Co nam powie krew gada i ptaka, czyli na które parametry zwracać uwagę? Cz. I

Badanie krwi ważny element diagnostyki

Badanie krwi jest bardzo ważnym elementem diagnostyki. W połączeniu z danymi, z wywiadu, badania klinicznego, a także innymi badaniami dodatkowymi, możemy być o wiele bardziej dokładni w swojej diagnozie, a co za tym idzie, bardziej skuteczni w leczeniu pacjenta oraz rozwiązaniu jego problemu. Trzeba tylko wiedzieć, w jaki sposób czytać wyniki analizy, a następnie umieć je przełożyć na pozostałe, poznane nam już parametry. Jednocześnie należy pamiętać, że gady i ptaki to organizmy, które funkcjonują w nieco odmienny sposób niż o wiele bardziej od nich popularne ssaki.

Z morfologią na Ty!

Parametry badania morfologicznego krwi

Badanie morfologiczne krwi obejmuje wiele parametrów, a wśród nich ilość erytrocytów, hemoglobiny, hematokryt, MCH, MCHC, PDW, PCV, ilość białych krwinek, ilość poszczególnych rodzajów leukocytów, udział procentowy w danej próbce poszczególnych krwinek czy ilość płytek krwi. Już bazując na tych danych, jesteśmy w stanie określić m.in. czy mamy do czynienia ze stanem zapalnym, czy zwierzę ma anemię, czy jest odwodnione bądź nie, jaki jest rodzaj stanu zapalnego etc. Zanim jednak wyjaśnię, który parametr za co odpowiada, pokrótce scharakteryzuje, jak wyglądają krwinki ptaków oraz gadów. Na początek zajmiemy się ptakami. Erytrocyty ptaków mają jądra. Te są ciemnofioletowe, a otacza je pomarańczowo-różowa cytoplazma. Trombocyty, czyli płytki krwi, również mają jądro – ciemnopurpurowe, otoczone bezbarwną cytoplazmą z czerwonymi ziarnistościami. Eozynofile, tj. granulocyty kwasochłonne, charakteryzują się niebieską cytoplazmą z pomarańczowoczerwonymi, okrągłymi ziarnistościami, w której to zanurzone jest płatowate, fioletowe jądro. Bazofile, tj. granulocyty zasadochłonne, mają z kolei purpurowe, okrągłe jądro z ciemnopurpurowymi ziarnistościami w jasnoniebieskiej cytoplazmie. Heterofile – u ptaków są odpowiednikiem neutrofili – w swojej bezbarwnej cytoplazmie mają ziarnistości pomarańczowoczerwone o podłużnym kształcie, a jądro płatowate o fioletowej barwie. Największe z białych krwinek – monocyty – posiadają purpurowe jądro z niebieskoszarą cytoplazmą, która jest obficie granulowana. Na koniec zostawiłem limfocyty o ciemnopurpurowym, płatowatym jądrze z bladoniebieską, homogeniczną cytoplazmą. A jak to wygląda u gadów? Całkiem podobnie, ale… Erytrocyty gadzie również mają jądro i są elipsoidalnego kształtu. Zwierzęta te również nie mają neutrofili, a zamiast nich w ich krwioobiegu krążą heterofile. Na pewno we krwi tych zwierząt znajdziemy mniej czerwonych krwinek niż u ptaków, które jednak są większe niż u stałocieplnych. Limfocyty mają okrągły kształt, ich jądro jest duże – stosunek jądra do cytoplazmy wynosi 4:1 – o ciemnoniebieskopurpurowej barwie, okrągłe. Można w nim dostrzec jąderka, ale nie zawsze, bowiem zależy to jak bardzo skondensowana jest w danym momencie chromatyna. Cytoplazma cienka, bladoniebieska, bez granuli. Monocyty – również są największymi białymi krwinkami z jądrem owalnym, umieszczonym centralnie, a otacza je jasna cytoplazma o barwie niebieskoszarej, a w niej mogą znajdować się wakuole, które zawierają melaninę, tłuszcze oraz hemosyderynę. Stosunek jądra do cytoplazmy w monocytach wynosi 1:3. Trombocyty z kolei mają podłużny kształt, nieco podobny do erytrocytów, ale ich cytoplazma jest jasnoróżowa z dużą ilością niewielkich, różowych ziarnistości. W centralnym punkcie znajduje się jądro – ciemnopurpurowe o bardzo silnie zbitej chromatynie. Eozynofile oraz bazofile mają podobną morfologię, jak te wyżej opisane, natomiast w gadziej krwi możemy znaleźć jeszcze jeden, bardzo ważny element – azurofile. Krwinki te spotykane są zarówno u gadów (zwłaszcza u węży, jaszczurek, krokodyli i mniej pospolicie u żółwi lądowych), jak i u płazów. Wielkością dorównują monocytom, ale pełnią różne funkcje u różnych gatunków. Na przykład u węży azurofile funkcjonują podobnie jak neutrofile u ssaków, a z kolei u jaszczurek pełnią taką samą funkcję jak monocyty. W ich jasnoniebieskiej cytoplazmie możemy zaobserwować dość liczne ażurowe granule – skąd wzięła się nazwa tych komórek – a także owalne, pojedyncze jądro umieszczone w centrum komórki. Znajomość prawidłowej morfologii poszczególnych krwinek u tych grup zwierząt pozwoli nam dokładniej diagnozować problemy związane z układem krwionośnym, krwiotwórczym, odpornościowym, a także obecność zatruć bądź bakterii czy pasożytów sytuujących się właśnie w tej tkance. Jednak, aby móc krew zbadać trzeba wiedzieć skąd ją pobrać.

