Utrzymywanie się przeciwciał matczynych przeciwko wirusowi nosówki w surowicy szczeniąt w pierwszych tygodniach życia

Nosówka 

Nosówka (łac. febris catarrhalis infectiosa canum, febris catarrhalis et nervosa canum) jest zakaźną wirusową chorobą zwierząt mięsożernych powodowaną przez CDV (ang. Canine distemper virus). Początkowo określano ją chorobą twardej łapy (hard pad disease), a pierwsze przypadki choroby opisywane były już w XVIII wieku (1).

  Czynnikiem etiologicznym nosówki jest Morbilivirus z rodziny Paramyxoviridae, blisko spokrewniony z wirusem pomoru bydła (księgosuszu) i odry ludzi. Materiał genetyczny CDV stanowi jednoniciowy, niesegmentowany kwas rybonukleinowy (RNA) o długości 15616 nukleotydów i o ujemnej polarności [ssRNA(-)], z jedną ramką odczytu kodującą sześć białek strukturalnych i dwa białka niestrukturalne. Średnica kapsydu wirusa nosówki wynosi 150-300 nm. Głównymi białkami otoczki są: powierzchniowe glikoproteiny takie jak białko H (hemaglutynina), umożliwiająca przyleganie wirusa do receptorów komórki gospodarza, białko F (fuzyjne), odpowiedzialne za fuzję transbłonową, a także śródbłonowe białko M będące czynnikiem pełniącym funkcję w morfogenezie i replikacji wirusa. W skład nukleokapsydu wchodzi genomowe RNA oraz nukleoproteina NP. Do nukleokapsydu przyłączone są fosfoptoteina – P i wirusowa polimeraza L, które wraz z NP uczestniczą w procesie replikacji i translacji (2,3).

Wirus nosówki charakteryzuje się niską opornością na działanie środowiskowych czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych. Pod wpływem promieni słonecznych ginie po 2 – 3 dniach. Okres półtrwania w temperaturze 4^oC wynosi około 14 dni, w temperaturze pokojowej 120 minut, natomiast w 56^oC zaledwie 2 – 3 minuty. CDV ulega inaktywacji w pH poza przedziałem 4,5 – 9. Jest szczególnie wrażliwy na rozpuszczalniki organiczne (eter, chloroform) oraz środki dezynfekcyjne (2,3).

Epizootiologia

Nosówka występuje na całym świecie. Na zakażenie szczególnie podatne są zwierzęta z rodziny psowatych, łasicowatych oraz szopowatych, rzadziej choroba stwierdzana jest u kotowatych. Odnotowano przypadki nosówki u fok krabojadów, waleni oraz parzystokopytnych. W warunkach doświadczalnych udało się zakazić domózgowo wirusem nosówki przedstawicieli naczelnych (2,3,4,5).

 Zwierzęta zakażają się wirusem CDV  zazwyczaj poprzez układ oddechowy oraz przewód pokarmowy, istnieje również możliwość infekcji drogą pionową. Zakażone osobniki mogą wydalać wirusa, wraz z wydzielinami i wydalinami przez około 90 niekiedy nawet do 120 dni.  Za rozprzestrzenianie się patogena w środowisku odpowiedziane są przede wszystkim osobniki chore, znajdujące się w okresie wylęgania choroby lub przechodzące zakażenie subkliniczne. Ślina, wydzielina worka spojówkowego, nosa, mocz i kał stanowią główne źródła wirusa. Najbardziej podatne na zakażenie są zwierzęta młode w pierwszych tygodniach życia (3,5,6).

Objawy kliniczne i rozpoznawanie nosówki

Patogen może replikować w układzie oddechowym, pokarmowym, nerwowy, wydalniczym (5,7,8), a na dynamikę szerzenia się choroby w skupiskach zwierząt wpływ mają: zjadliwość wirusa, gatunek i stan odporności gospodarza oraz warunki żywienia i środowisko (5).

Okres inkubacji choroby twa zwykle 4-10 dni. Pierwszymi objawami są gorączka oraz spadek apetytu. Następnie u psów pojawia się śluzowy lub śluzowo-ropny wyciek z nosa i worków spojówkowych, dodatkowo obrzęk powiek. Niekiedy dochodzi do hiperkarotyzy opuszek palcowych określane mianem. „choroby twardej łapy”. Efektem namnażania się wirusa w tkance płucnej, jest rozwój zaplenia płuc. U pewnego odsetka zakażonych osobników notowane są objawy neurologiczne jak: niezborność ruchów i drżenie mięśni, skurcze toniczno-kloniczne oraz porażenia/niedowłady. Są one następstwem martwicy neuronów i/lub demielinizacji włókien nerwowych (9-13)

