Dodano: 15.12.2021, Kategorie: Porady i Ciekawostki
Ile kleszczy w Polsce jest zarażonych boreliozą?
Każdego roku w naszym kraju rośnie ilość osób zarażonych chorobami odkleszczowymi. Przyczyn tendencji wzrostowej można upatrywać przede wszystkim w ociepleniu klimatu (łagodniejsze zimy to dłuższy czas żerowania pajęczaków), zwiększeniu terenów występowania ektopasożytów (pajęczaki przenoszą się na tereny, gdzie wcześniej występował chłodniejszy klimat) oraz … pandemii, która skierowała zainteresowanie rodaków w stronę polskiej bazy turystycznej. W związku z coraz większą ilością zachorowań na choroby odkleszczowe warto sobie zadać pytanie: ile kleszczy w Polsce jest zarażonych boreliozą? Czy każdy kleszcz przenosi choroby? W jaki sposób kleszcze dokonują inwazji?
Jaki związek ma ocieplenie klimatu na zagrożenia ze strony kleszczy?
Wzrost emisji gazów cieplarnianych związany ściśle z rozwojem naszej cywilizacji niszczy sukcesywnie warstwę ozonową, naturalną tarczę chroniącą naszą planetę przed szkodliwym promieniowaniem nadfioletowym.
Powiększająca się dziura ozonowa skutkuje globalnym ociepleniem klimatu. Zmiany klimatu z kolei prowadzą do pustynnienia terenów, topnienia lodowców, podtopień, zaburzeń ruchów mas powietrza (cyklony, tajfuny), ale również do przemieszczania się gatunków ptaków i zwierząt, a wraz z nimi, do geograficznych zmian występowania chorób powiązanych ze światem fauny.
I to właśnie ruchy migracyjne zwierząt – głównych żywicieli pajęczaków, wywołane zmianami klimatu mają związek ze stałym poszerzaniem się terenów żerowania kleszczy.
Kleszcz – niebezpieczny pasożyt
Kleszcze to niewielkiej wielkości pajęczaki żerujące na krwi kręgowców: ptaków, zwierząt, w tym ludzi.
Na świecie rozróżnia się ponad 900 gatunków kleszczy, z czego w naszym kraju można spotkać 19, a najczęściej rozpoznawanym kleszczem w Polsce jest kleszcz pospolity Ixodes ricinus oraz łąkowy Dermacentor reticulatus, jeżowy Ixodes hexagonus oraz kleszcz psi brązowy Rhipicephalus sanguineus.
Kleszcze różnią się między sobą wielkością, barwą, cyklem rozwojowym, indywidualnymi upodobaniami w wyborze żywiciela, lecz posiadają cechy wspólne – żywią się krwią i mogą być wektorami wielu czynników chorobotwórczych.
Aktywność pasożytnicza kleszczy może wiązać się z zachorowaniem na bardzo niebezpieczne, śmiertelne choroby.
Według Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób, na KZM (kleszczowe zapalenie mózgu) co roku zapada od 5 tysięcy do 12 tysięcy osób, z czego 1% umiera, natomiast na boreliozę, chorobę przenoszoną przez kleszcze, zapada w Europie rocznie około 85 tysięcy osób. Ponadto kleszcze występujące w naszym kraju są wektorami innych groźnych chorób: babeszjozy, anaplazmozy granocytarnej, gorączki Q, bartonelozy, riketsjozy z grupy gorączek plamistych.
Kleszcz pospolity – występowanie i okres aktywności
Kleszcz pospolity, pastwiskowy Ixodes ricinus jest najczęściej występującym kleszczem w Polsce, a przy tym jest głównym wektorem boreliozy w naszym kraju.
Kleszcze są pajęczakami z podgromady roztoczy Acari, żywiącymi się krwią swoich żywicieli.
Cykl życiowy kleszcza pospolitego obejmuje od dwóch do trzech lat. W miesiącach zimnych, gdy temperatura dobowa spada kilka stopni poniżej zera, pajęczaki zimują w ściółce leśnej. Gdy tylko temperatura podwyższa się do kilku stopni powyżej zera, kleszcze budzą się i rozpoczynają aktywność.
Najczęściej okres ten przypada na przełom marca i kwietnia.
Najwyższą aktywność kleszcze przejawiają w maju, czerwcu oraz w ciepłe, wilgotne miesiące jesieni. Upalne, suche miesiące lata nie sprzyjają rozwojowi pajęczaków.
Wbrew obiegowym opiniom, głównym miejscem występowania kleszczy nie jest wcale gęsty las, a raczej obrzeża, tereny pograniczne między lasami liściastymi a iglastymi, łąki, pasy krzewów i traw wzdłuż często uczęszczanych ścieżek i tras.
Badacze zwracają uwagę, że co roku coraz częściej kleszcze można spotkać na terenach miast: w parkach, lasach miejskich, w przydomowych ogródkach.
Cykl rozwojowy kleszcza pospolitego
Kleszcz pospolity przechodzi cztery stadia rozwojowe: jajo, larwa, nimfa i postać dorosła. Warto zaznaczyć, że krętkami boreliozy kleszcze zarażają swe ofiary w każdej postaci, ale w szczególności w postaci nimfy.
Trudno gołym okiem zauważyć nimfę. Osiąga bowiem niewielkie, prawie niewidoczne rozmiary (porównywalne z wielkością ziarna maku), a przy tym jest praktycznie przezroczysta.
W cyklu rozwojowym kleszcza najbardziej istotną (z punktu widzenia człowieka – ofiary kleszcza) rolę pełni samica pasożyta. To ona bowiem na świat jaja i jest odpowiedzialna za dostarczenie potomstwu pożywienia, czyli krwi. Samiec w świecie kleszczy odgrywa rolę reproduktora.
Po akcie kopulacyjnym, samica kleszcza składa jaja (do 20 tysięcy sztuk). Na wiosnę, po zimowych chłodach z jaj wylęgają się larwy, które następnie przyczepione do nisko zwieszających się traw oczekują na małe kręgowce (króliki, myszy, szczury), by wczepić się w ich ciało i pobrać krew.
Najedzone larwy spadają ze swych ofiar na ziemię i przekształcają się w nimfy. Nimfy za cel obierają sobie już większe kręgowce (ludzi, duże ssaki), a następnie przechodzą w ostatnie stadium, postać dorosłą, zdolną do prokreacji.
Kleszcze i choroby odkleszczowe
Przyjmuje się, że w zależności od regionu kraju, w Polsce może być zarażonych różnymi rodzajami patogenów nawet połowa populacji kleszczy.
Mechanizm przeniesienia drobnoustrojów jest prosty.
Chorobotwórcze drobnoustroje bytują głównie w układzie pokarmowym kleszcza.
Kleszcz zaraża swą ofiarę wskutek zwrócenia treści żołądkowej wprost w układ krwionośny żywiciela.
Kleszcz jest w stanie zainfekować swego żywiciela wieloma patogenami na raz. To bardzo utrudnia diagnostykę, dlatego w przypadku ukąszenia przez kleszcza, należy zachować truchło pasożyta do analizy, by móc szybko wdrożyć odpowiednie leczenie.