Postępowanie po pogryzieniu – jak powinno prawidłowo wyglądać ?

Część druga artykułu Czy strach przed wścieklizną jest uzasadniony

Po pogryzieniu osoba poszkodowana zgłasza się do placówki medycznej ( przychodni zdrowia, szpitala zakaźnego). Następuje to bezpośrednio po zdarzeniu lub w pewnym czasie po, najczęściej wtedy, gdy rana po pogryzieniu źle wygląda, ropieje , nie chce się goić. Poza udzieleniem pomocy w placówce medycznej zostaje przeprowadzany wywiad pacjentem. W ten sposób uzyskiwane są informacje na temat zaistniałego zdarzenia. Lekarz dyżurny sporządza odpowiednią notatkę, którą następnie przekazuje do Państwowego Inspektoratu Sanitarnego . Adresatem korespondencji jest oddział sanepidu właściwy dla miejsca zdarzenia. Państwowy Inspektorat Sanitarny może też otrzymać informację wcześniej o pogryzieniu bezpośrednio od poszkodowanego, od świadków zdarzenia, od lekarza weterynarii, który pomagał w opatrywaniu ran zwierzęcia lub z urzędu- Powiatowego Inspektoratu Weterynarii. A zatem możliwości powiadomienia o zaistniałej sytuacji jest wiele. Ważne, by żaden przypadek pogryzienia nie został pominięty, zlekceważony. Ważne też, aby z taką informacją nie zwlekać, by jak najszybciej powiadomić daną placówkę, urząd o zdarzeniu.

Przekazanie informacji do Powiatowego Inspektoratu Weterynarii

Państwowy Inspektorat Sanitarny po otrzymaniu zgłoszenia z placówki medycznej przekazuje tą informację dalej do Powiatowego Inspektoratu Weterynarii- najczęściej drogą mailową . W wysyłanej informacji, zawarte są dane osoby poszkodowanej, właściciela zwierzaka oraz dokładna data zdarzenia. Data zdarzenia jest bardzo ważna, gdyż zgodnie z procedurą dochodzenia epizootycznego ( rozpoczynanego natychmiast po zdarzeniu) obserwacja zwierzęcia musi odbyć się w ciągu kolejnych 15 dni od daty zdarzenia ( pogryzienia) .

Wykluczenie lub potwierdzenie przypadku wścieklizny u podejrzanego zwierzęcia

Powiatowy Inspektorat Weterynarii przejmuje dalsze postępowanie administracyjne, które ma jednoznacznie wykluczyć lub potwierdzić przypadek wścieklizny u podejrzanego zwierzęcia. Powiatowy Lekarz Weterynarii wydaje decyzję administracyjną w trzech egzemplarzach. Jeden egzemplarz decyzji wraz z dokumentem informującym o wszczęciu postępowania administracyjnego jest przekazywany drogą pocztową właścicielowi zwierzaka ( zwierzę właścicielskie) lub odpowiedniemu organowi ( np.: urzędowi gminy, urzędowi miasta) jeśli zwierzę jest bezpańskie, bezdomne. Drugi egzemplarz otrzymuje lekarz weterynarii wyznaczony do przeprowadzenia obserwacji podejrzanego zwierzęca. Trzeci egzemplarz decyzji pozostaje w biurze Inspektoratu Weterynarii wraz z pozostałą dokumentacją dotyczącą zaistniałego zdarzenia. Swoje powyższe działania Powiatowy Lekarz Weterynarii opiera na dwóch aktach prawnych: Ustawie o Ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych z dnia 11 marca 2004 roku oraz na Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 stycznia 2005 roku w sprawie zwalczania wścieklizny.

Badanie i obserwacja podejrzanego zwierzęcia

Badanie i obserwacja podejrzanego o wściekliznę zwierzaka odbywa się na koszt Inspektoratu Weterynarii. Istotny jest fakt, że właściciel zwierzęcia nie może wybrać sobie dowolnego lekarza weterynarii do przeprowadzenia obserwacji czworonoga . W wydanej decyzji administracyjnej, którą otrzymuje osoba odpowiedzialna za zwierzę , wskazane jest imię i nazwisko lekarza weterynarii wyznaczonego do przeprowadzenia obserwacji zwierzęcia.