Rozpoznanie nosówki stawiane jest w oparciu o dane uzyskane z wywiadu lekarskiego, obserwowane objawy kliniczne oraz wyniki badań dodatkowych. U zakażonych zwierząt często obserwuje się limfopenię, czasami razem z leukopenią lub leukocytozą z przesunięciem w lewo. Z testów laboratoryjnych zastosowanie znajdują odczyn immunofluorescencji oraz technika PCR. Metodami molekularnymi materiał genetycznego wirusa wykazać można we krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym, chorych psów. W diagnostyce różnicowej nosówki należy brać pod uwagę leptospirozę, chorobę Rubartha, wściekliznę oraz różnego tła zakażenia układu oddechowego. W diagnostce pośmiertnej nosówki wykorzystana może być technika PCR celem wykazania materiału genetycznego wirusa w skrawkach narządów wewnętrznych (płuca, nerki, mózg), a także badanie histopatologiczne. Tym ostatnim, u części padłych zwierząt w nabłonkach dróg moczowych oraz dróg oddechowych wykazać można ciałka wtrętowe Lenza (1,13,14)

Początkowe objawy nosówki u psa

Profilaktyka choroby

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania nosówce jest prowadzenie szczepień profilaktycznych. Według wytycznych WSAVA szczepienie młodych psów przeciwko nosówce należy prowadzić od 6-8 tygodnia życia, potem co 2-4 tygodnie, do wieku 16 tygodni. Rewakcynacja powinna odbywać się w wieku 6-12 miesięcy, a następnie nie częściej ni ż co 3 lata (15).

Rozpoczęcie szczepień w 6 tygodniu podyktowane jest czasem utrzymywania się przeciwciał matczynych przeciwko CDV, w surowicy szczeniąt, które jak się powszechnie przyjmuje w 6 tygodniu zanikają u ok 50% osobników, w 9 tygodniu prawie u wszystkich, a w 12 niemal u wszystkich psów (16).

Celem pracy było sprawdzenie czasu utrzymywania się przeciwciał matczynych przeciwko CDV w surowicy szczeniąt nie poddawanych szczepieniom przeciwko nosówce.

Obserwacje własne

Badaniami serologicznymi w kierunku nosówki psów objęto 50 szczeniąt (23 samców i 27 samic) w wieku 2-17 tygodni. Wszystkie zwierzęta pochodziły od suk szczepionych przeciwko nosówce, i wszystkie po porodzie pobierały siarę. Na podstawie kryterium wieku szczenięta podzielono na cztery grupy. W grupie I umieszczono 18 psów wieku 6 tygodni, lub młodsze, w grupie II 13 psów w wieku 7-9 tygodni, w grupie III 13 psów w wieku 10-12 tygodni, zaś w grupie IV 6 psów w wieku powyżej 12 tygodni.

Krew do badań pobierano z żyły odpromieniowej do czystych probówek, które następnie wirowano (1500 g). Surowicę zamrażano (-20^oC) i przechowywano do czasu wykonania analiz.

Oznaczanie mian przeciwciał dla CDV przeprowadzono za pomocą aparatu Vcheck V200 (VetExpert). Do odczynnika dostarczonego przez producenta dodawano 5 µl badanej surowicy i dokładnie mieszano. Na kasetce testowej umieszczano w odpowiednim miejscu 4 krople uzyskanej mieszaniny i inkubowano przez 10 minut. W tym czasie na pasku testowym pojawiał się prążek kontrolny, świadczący o poprawności wykonania testu, oraz testowy. Intensywność wybarwienia prążka testowego była mierzona przez aparat, dzięki czemu pomiary te były obiektywne (Ryc.1).

Miana przeciwciał przeciwko CDV rzędu SN <1:16 uznawano za niskie, nie mające wartości ochronnej, miana SN=1:32 uznawano za średnie, zaś miana SN >1:64 uznawano za wysokie, chroniące psy przed zakażeniem wirusem nosówki.

