Toksoplazmoza – geneza choroby, objawy, zagrożenia

Toksoplazmoza jest jedną z najbardziej powszechnych zoonoz na świecie. To choroba pierwotniacza o wysokim współczynniku zarażania. Przyjmuje się, że co druga osoba z całej ludzkiej populacji miała choć raz kontakt z toksoplazmozą. W jaki sposób choroba odzwierzęca przedostaje się do organizmu człowieka? Dla kogo toksoplazmoza stanowi poważne ryzyko? Zapraszamy do dalszej części artykułu!

Zdjęcie ilustracyjne / Adobe Stock

Toksoplazmoza – przyczyny choroby

Toksoplazmoza jest zoonozą, co oznacza, że jest chorobą posiadającą potencjał przeniesienia się ze zwierzęcia na człowieka. Toksoplazmoza jest wywoływana przez pasożytniczy organizm, pierwotniaka Toxoplasma gondii, dla którego żywicielem ostatecznym są kotowate. Inne zwierzęta, w tym ludzie, są dla pasożyta żywicielem pośrednim. Po przedostaniu się do organizmu żywiciela przypadkowego, endopasożyt namnaża się wewnątrz narządów wewnętrznych. Najczęściej migruje do komórek mięśni, tkanek układu nerwowego i oczu.

Jeśli stan zdrowia żywiciela pośredniego jest dobry i nie ulega pogorszeniu czy znacznym wahaniom, można do końca życia nie odczuwać poważniejszych objawów związanych z obecnością pasożyta. Cysty mogą wywoływać jedynie miejscową reakcję zapalną. Aktywacja cyst może jednak nastąpić, gdy organizm żywiciela cierpi na choroby autoimmunologiczne lub jest pod wpływem leków immunosupresyjnych. Toksoplazmoza jest również niebezpieczna dla kobiet w pierwszym trymestrze ciąży, o czym szczegółowo napiszemy w dalszej części materiału.

W przypadku przeniknięcia do organizmu kota, agresywny drobnoustrój rozwija się w nabłonku jelita kotów, by w końcowej formie (oocysty) przedostać się wraz z odchodami do środowiska. Oocysty są odporne na niesprzyjające warunki atmosferyczne.

Oocysty przechodzą w inwazyjne stadium, zdolne do zarażania innych organizmów w czasie od drugiego do piątego dnia od wydalenia wraz z kałem kotowatego. Oznacza to, że codzienne, staranne czyszczenie kuwety kota jest czynnością jak najbardziej bezpieczną dla opiekuna. Dopiero odchody kota, które leżą dłużej niż dobę mogą stanowić potencjalne niebezpieczeństwo zarażenia pasożytniczym drobnoustrojem.

Toksoplazmoza – sposoby zarażania zwierząt, ptaków i ludzi

Według epidemiologów, najczęściej do kontaktu z oocystami pasożytniczego pierwotniaka dochodzi wskutek:

• bezpośredniego kontaktu z odchodami kota podczas czyszczenia kuwety i braku niezbędnej higieny rąk po czynnościach sprzątania
• zabawy w niezabezpieczanej na noc piaskownicy
• spożycia warzyw czy owoców skażonych odchodami chorych kotów – zaniedbania w myciu owoców i warzyw przed spożyciem
• zjedzenia cyst pasożyta zagnieżdżonych w surowym lub półsurowym mięsie zarażonych zwierząt
• podczas pracy z zarażonym materiałem – skórowanie i patroszenie upolowanych czy hodowlanych zwierząt, praca w laboratorium
• transfuzji krwi
• przeszczepu tkanek
• zarażenia płodu w fazie prenatalnej – poprzez łożysko matki

Objawy toksoplazmozy

W zależności od okresu zarażenia i sposobu infestacji, rozróżniamy toksoplazmozę nabytą i wrodzoną.

Toksoplazmoza nabyta

Toksoplazmoza nabyta najczęściej przechodzi w sposób bezobjawowy.

W nielicznych przypadkach toksoplazmoza nabyta przybiera postać:

• węzłową – co objawia się powiększeniem węzłów chłonnych w okolicy szyi. Postaci węzłowej toksoplazmozy może towarzyszyć gorączka, złe samopoczucie ogólne, bóle mięśniowe i migreny
• oczną – gdy przeradza się w zapalenie spojówki i naczyniówki oka. Toksoplazmoza oczna może przechodzić kolejno w reemisję i stan ostry, co może prowadzić do znacznego uszczerbku na ostrości widzenia
• uogólnioną – dotyka głównie osoby o obniżonej odporności. Ta forma toksoplazmozy objawia się zmianami w płucach, wątrobie i mięśniu sercowym
• mózgową – pod postacią zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych (u osób o znacznie obniżonej odporności np. z AIDS)

Toksoplazmoza wrodzona

Toksoplazmoza jest poważnym zagrożeniem dla płodu w pierwszym trymestrze ciąży. Wskutek kontaktu z pierwotniakiem może dojść u dziecka do wystąpienia wad wrodzonych i innych zaburzeń rozwojowych.

Jeśli zarażeniu na toksoplazmozę dojdzie w późniejszych etapach ciąży, najczęściej nie występują żadne niepokojące objawy choroby.

Należy zaznaczyć, że toksoplazmoza może stanowić ryzyko tylko i wyłącznie, jeśli kobieta nigdy nie miała wcześniej kontaktu z pierwotniakiem i nie zyskała w ten sposób odporności.

Kobiety w ciąży podlegają standardowemu badaniu krwi w celu wykrycia przeciwciał w klasie IgG przeciw T. gondii.

Objawy toksoplazmozy wrodzonej:

• Triada Sabina – Pinkertona, czyli zapalenie siatkówki oraz naczyniówki oka, zwapnienie śródczaszkowe, wodogłowie lub małogłowie
• powiększenie wątroby i śledziony
• skaza krwotoczna
• zaburzenia w rozwoju umysłowym
• zaburzenia neurologiczne – padaczka
• zaburzenia mowy
• oczopląs
• żółtaczka