Odosobnienie i obserwacja psa podejrzanego o chorobę

Powiatowy Lekarz Weterynarii na drodze decyzji administracyjnej zgodnie z obowiązującymi przepisami- Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 stycznia 2005 roku w sprawie zwalczania wścieklizny 14 , nakazuje odosobnienie psa podejrzanego o chorobę i jego obserwację przez kolejne 15 dni od momentu zdarzenia. W uzasadnionych przypadkach obserwacja psa może zostać przedłużona do 21 dni. Przedłużenie obserwacji jest uzasadnione wtedy, gdy po 15 dniach obserwacji niemożliwe jest jednoznaczne wykluczenie bądź potwierdzenie u podejrzanego zwierzęcia wścieklizny.

W czasie trwania 15 dniowej obserwacji zwierzę poddawane jest obserwacji i badaniu. Odbywa się to czterokrotnie ( w 1,5,10,15 dobie od zaistnienia zdarzenia). W praktyce terminarz 15 dniowej obserwacji zwierzaka wygląda trochę inaczej, gdyż w dniu zdarzenia rzadko kiedy rozpoczynana jest obserwacja czworonoga w kierunku wścieklizny. Często fakt pogryzienia osoby przez zwierzę zgłaszany jest po czasie – kilka dni później .Wynikać to może z braku świadomości o konieczności zgłoszenia każdego przypadku pogryzienia przez zwierzę lub ze zlekceważenia incydentu z pogryzieniem. Dopiero kiedy zranione miejsce zaczyna paprać się, osoba poszkodowana kieruje się lekarza i tam fakt z pogryzieniem wychodzi na jaw. W powyższych sytuacjach obserwacja podejrzanego osobnika w kierunku wścieklizny rozpoczyna się więc z opóźnieniem, już po dniu zdarzenia.

W czasie trwania obserwacji na właściciela zwierzęcia lub inny organ sprawujący nad nim kontrolę ( urząd gminy, urząd miasta itp.) zostaje nałożony obowiązek odpowiedniego zabezpieczenia osobnika podejrzanego i odizolowania go od innych zwierząt i ludzi . Zwierzę nie może uciec, nie może zaginąć. Poza tym w czasie wyznaczonym na obserwację zwierzęcia nie powinno przeprowadzać się na nim żadnych czynności leczniczych, zabiegów , a przede wszystkim nie wolno szczepić podejrzanego zwierzaka przeciwko wściekliźnie. Dopiero po zakończeniu obserwacji i po potwierdzeniu przez lekarza weterynarii , że zwierzę jest klinicznie zdrowe ( po wydaniu odpowiedniego zaświadczenia o zakończeniu obserwacji w kierunku wścieklizny) zwierzę ( pies) zostaje zaszczepione, o ile wcześniej nie było szczepione lub miało nieaktualne szczepienie. Szczepienia kotów nadal są dobrowolne, choć uważam, że należy zaszczepić kota na zakończenie obserwacji, choćby ze względu na swoje własne przyszłe bezpieczeństwo. Pamiętajmy, że u kota ryzyko zetknięcia się z wirusem wścieklizny, zwłaszcza, gdy kot jest wychodzący, jest znaczne.

Obserwacja zwierzaka, gdy nie wykazuje on objawów wścieklizny kończy się wynikiem ujemnym. Zwierzę wówczas zostaje uznane za klinicznie zdrowe. Oznacza to, że wścieklizna nie została potwierdzona w czasie obserwacji, a w ślinie zwierzęcia w momencie zdarzenia nie było wirusa wścieklizny. Informacja o zakończeniu obserwacji przekazywana jest przez lekarz weterynarii, wyznaczonego do obserwacji, do Powiatowego Inspektoratu Weterynarii i do Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Inspektorat Sanitarny zobowiązany jest poinformować o wyniku obserwacji lekarza z placówki medycznej i osobę poszkodowaną .

Wynik ujemny obserwacji w kierunku wścieklizny jest dla osoby poszkodowanej pozytywną informacją, gdyż w takim przypadku nie ma konieczności poddawania tej osoby serii szczepień przeciwko wściekliźnie. Inaczej wygląda dalsze postępowanie administracyjne , gdy zwierzę podejrzane o wściekliznę w czasie trwania obowiązkowej obserwacji zaczyna przejawiać symptomy typowe dla wścieklizny lub gdy ma miejsce nagłe zejście śmiertelne czworonoga w czasie obserwacji.