W grupie I skupiającej psy w wieku 6 tygodni i młodsze obecność wysokich mian przeciwciał stwierdzono u 14 osobników, średnie miana przeciwciał dla CDV u 3 osobników, zaś niskie tylko u jednego psa. W grupie II wysokie miana przeciwciał dla wirusa nosówki stwierdzono w surowicy 5 psów, średnie w surowicy 7 szczeniąt i niskie w surowicy jednego psa. W grupie III wysokie miana przeciwciał dla CDV notowano podobnie jak w grupie II u 5 psów, średnie u 6 psów, zaś niskie u 2 zwierząt. W grupie IV u żadnego psa nie stwierdzono wysokich mian przeciwciał dla CDV, średnie zanotowano u 3 psów (50%), zaś niskie także u 3 szczeniąt (50%)

Analizując uzyskane wyniki własne, widać wyraźnie iż najwyższe miana przeciwciał dla CDV stwierdzano u osobników najmłodszych z grupy I, gdzie występowały one u 77,7% badanych szczeniąt. W kolejnych grupach wiekowych liczba osobników z wysokimi mianami przeciwciał anty-CDV zmniejszała się (w grupie II i III było to 38,4%, zaś w grupie IV 0%), natomiast zwiększała się statystyczna liczba szczeniąt ze średnimi i niskimi mianami przeciwciał dla wirusa nosówki, co przedstawiono w Tabeli 1.

Wyniki te jednoznacznie wskazują, iż spadek przeciwciał matczynych przeciwko CDV w surowicy szczeniąt postępuje dynamicznie i o ile w wieku do 6 tygodnia życia większość zwierząt posiada bardzo dobrą ochronę przed zakażeniem wirusem nosówki, to pomiędzy 7-12 tygodniem życia ulega ona znacznemu obniżeniu, zanikając niemal zupełnie u szczeniąt w wieku powyżej 12 tygodnia życia. Obserwacje własne są potwierdzeniem tego, że racjonalny plan profilaktyki swoistej szczeniąt przeciwko nosówce powinien obejmować szczepienia, które nie powinny kończyć się przed 12 tygodniem życia. Tylko regularne doszczepienia psów w odstępach 2-3 tygodni jest w stanie maksymalnie zabezpieczyć zwierzęta przed chorobą zapewniając im odpowiedni poziom ochrony immunologicznej.

W badaniach własnych posłużono się szybkimi testami serologicznymi do oznaczania mian przeciwciał matczynych (MDA) dla wirusa nosówki w surowicy szczeniąt. Przyjmuje się, ze około 2-18% przeciwciał matczynych przenika do organizmu płodów in utero, pozostała zaś pula pobierana jest przez noworodki wraz z siarą. Z mleka matki przez nabłonek jelit noworodków do ich krążenia dostają się IgG, których maksymalny transfer zachodzi w pierwszej dobie po urodzeniu. Zwierzęta pozbawione przeciwciał matczynych (MDA) są narażone na rozwój chorób zakaźnych, natomiast matczyne IgG hamują endogenną produkcje przeciwciał na drodze sprzężenia zwrotnego. Na wielkość mian MDA w surowicy noworodków wpływ mają następujące czynniki: całkowite miano przeciwciał w surowicy matki, wielkość miotu oraz szczepienia matki przed zapłodnieniem. Z czasem poziom przeciwciał matczynych obniża się, co widać na przykładzie badań własnych. Jako pierwsze w organizmie noworodków zanikają matczyne IgA, następnie IgM, na końcu IgG związana (16).

Jak wykazują wyniki badań własnych dynamika zmian wielkości mian przeciwciał matczynych dla CDV w surowicy noworodków może być stosunkowo łatwo określona przy zastosowaniu szybkich testów serologicznych. Wykorzystane mogą być więc one w racjonalnym planowaniu szczepień zwierząt – wyznaczania optymalnego terminu szczepień, a także stanowią cenne narzędzie w ocenie sytuacji epizootycznej nosówki na danym terenie oraz w ocenie skuteczności szczepień przeciwko tej chorobie.

Tab.1. Wyniki badań serologicznych mających na celu wykazanie przeciwciał dla wirusa nosówki (CDV) w surowicy szceniąt w pierwszych tygodniach ich życia

Dodatni wynik testu serologicznego w kierunku nosówki psów.

Piśmiennictwo:

1. 1. Winiarczyk S., Grądzki Z., Wołoszyn S., Pejsak Z., Żmudziński J. F., Gundłach J., Sadzikowski A., Osek J.,: Choroby zakaźne zwierzat domowych z elementami zoonoz. Dział Wydawnictw Polskiego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach, Lublin, 2001, 381 – 388.

1. 1. Niemand H.G. Praktyka kliniczna: Psy, Wydawnictwo Galaktyka Łódź 2011, 260 – 262

1. 1. Rzeżutka A., Mizak B.: Wirus nosówki – jego struktura i genetyczny mechanizm replikacji. Medycyna wet., 2001, 57, 439 – 445.

1. 1. Langlois I.: Viral diseases of ferrets. Vet. Clin North Am. Exot. Anim. Pract. 2005, 8, 139-160.

