Toksoplazmoza – choroba odzwierzęca

Toksoplazmoza jest pasożytniczą chorobą odzwierzęcą, z którą miała kontakt ponad połowa ludzkiej populacji. Żywicielem ostatecznym pierwotniaka Toxoplasma gondii jest zwierzę kotowate, natomiast żywicielem pośrednim może stać się przedstawiciel innego gatunku, ptak oraz człowiek. Toksoplazmoza stanowi poważne zagrożenie dla osób o obniżonej odporności, jak i dla płodów ludzkich w pierwszym trymestrze ciąży.

Zdjęcie ilustracyjne / Adobe Stock

Toxoplasma gondii – pasożytniczy pierwotniak

Jak wspominaliśmy wcześniej, dla pasożytniczego pierwotniaka, wywołującego groźną zoonozę, żywicielem ostatecznym jest przedstawiciel świata kotów. To w organizmie kotowatych endopasożyt rozmnaża się i produkuje inwazyjne oocysty, które wraz z odchodami gospodarza posiadają potencjał zarażania innych zwierząt i ludzi.

Skażona kałem chorych kotów ziemia przenoszona jest wraz z owocami, warzywami czy brudnymi rękami do wnętrza organizmów ludzi, ptaków i zwierząt, gdzie pasożyt migruje po tkankach i tworzy w nich cysty.

Jeśli ptak czy gryzoń, w narządach którego znajdują się otorbione cysty, padnie ofiarą polowania, następuje infestacja kolejnego osobnika.

Ludzie zarażają się toksoplazmozą spożywając surowe lub niedogotowane mięso, pracując nieostrożnie przy rozbiórce mięsa czy w laboratorium, do którego trafiają próbki tkanek lub krwi zwierząt czy nie stosując się do zasad higieny po sprzątaniu kuwety lub zabawie z kotem. Ofiarami pierwotniaka mogą stać się dzieci bawiące się w niestrzeżonej piaskownicy, do której załatwiają się dzikie koty.

W rzadkich przypadkach toksoplazmozą można zarazić się podczas przeszczepu tkanek lub transfuzji krwi.

Na szczególną uwagę w profilaktyce przeciw toksoplazmozie zasługują kobiety planujące potomstwo i będące w pierwszym trymestrze ciąży. To dla płodów na wczesnym etapie życia zarażenie pierwotniakiem T. Gondii jest ekstremalnie niebezpieczne. Toksoplazmoza u niemowląt może skutkować poważnymi zaburzeniami rozwoju.

Pierwotniak T. gondii a gryzonie

Pasożytniczy pierwotniak w toku ewolucji wypracował pomysłowy sposób na zapewnienie sobie dostępu do żywiciela ostatecznego i utrzymania cyklu rozwojowego.

Po przedostaniu się do organizmu szczurów i myszy, dla których kot jest naturalnym wrogiem, pasożyt atakuje układ nerwowy gryzoni, by wywołać brak lęku przed drapieżnikiem i skutecznie pozbawić je instynktu samozachowawczego. Można powiedzieć, że pierwotniak T. gondii celowo wywołuje stan samobójczy u gryzoni, by te łatwiej ulegały atakom kotów. W efekcie końcowym endopasożyt osiąga swój cel – przedostaje się do układu pokarmowego kota, gdzie może dokończyć swój cykl rozwojowy.

Toxoplasma gondii a kot domowy

Koty domowe podlegające badaniom i stałej kontroli lekarskiej nie stanowią ryzyka dla swoich ludzkich opiekunów.

Należy jednak pamiętać, że szczególną ochroną należy objąć młode osobniki wychodzące lub przebywające na zewnątrz domu.

Koty, choć od kilku tysięcy lat mieszkają w ludzkich domostwach i tuż obok, nie straciły nic ze swojego naturalnego instynktu łowieckiego i mimo, iż najczęściej nie głodują, to nie potrafią się oprzeć pokusie polowania na ptaki i drobne gryzonie. Łatwo może dojść do pożarcia ofiary, w tkankach którego bytują uśpione formy pasożyta – bradyzoity i tachyzoity.

Jeśli pierwotniakiem T. gondii zarazi się młody kot, w jego jelitach dochodzi do wytwarzania i namnażania oocyst, które później wraz z odchodami przedostają się środowiska zewnętrznego.

Proces produkcji oocyst przebiega szybko. Już w trzeciej (do około dziesiątej) dobie od zjedzenie zainfekowanego mięsa, kot wydala inwazyjne formy drobnoustroju. Najbardziej zaraźliwy okres wydalania przypada na drugi do piątego dnia.

Z powodu obecności endopasożyta młody kot może cierpieć na różnego rodzaju zaburzenia: neurologiczne, oddechowe, okulistyczne oraz pracy wątroby.

Symptomy toksoplazmozy u kota:

1. wysoka temperatura
2. brak apetytu
3. apatia
4. otępienie
5. kłopoty z oddychaniem
6. stany zapalne narządu wzroku
7. bóle brzucha

Dorosłe koty, u których występują przeciwciała T. gondii są przeważnie odporne na męczące objawy choroby.

Jak przeciwdziałać zarażeniu kota toksoplazmozą?

Aby zapobiec zarażeniu kota pierwotniakiem T. gondii należy:

1. uniemożliwić kotu na polowanie na gryzonie i ptaki
2. unikać karmienia kota surowym mięsem
3. regularnie czyścić kuwety
4. stosować higienę rąk po każdorazowym sprzątaniu kuwety i zabawie z podopiecznym