Pobranie krwi od gada czy ptaka, to wyzwanie…

Owszem pobranie krwi od gada czy ptaka wymaga od nas wiedzy o anatomii tych zwierząt. Musimy wiedzieć, w którym miejscu jakie naczynia krwionośne przebiegają, aby móc skutecznie pobrać krew. Jak wykonać tę czynność u ptaka? Otóż warto osobnika zsedować do tej czynności, ponieważ ptaków nie da się poskromić tak, jak psów czy kotów, aby to było dla nich w pełni bezpieczne, a my żebyśmy mogli osiągnąć zamierzony cel. Sedację można wykonać podając do nozdrzy midazolam lub diazepam, albo za pomocą izofluranu. Jak już znieczulimy ptaka, wówczas mamy do wyboru kilka miejsc – żyłę łokciową lewą bądź prawą, żyła przyśrodkowa śródstępowa oraz żyła szyjna prawa zewnętrzna. Osobiście polecam pobierać krew z żyły szyjnej, ponieważ jest to duże naczynie krwionośne, a obecny tam układ tkanek zapobiega powstawaniu zbyt dużego krwiaka. Poza tym ptaki bardzo dobrze znoszą pobranie krwi z tego miejsca i później trudno o dodatkowe powikłania. U gadów z kolei zadanie to nie jest tak uniwersalne jak u ptaków, bowiem dużo zależy od tego z jakim gatunkiem mamy do czynienia. U żółwi próbkę można pobrać z zatoki żylnej znajdującej się nad szyją tuż pod karapaksem. Innym miejscem jest ogon i obecna tam żyła ogonowa, a także żyła szyjna zewnętrzna prawa – przy czym w tym wypadku wymaga to lekkiej sedacji zwierzęcia, ponieważ żółwie często potrafią schować głowę i szyję, co dodatkowo utrudnia wykonanie zadania. U jaszczurek preferowanym miejscem jest żyła ogonowa, do której wbijamy się pod kątem prostym osiągając pewien opór. Wtedy też delikatnie wycofujemy igłę i wprowadzamy ją pod kątem 45^o. Pozostała nam jeszcze jedna grupa, czyli węże. Od tych zwierząt możemy pobrać krew podobnie jak od jaszczurek, czyli z żyły ogonowej, a jeśli tutaj nie damy rady, wówczas można spróbować pobrać krew z serca, jednak ten dostęp jest bardzo trudny i wymaga dużego doświadczenia, aby nie narazić zwierzę na dodatkowe powikłania.

W kolejnej części zostanie wyjaśnione znaczenie poszczególnych parametrów morfologii krwi u ptaków i gadów, ponieważ niektóre z nich mogą oznaczać, na pierwszy rzut oka, to samo co u ssaków, jednak występują tu pewne różnice. Wynikają one m.in. z odmiennej struktury krwi, tj. obecności tych komórek, jakich nie ma u ssaków, a także z samego faktu odmiennej budowy chociażby erytrocytów czy trombocytów.

Autor:

Lek. wet. Kacper Kowalczyk – Przychodnia weterynaryjna szpital zwierząt egzotycznych „Oaza” Warszawa

foto: adobestock