Jeżeli w momencie zdarzenia ( w czasie pogryzienia) zwierzę było zakażone wścieklizną, to w jego ślinie obecny był wirus wścieklizny, który natychmiast został przekazany stronie poszkodowanej ( osobie lub innemu zwierzakowi). Wówczas w czasie obserwacji takiego zwierzęcia pojawią się objawy typowe dla wścieklizny. Zwierzę zakażone wykazywać będzie objawy neurologiczne w różnym stopniu nasilenia. Dojdzie porażenia układu nerwowego, ośrodka oddechowego i śmierci zwierzaka. Zejście śmiertelne następuje średnio w 8-12 dobie od zdarzenia- czyli w czasie trwania obserwacji zwierzaka. Może zdarzyć się, że zwierzę trzeba będzie uśpić, gdyż symptomy wścieklizny są mocno widoczne , a zwierzę przy tym bardzo cierpi. Zgodę na eutanazję takiego zwierzęcia wydaje Powiatowy Lekarz Weterynarii . W zaistniałej sytuacji takie rozwiązanie jest przede wszystkim rozwiązaniem humanitarnym, ograniczającym dalsze cierpienie zwierzaka..

Dla 100% potwierdzenia przypadku wścieklizny u zwierzęcia w zaistniałych powyższych przypadkach ( śmierć zwierzęcia w czasie obserwacji lub konieczność wykonania eutanazji ) należy wykonać jeszcze dodatkowo badania pośmiertne. Są to dokładne badania układu nerwowego, wykonywane w wyspecjalizowanym laboratorium weterynaryjnym. Wyniki tych badań ostatecznie potwierdzą lub wykluczą przypadek wścieklizny. Jeśli wynik potwierdzi wściekliznę osoba poszkodowana musi natychmiast przyjąć odpowiednie szczepienia poekspozycyjne.

Szczepienia poekspozycyjne

Szczepienia poekspozycyjne jak sama nazwa wskazuje dotyczą przypadków ekspozycji czyli zetknięcia się z wirusem wścieklizny. Wykonywane są najczęściej u osób pogryzionych , gdy potwierdzono przypadek wścieklizny u zwierzęcia lub w przypadku osób, które zostały pogryzione przez zwierzę o nieznanym statusie epizootycznym, zwierzę dzikożyjące, bezdomne, gdy nie można podjąć obserwacji, gdyż miejsce pobytu zwierzaka po zdarzeniu jest nieznane. W takim przypadku z góry zakłada się duże ryzyko zetknięcia się człowieka z materiałem zakaźnym ( wirusem). Jeśli w zaistniałych powyższych sytuacjach szczepienie u osoby nie zostanie wykonane odpowiednio szybko , to dojdzie do narażenia życia tej osoby, rozwinięcia się postaci objawowej wścieklizny i zejścia śmiertelnego. Przypominam wścieklizna jest chorobą śmiertelną !!!

Szczepienia przeciwko wściekliźnie u osób nieuodpornionych wcześniej

Szczepienia przeciwko wściekliźnie u osób nieuodpornionych wcześniej ( nieszczepionych wcześniej przeciwko wściekliźnie) odbywają się w cyklu szczepień tj. 5 dawek ( dzień 0,3,7,14,28). Szczepionka podawana jest domięśniowo. Jednocześnie z pierwszą dawką szczepionki lub do 7 dnia od jej podania osoba pogryziona przez psa otrzymuje swoistą immunoglobulinę. Jeśli jednak już w trakcie szczepień, nadejdzie z laboratorium wynik ujemny- równoznaczny z tym, że zwierzę nie było jednak zakażone wścieklizną, to lekarz może podjąć decyzję o przerwaniu kolejnych szczepień u osoby pogryzionej przez zwierzę. Jeśli jednak zwierzę było zakażone wścieklizną lub los zwierzęcia, które pogryzło , miejsce jego pobytu jest nieznane to kolejne dawki szczepienia muszą być kontynuowane, gdyż ratują życie poszkodowanemu. Przepisy dotyczące szczepienia osób przeciwko wściekliźnie reguluje ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

A zatem zdecydowanie powinniśmy bać się wścieklizny. Jak widać jest to choroba bardzo groźna, śmiertelna, a ryzyko zetknięcia się z wirusem wścieklizny jest duże . Jeśli jednak właściwie podejdziemy do tematu, zgłębimy wiedzę na temat wścieklizny, będziemy wiedzieli jak postępować w ryzykownych sytuacjach i jakie kroki prewencyjne powinniśmy podjąć, to z pewnością będziemy jako społeczeństwo spokojniejsi. Zawsze lepiej jest zapobiegać, niż leczyć, a w tym przypadku nie ma innego wyjścia. Musimy zapobiegać wściekliźnie, no na wściekliznę nie ma lekarstwa.

Autor :

LEK.WET./ BEHAWIORYSTA DAGMARA MIESZKIS-ŚWIĘCIKOWSKA

Foto: AdobeStock