Dodano: 04.05.2020, Kategorie: Diagnostyka laboratoryjna
Diagnostyka laboratoryjna koronawirusów u zwierząt towarzyszących z uwzględnieniem SARS-CoV-2
Wprawdzie choroba COVID-19 jest chorobą rozwijającą się głównie wśród ludzi, możliwość infekowania kotowatych i tchórzofretek przez SARS-CoV-2, stanowi wyzwanie także dla medycyny weterynaryjnej. Jako, że nie ma na dzień dzisiejszy opracowanych protokołów przyczynowego leczenia choroby COVID-19, w głównej mierze to profilaktyka i szybka diagnostyka laboratoryjna zakażeń stanowią najważniejsze obszary medycyny w zapobieganiu rozprzestrzeniania się pandemii.
Koronawirusy są drobnoustrojami specyficznymi gatunkowo, co oznacza, że przenoszą się w obrębie określonego gatunku zwierzęcia, nie powodując infekcji u gospodarzy innych gatunków. Jednak długa i ciągła ekspozycja może powodować mutacje, które umożliwiają transmisję między jednym zwierzęciem a drugim.
Nowo wyizolowany czynnik infekcyjny SARS-CoV-2 najpewniej pokonał barierę gatunkową i uległ mutacji umożliwiającej transfer ze zwierzęcia na człowieka zyskując ogromny potencjał pandemiczny. Po kilku miesiącach światowej pandemii odkryto, że SARS-CoV-2 powodujący chorobę COVID-19 może być czynnikiem etiologicznym zakażeń górnych dróg oddechowych u kotowatych oraz tchórzofretek, dokładnie tak samo jak poprzedni jego poprzednik, SARS-CoV, który wywołał pandemię w 2002 roku.
Poziom zaawansowania technologicznego dzisiejszej diagnostyki laboratoryjnej zarówno w medycynie jak i weterynarii, pozwala dwutorową metodykę diagnostyki pacjenta. Techniki molekularne pozwalają na bezpośrednią detekcję czynnika etiologicznego zakażenia. Natomiast metody serologiczne na pośrednią diagnostykę poprzez monitorowanie statusu serologicznego pacjenta oraz analizę przebiegu danej infekcji. Obie metody mają jednak swoje zalety i wady, które należy bezwzględnie wziąć pod uwagę analizując otrzymane wyniki.
Metody biologii molekularnej
Badania molekularne, które mają na celu bezpośrednią identyfikację materiału genetycznego wirusa SARS-CoV-2 w materiale biologicznym pobranym od ludzi i zwierząt, opierają się na metodzie Real Time PCR. Zasada tej metody łączy konwencjonalną technikę badania genetycznego, opierającą się na powielaniu obecnego w próbie specyficznego fragmentu wirusowego RNA. Metoda wykorzystuje w tym celu reakcję łańcuchowej polimerazy (PCR), z użyciem fluorescencyjnych znaczników. Zmodyfikowanie metody o użycie markerów pozwala na uzyskanie w rzeczywistym czasie nie tylko jakościowego, ale również ilościowego wyniku. W dostępnych na rynku testach (np. firmy EUROIMMUN) stosuje się także strategię podwójnego celu, która polega na amplifikowaniu nie jednego, ale jednocześnie dwóch specyficznych dla wirusa sekwencji genów. Dzięki tej modyfikacji zupełnie minimalizuje się ryzyko reakcji krzyżowych z innymi wirusami z rodzaju koronawirusów.
Czułość i swoistość metody Real Time PCR szacuje się na niemal 100%, należy jednak zaznaczyć, że wskaźniki te wahają się w zależności od producenta testu. Wysoka czułość i swoistość jest jednak zarówno wadą i zaletą, ponieważ może z łatwością prowadzić do błędnych interpretacji dodatnich wyników testów. Nie każda obecność materiału genetycznego czynnika zakaźnego może być utożsamiana z chorobą gospodarza, ponieważ czynnik ten może być jedynie jego florą przejściową. Dlatego metody molekularne z założenia dedykowane są przede wszystkim badaniom naukowym.
Jednak stan światowej pandemii wywołanej zupełnie nowym czynnikiem zakaźnym jakim jest SARS-CoV-2, narzuca potrzebę przyjęcia pewnych odgórnych reguł interpretacji. Zgodnie z zaleceniem Światowej Organizacji Zdrowia wynik dodatni testu uzyskany z materiału biologicznego pobranego od człowieka klasyfikuje go jako chorego i kwalifikuje do poddania izolacji społecznej. U zwierząt interpretacja nie jest już taka prosta. Obecność materiału genetycznego SARS-CoV-2 na śluzówkach, skórze czy sierści zwierzęcia nie musi prowadzić do jego choroby. Badania naukowe dotyczące modelu zwierzęcego infekcji wykonywane podczas pandemii SARS-CoV w latach 2002-2003 oraz obecnie dostępne doniesienia dotyczące badań przesiewowych w kierunku obecności SARS-CoV-2 u zwierząt, wykazują, że obecność wirusa jest kontaminacją środowiskową. Wyjątek stanowią kotowate oraz tchórzofretki, które ze względu na zbliżoną do ludzkiej budowę receptora ACE2 (Angiotensin Converting Enzyme 2) na pneumocytach rozwijają chorobę COVID-19.
