkowo zapobiega krzepnięciu krwi.

Można by pokusić się na stwierdzenie, że z większości znanych i powszechnych pasożytów, kleszcz przynosi najmniej szkody dla organizmu żywiciela, lecz …. tak nie jest.

Kleszcze bowiem padają ofiarami chorobotwórczych patogenów, bakterii czy pierwotniaków, które to drobnoustroje przekazują żywicielom, na których krwi pajęczaki żerują.

Trudno określić jednoznacznie, ile z występujących na terenie naszego kraju kleszczy jest nosicielami (wektorami) chorób. Niezależnie od liczby, choroby, jakimi możemy zarazić się od kleszczy są groźne.

• Borelioza
• KZM – Kleszczowe zapalenie mózgu
• HGA – ludzka anaplazmoza granulocytarna
• HME – ludzka erlichioza monocytarna
• Gorączka Q
• Bartonelloza

Choroby odkleszczowe dotykają również nasze psy. Do najgroźniejszych z nich należą:

• babeszjoza
• anaplazmoza
• erlichioza
• borelioza
• europejskie kleszczowe zapalenie mózgu
• hemoplazmoza
• mykoplazmoza

Kleszcz żerujący na krwi swego gospodarza może być nosicielem kilku różnych patogenów, co sprawia, że postawienie trafnej diagnozy może sprawiać problemy oraz ma znaczący wpływ na rokowania na przyszłość dla zwierzęcia.

Miejsca, gdzie najłatwiej natknąć się na kleszcza

Specjaliści rozróżniają prawie 900 gatunków kleszczy, z czego blisko 20 żyje w naszym kraju. Najczęściej spotykanym kleszczem w Polsce jest kleszcz pospolity (pastwiskowy, psi) Ixodes ricinus.

To właśnie kleszcz pospolity jest odpowiedzialny za największy odsetek zachorowania na boreliozę.

Kleszcze żyją głównie na obrzeżach lasu, na granicy łąk i lasów, wzdłuż często używanych (przez ludzi i zwierzęta) ścieżek, na terenach zielonych w miastach i przydomowych ogródkach.

Wbrew powszechnym mitom, kleszcze nie spadają z wysokich gałęzi drzew. Najczęściej czatują na swą ofiarę na końcówkach wysokich traw, na spodniej stronie liści, na nisko zwieszających się gałęziach drzew lub krzewów. Kleszcze rzadko można spotkać na wysokości powyżej 150 cm.

Pomimo, iż kleszcze są ślepe, w żaden sposób nie upośledza ich to w pozyskiwaniu nowej ofiary.

Natura wyposażyła kleszcze w czuły narząd pozwalający im wyczuć wydychany dwutlenek węgla i odebrać drgania ziemi podczas przemieszczania się zwierzęcia.

Kleszcz – sposób transmisji na żywiciela

Kleszcz po przedostaniu się na ciało zwierzęcia czy człowieka nie zaczyna od razu żerować. Czasami potrzebuje kilku godzin, by znaleźć odpowiednie do wkłucia się miejsce. To dobra informacja, gdyż po spacerze po łące czy lesie jest czas, by sprawdzić, czy kleszcz nie wędruje po skórze.

Po znalezieniu odpowiedniego miejsca na skórze, kleszcz zaczyna przebijać się przez warstwy skóry. Aby nie wzbudzić niepokoju swej ofiary, kleszcz wstrzykuje do krwioobiegu żywiciela substancję znieczulającą.

Kleszcz przebija się przez skórę za pomocą aparatu gębowego o złożonej, pomysłowej konstrukcji. Hypostom – aparat gębowy kleszcza ma kształt świdra, o ostrzach skierowanych w dół. Ten sposób ułożenia ostrzy zapobiega przypadkowemu wyciągnięciu ostrzy ze skóry i ułatwia zagłębianie wgłąb.

Odwłok kleszcza przed żerowaniem jest niewielkich rozmiarów. Po przebiciu się do naczyń krwionośnych żywiciela, następuje skok ciśnienia i zasysanie krwi do tylnej części ciała pajęczaka.

Czas – kluczowy dla zdrowia czynnik, gdy ugryzie kleszcz

Ryzyko związane z przeniesieniem chorobotwórczych drobnoustrojów z kleszcza wzrasta proporcjonalnie do długości czasu, podczas którego pasożyt jest wkłuty w ciało żywiciela.

Kleszcz, jeśli nie jest przez nikogo niepokojony, kończy żerowanie i odczepia się od skóry swego żywiciela. Nie jest to łatwe zadanie, gdyż pajęczak jest przytwierdzony za pomocą substancji klejącej ze śliny. Wyrównuje zatem ciśnienie w swoim ciele i przy pomocy wymiotów odrywa się od ciała zwierzęcia lub człowieka.

W wymiotach kleszcza znajdują się chorobotwórcze patogeny, którymi kleszcz zaraża swą ofiarę.

Kleszcza do wymiotów może skłonić również silny stres związany z niewłaściwym bądź zbyt długim usuwaniem go z ciała.

Kleszcza wbitego w skórę nie wolno pod żadnym pozorem przypalać, smarować (tłuszczem, środkami odkażającymi, alkoholem) lub wyciągać palcami.

Wszystkie te czynności przyspieszą wymioty kleszcza lub wręcz wtłoczą zawartość układu pokarmowego kleszcza w ciało zwierzęcia lub człowieka.

Sposób usuwania kleszcza

Kleszcz powinien być usunięty pęsetą lub specjalistycznym przyrządem do usuwania kleszczy, który można nabyć w sklepie zoologicznym, klinice weterynaryjnej lub w Internecie.

Przed czynnością usuwania należy założyć jednorazowe rękawiczki.

Ruch wyciągania kleszcza ze skóry powinien być szybki i stanowczy. Staramy się nie pozostawić w skórze żadnych pozostałości po kleszczu, lecz jeśli takowe zostaną, nie należy się niepokoić. Największym zagrożeniem jest odwłok pajęczaka, nie jego głowa czy aparat gębowy.

Pozostałości po kleszczu pomoże usunąć lekarz lub pielęgniarka.

Po usunięciu kleszcza należy zdezynfekować miejsce po wkłuciu.

Czemu należy przebadać kleszcza?

Kleszcza należy oddać do badania laboratoryjnego, gdyż jeśli był zarażony groźnymi patogenami, pozwoli to lekarzowi wdrożyć szybką terapię i przeciwdziałać rozwojowi choroby.

Kleszcza można zanieść do kliniki weterynaryjnej lub wysłać do laboratorium. Najbezpieczniej transportować truchło kleszcza w plastikowym lub szklanym pojemniczku ze zwilżoną wodą gazą w środku.