1. 1. McCarthy A.J., Shaw M.A., Goodman S.J.: Pathogen evolution and disease emergence in carnivores. Proc Biol. Sci. 2007, 274, 3165-3174.

1. 1. Oxenham M.: Distemper vaccination in ferrets. Vet. Rec. 1992, 130, 563-564.

1. 1. Appel M.J., Summers B.A.: Pathogenicity of morbilliviruses for terrestrial carnivores. Vet. Microbiol. 1995, 44, 187-191.

1. 1. Sawatsky B., Wong X.X., Hinkelmann S., Cattaneo R., von Messling V.: Canine distemper virus epithelial cell infection is required for clinical disease but not for immunosuppression. J. Virol. 2012, 86, 3658-3666.

1. 1. Perpiñán D., Ramis A., Tomás A., Carpintero E., Bargalló F.: Outbreak of canine distemper in domestic ferrets (Mustela putorius furo). Vet. Rec. 2008, 163, 246-250.

1. 1. Pillet S., Svitek N., von Messling V.: Ferrets as a model for morbillivirus pathogenesis, complications, and vaccines. Curr. Top. Microbiol. Immunol. 2009, 330, 73-87.

1. 1. Rouxel R.N., Svitek N., von Messling V.: A chimeric measles virus with canine distemper envelope protects ferrets from lethal distemper challenge. Vaccine. 2009, 27, 4961-4966.

1. 1. Rudd P.A., Bastien-Hamel L.E., von Messling V.: Acute canine distemper encephalitis is associated with rapid neuronal loss and local immune activation. J. Gen. Virol. 2010, 91, 980-989.

1. 1. Thomas S.: Canine distemper outbreak in ferrets in the UK. Vet Rec. 2012, 170, 27.

1. 1. Adaszek Ł., Winiarczyk S., Maj J., Jankowski Ł., Zietek-Barszcz A., Skrzypczak M.: Molecular analysis of the nucleoprotein gene of canine distemper virus isolated from clinical cases of the disease in foxes, minks and dogs. Pol. J. Vet. Sci. 2009,12, 433-437.

1. 1. Day M.J., Horzinek M.C., Dchultz R.D., Squires R.A.: Guidelines for Vaccination of Dogs and Cats compiled by the Vaccination Guidelines Group (VGG) of the World Small Animal Veterinary Assocition (WSAVA). J. Small Anim. Pract. 2016, 57, E1-E45.

1. 1. Greene C.E.: Choroby zakaźne psów i kotów. Galaktyka. 2010, 132-140.

Autorzy:

Dr Marcin Garbal, prof. dr hab Łukasz Adaszek, lek wet Alicja Wójcik, lek. wet. Natalia Jackowska-Pejko

Zdjęcia:

Z archiwum autorów

Abstract

Distemper is a highly contagious disease that appears suddenly (acutely), characterized by fever and a variety of signs involving the respiratory system, eyes, central nervous system, and skin. The etiological factor of the disease is canine distemper virus. The aim of the study was to study the level of maternal antibodies against CDV in the serum of puppies not vaccinated against distemper. The results of our own research indicate that the decrease of the titer of maternal antibodies against CDV in the serum of puppies is dynamic and while at the age of up to 6 weeks most animals have very good protection against distemper virus infection, it is significantly lowered between 7-12 weeks of age, disappearing almost completely in puppies over 12 weeks of age. Our own observations confirm that a rational plan of specific prophylaxis in puppies against distemper should include vaccinations that should not end before 12 weeks of age.

Streszczenie

Nosówka jest zakaźną chorobą o ostrym przebiegu, której towarzyszą objawy gorączki, zaburzenia ze strony układu oddechowego, oczu, ośrodkowego układu nerwowego oraz zaburzenia dermatologiczne. Czynnikiem etiologicznym choroby jest wirus nosówki psów. Celem pracy było sprawdzenie czasu utrzymywania się przeciwciał matczynych przeciwko CDV w surowicy szczeniąt nie poddawanych szczepieniom przeciwko nosówce. Wyniki badań własnych wskazują, iż spadek przeciwciał matczynych przeciwko CDV w surowicy szczeniąt postępuje dynamicznie i o ile w wieku do 6 tygodnia życia większość zwierząt posiada bardzo dobrą ochronę przed zakażeniem wirusem nosówki, to pomiędzy 7-12 tygodniem życia ulega ona znacznemu obniżeniu, zanikając niemal zupełnie u szczeniąt w wieku powyżej 12 tygodnia życia. Obserwacje własne są potwierdzeniem tego, że racjonalny plan profilaktyki swoistej szczeniąt przeciwko nosówce powinien obejmować szczepienia, które nie powinny kończyć się przed 12 tygodniem życia