Metody serologiczne
Testy oparte na metodach serologicznych używane w diagnostyce chorób zakaźnych, bazują na interakcjach między antygenami znajdującymi się na powierzchni czynnika zakaźnego, a przeciwciałami wytworzonymi przez organizm gospodarza. Obecność w surowicy przeciwciał informuje o kontakcie organizmu z czynnikiem infekcyjnym.
W zależności od miana poszczególnych klas immunoglobulin oraz znając dynamikę przebiegu choroby zakaźnej, możemy z powodzeniem określić moment infekcji, w której znajduje się pacjent. Jednak samego faktu obecności przeciwciał w surowicy nie można interpretować jako jednoznacznego z chorobą. Dla przykładu, sama obecność przeciwciał przeciwko FCoV u kota nie jest jednoznaczna z chorobą FIP. Tak samo jak obecność w surowicy psa przeciwciał przeciwko CCoV nie świadczy o czynnej infekcji dróg pokarmowych. Jednak informacja o kontakcie pacjenta z czynnikiem zakaźnym, przy charakterystycznych objawach klinicznych, jest bezwzględnym wskazaniem do dalszej diagnostyki metodami referencyjnymi.
Wynik ujemny w kierunku przeciwciał przeciwko koronawirusom może być cenną informacją w diagnostyce różnicowej, jednak należy pamiętać, że jednokrotnie wykonany nie daje podstaw do wykluczenia infekcji. Wynika to z faktu występowania w każdej chorobie zakaźnej tzw. okienka serologicznego, czyli okresu od zakażenia do czasu wytworzenia przez gospodarza przeciwciał odpornościowych. Długość okienka serologicznego jest różna, w zależności od specyfiki choroby. U ludzi w przypadku choroby COVID-19 może sięgać nawet do 20-24 dni od momentu zakażenia.
Testy serologiczne w diagnostyce choroby COVID-19 są na dzień dzisiejszy dostępne jedynie w medycynie infekcyjnej ludzi. Wynik dodatni testu na obecność przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2 kwalifikuje pacjenta do wykonania testu potwierdzenia metodą molekularną. Na podstawie dodatniego wyniku testu serologicznego nie można zakwalifikować pacjenta jako chorego. Dlatego metody serologiczne w diagnostyce choroby COVID-19 stanowią głównie wartość epidemiologiczną. Wyjątkiem stanowi sytuacja, w której kolejno wykonywane testy serologiczne wskazują na serokonwersję pacjenta. W medycynie weterynaryjnej metody serologiczne w diagnostyce infekcji SARS-CoV2 nie są wykonywane.
Wskazania do diagnostyki COVID-19 u zwierząt towarzyszących
Pobieranie materiału biologicznego od zwierzęcia do badania molekularnego w kierunku SARS-CoV-2 jest wskazane jedynie w przypadku, kiedy zwierzę manifestuje objawy zbliżone do objawów choroby COVID-19, a zostały wykluczone wszelkie inne możliwe czynniki etiologiczne zakażenia. Warunkiem bezwzględnym jest również kontakt zwierzęcia z osobą, u której metodą molekularną potwierdzono zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2. Do badań kwalifikowane powinny być przede wszystkim kotowate oraz tchórzofretki. Materiał do badania pobiera się z okolic nosogardzieli specjalną, dedykowaną metodom molekularnym wymazówką. W przypadku manifestowania przez zwierzę objawów z dolnych dróg oddechowych wskazane jest pobranie popłuczyn z drzewa oskrzelowego.
Autor: mgr diag. lab. Karolina Baranowicz
Fotografia: www.wallpaperflare.com
Bibliografia:
- Zalecenia Postępowania w Zakażeniach SARS-CoV-2 Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, 31.03.2020
- WHO: Laboratory testing for coronavirus disease (COVID-19) in suspected human cases: Interim guidance, 19.03.2020
- Diagnostyka serologiczna w COVID-19; EUROIMMUN, 2020
- Coronaviruses: An Overview of Their Replication and Pathogenesis; Anthony R. Fehr, Stanley Perlman; Methods Mol. Biol. 2015; 1282: 1–23
-
Pathology of Experimental SARS Coronavirus Infection in Cats and Ferrets; J. M. A. van den Brand, B. L. Haagmans, L. Leijten; PubMed 2008
- https://www.idexx.pl/pl/veterinary/reference-laboratories/idexx-sars-cov-2-covid-19-realpcr-test/
- https://www.idexx.com/en/veterinary/reference-laboratories/coronavirus-diagnostic-update/
- https://pl.laboklin.info/bezplatny-sars-cov-2-w-oddechowych-profilach-pcr-dla-kotow/