Prawa i obowiązki lekarza weterynarii badającego mięso

Każdy lekarz weterynarii – o czym, niestety, rzadko się pamięta – stanowi niezwykle istotne ogniowo w systemie ochrony zdrowia publicznego. Wystarczy tu wspomnieć na szereg chorób odzwierzęcych zagrażających zdrowiu i życiu ludzi – zarówno utrzymujących kontakt, nawet przypadkowy, ze zwierzętami, jak i spożywających ich mięso. Dobrostan zwierząt jest wręcz warunkiem zachowania zdrowia ludzi w dobrej kondycji. Tym istotniejsza jest rola lekarzy weterynarii, którzy w swojej pracy zajmują się badaniem mięsa, które następnie jest przeznaczane do konsumpcji przez ludzi. Jakie są ich prawa i obowiązki w ramach wykonywania tego rodzaju działalności? Okazuje się, że odpowiedź na to pytanie jest kluczowa właściwie dla zdrowia każdego z nas.

Zadania Inspekcji Weterynaryjnej

Zgodnie z ustawą z dnia 29 stycznia 2004 roku o Inspekcji Weterynaryjnej (tj. Dz.U. z 2021 r., poz. 306) jednym z zadań Inspekcji – w skład, której wchodzi Główny Lekarz Weterynarii; wojewódzcy i powiatowi lekarze weterynarii oraz graniczni lekarze weterynarii – jest zapewnienie bezpieczeństwa produktów pochodzenia zwierzęcego oraz sprawowanie kontroli nad bezpieczeństwem produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym przy ich produkcji i wprowadzaniu na rynek. Mówiąc inaczej to właśnie Inspekcja Weterynaryjna czuwa nad tym, aby mięso trafiające na stoły było w pełni bezpieczne. Nie ma wątpliwości, że jest to jedna ze sfer, w której medycyna weterynaryjna krzyżuje się z medycyną „ludzką” – w końcu bez zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa mięsa spożywanego przez ludzi zdecydowanie wzrasta ryzyko różnego zapadnięcia na różnego rodzaju choroby bezpośrednio zagrażające zdrowiu i życiu konsumentów.

Warto w tym kontekście podkreślić, że we wskazanej powyżej ustawie o Inspekcji Weterynaryjnej ustawodawca jednoznacznie odwołuje się do perspektywy zdrowia publicznego. W art. 3 ust. 1 tej ustawy jednoznacznie wskazano, że Inspekcja Weterynaryjna realizuje swoje zdania w celu zapewnienia ochrony zdrowia publicznego. Oczywiście w kategorii tej mieści się także badanie mięsa – rzeźnego i łownego. Trzeba pamiętać, że może zostać ono wprowadzone do obrotu tylko wówczas, gdy zostaną spełnione odpowiednie wymagania weterynaryjne, obejmujące m.in. standardy dotyczące zdrowia zwierząt, z których pozyskuje się mięso; wymagania, jakie trzeba spełnić podczas uboju na terenie gospodarstwa, a także w ramach badania poubojowego mięsa. Analogiczne standardy obowiązują także w przypadku zakładów trudniących się ubojem zwierząt.

Do wykonywania takiego badania uprawnieni są jedynie urzędowi lekarze weterynarii. Są nimi ci lekarze weterynarii, którzy albo są zatrudnieni w Inspekcji Weterynaryjnej, albo wyznaczeni przez nią do wykonywania określonych czynności. Wobec tego należy pamiętać, że nie każdy lekarz weterynarii jest uprawniony do przeprowadzania badania – przed- i poubojowego – mięsa.

Rzetelność, od której zależy zdrowie i życie ludzi

Prawa i obowiązki lekarza weterynarii zajmującego się badaniem mięsa, które ma zostać wprowadzone – w jakikolwiek sposób – do obrotu są ze sobą ściśle powiązane. Jego podstawowym obowiązkiem jest rzetelne przeprowadzenie badania mięsa – a więc takiego, w wyniku którego możliwe będzie dokładne określenie jego stanu. Jasne jest, że jedynie mięso spełniające wszystkie standardy może zostać wprowadzone do obrotu – zarówno poprzez handel detaliczny, w tym realizowany w ramach działalności gospodarstwa rolnego, jak i hurtowy. Obowiązek ten prowadzi do podstawowego prawa lekarza weterynarii badającego mięso: w realizowaniu swoich zadań musi on być zupełnie wolny, związany jedynie zasadami medycy weterynaryjnej oraz przepisami powszechnie obowiązującego prawa.

Niedopuszczalne jest wywieranie na takiego lekarza jakiejkolwiek presji – zwłaszcza takiej, która miałaby prowadzić do zaniechania prawidłowego przeprowadzenia badania czy tym bardziej sfałszowania jego wyniku. Tego rodzaju naciski można rozpatrywać w kontekście podżegania do popełnienia przestępstwa, co już samo w sobie jest karalne. Jeżeli więc urzędowy lekarz weterynarii spotyka się z tego rodzaju naciskami, to powinien podjąć aktywną ochronę swoich praw. W przeciwnym razie sam naraża się na daleko idącą odpowiedzialność – zarówno zawodową, jak i karną.

Autor:

Konrad Dyda – prawnik, prezes Fundacji Praw Medyka oraz spółki Med&Lex – Klinika Wsparcia Personelu i Jednostek Ochrony Zdrowia; właściciel Centrum Usług Prawnych i Biznesowych – Centro Servizi Legali e Commerciali