Dodano: 25.08.2018, Kategorie: Dermatologia
Laseroterapia niskoenergetyczna w chorobach skóry i stanach zapalnych
Laseroterapia w chorobach skóry
Niskoenergetyczne promieniowanie laserowe ma doskonałe działanie terapeutyczne i wspomagające w leczeniu chorób skóry. W literaturze opisane zostały zdumiewająco dobre wyniki badań nad wpływem promieniowania laserowego na proliferację fibroblastów zarówno in vitro, jak i in vivo. Przez stymulację procesów metabolicznych w komórkach promieniowanie lasera zwiększa syntezę kolagenu. Ponadto promieniowanie laserowe hamuje uwalnianie mediatorów zapalenia, co ma szczególnie duże znaczenie w tak częstych chorobach skóry tła immunologicznego, a jednocześnie pobudza reakcje odpornościowe w tkankach.
Leczenie schorzeń będących wynikiem działania czynników fizycznych jest skuteczne, gdy uda się wyeliminować ich przyczynę, i jest dużo prostsze niż terapia chorób psychogennych, do której kluczem jest nierzadko całkowita zmiana stylu i trybu życia. Jeśli takie „poświęcenie” ze strony właściciela nie jest możliwe, należy szukać innych sposobów leczenia. Wydaje się, że działanie delikatnym światłem lasera to rozwiązanie idealne – terapia taka działa kojąco i nie stresuje dodatkowo zwierzęcia, a jej pozytywny wpływ na skórę został wielokrotnie udowodniony [1-7].
Laseroterapia niskoenergetyczna zastosowanie
Laseroterapia niskoenergetyczna znajduje zastosowanie w chorobach skóry związanych z nadwrażliwością u zwierząt. Może być skuteczna w terapii zespołu eozynofilowego kotów o nieznanej etiologii, gdy glikokortykoterapia okazała się mało skuteczna [8]. Dobre efekty daje również w leczeniu łysienia psychogennego u kotów, dermatoz psychogennych psów, egzemy, alergii kontaktowej. Promieniowanie laserowe jest podstawą terapii chorób skóry związanych z reakcją immunologiczną na pasożyty, takich jak alergiczne pchle zapalenie skóry i letni wyprysk koni.
Stymulując działanie promieniowaniem laserowym jest tez wykorzystywane w leczeniu innych chorób skóry. Bywa pomocne w terapii zespołu kerato-łojotokowego, stanowiąc doskonałą alternatywę lub uzupełnienie dla innych form leczenia.
Laseroterapia niskoenergetyczna
Laseroterapia niskoenergetyczna sprawdza się także idealnie w leczeniu problemów z sierścią, takich jak nadmierne jej wypadanie, obfite linienie czy ogólny zły stan włosa. Dostępne są specjalne aplikatory w postaci „szczotki światłowodowej” czy „grzebienie światłowodowej”, pozwalające na doprowadzenie promieniowania bezpośrednio do włosów i skóry. Fotony światła generowane przez urządzenie laserowe pobudzają komórki „korzeni” włosa, powodują znaczną jego regenerację i przyspieszają wzrost. Dzięki takiej stymulacji procesy wytwarzania i wzrostu zaczynają przeważać nad procesami obumierania, co pozwala powstrzymać właśnie nadmierną utratę sierści. Promieniowanie laserowe zastępuje więc inne formy wspomagania okrywy włosowej, takie jak częste szczotkowanie i kąpiele w odpowiednich preparatach. Połączenie laseroterapii niskoenergetycznej z preparatami witaminowymi i zawierającymi wielonienasycone kwasy tłuszczowe daje lepsze i szybsze efekty niż jakakolwiek inna forma terapii.
Według badań przeprowadzonych przez [9], optymalne dla leczenia zmian skórnych parametry to długość fali 635 nm lub 660 nm, zaś dawka energii -4J/cm2 [2]. Przy użyciu fal z zakresu podczerwieni (λ > 700 nm) parametry należy zwiększyć nawet o 30%. Zalecana dawka energii mieści się średnio w granicach (4-6)
J/cm2, a średnia liczba zabiegów to 6, powtarzanych najlepiej 1 raz dziennie (lepiej rano i wieczorem). Przykładowe wartości parametrów zabiegowych dla chorób skóry u zwierząt przedstawia tabela 1.
Laseroterapia niskoenergetyczna w stanach zapalnych
Działanie przeciwzapalne promieniowania laserowego polega przede wszystkim na hamowaniu wydzielania mediatorów zapalenia. Ponadto zwiększa ono przepływ krwi przez naczynia krwionośne i limfatyczne, co znacznie ułatwia wchłanianie wysięku, a więc eliminację obrzęku. Jednocześnie hamuje ono uwalnianie substancji P z zakończeń bólowych, przez co nie dochodzi do zwiększenia przepuszczalności naczyń, powstawania obrzęków, lokalnego wzrostu temperatury i miejscowego zaczerwienienia.
Naukowcy z brazylijskiego uniwersytetu Vale do Paraíba przeprowadzili badania nad przeciwzapalnym działaniem niskoenergetycznego promieniowania laserowego. Reakcję zapalną wywoływali przez iniekcję do mięśnia brzuchatego łydki myszy jadu węża żararaki (Bothrops jararacussu). Po podaniu myszom jadu żararaki początkowo powstawał obrzęk, później zaś formował się naciek zapalny, złożony głównie z neutrofili. Naświetlania zwierząt promieniowaniem laserowym nie tylko doprowadziły do redukcji obrzęku, ale także do zmniejszenia nacieku limfocytów.
Zespół brazylijskich naukowców zajął się również uszkodzeń mięśni przez jad węża Bothrops neuwiedi. Badaniu poddano 3 grupy szczurów, którym podano domięśniowo odpowiednio: 1 – jad węża, 2 – jady węża, a następnie zastosowano LLLT (50mW, 4 J/cm2) i 3 – roztwór fizjologiczny. We wszystkich grupach zwierzęta kolejno poddawano eutanazji po: 3 godzinach, 24 godzinach, 3 dniach i 1 tygodniu. W celu weryfikacji miotoksycznego działania jadu B. neuwiedi badano stężenie kinazy kreatyninowej, a mięśnie zwierząt poddawano badaniu histopatologicznemu. U zwierząt, u których stosowano LLLT, zanotowano niższe stężenie CK, a w badaniu histopatologicznym – znacznie słabiej wyrażone cechy zapalenia i martwicy niż w grupie 1. Wyniki badań wskazują, iż laseroterapia niskoenergetyczna może być pomocna w niwelowaniu skutków ukąszeń węży [9].
Na innej brazylijskiej uczelni, Pontifícia Universidade Católica do Rio Grande do Sul, przeprowadzono badania nad wpływem laseroterapii niskoenergetycznej na wczesną fazę zapalenia opłucnej po doopłucnowym podaniu szczurom wyciągu z mchu islandzkiego. Następnie zastosowano stymulację promieniowaniem laserowym, po czym zmierzono w płynie opłucnowym wartości następujących parametrów: ogólną liczbę leukocytów i poszczególnych ich grup, stężenie białka oraz stężenia mediatorów zapalenia (NO, IL-6, IL-10, TNF-α i MCP-1), a także ogólną objętość wysięku zapalnego. U wszystkich zwierząt poddanych laseroterapii niskoenergetycznej, odnotowano znaczne obniżenie wartości parametrów stanu zapalnego. [10].
Zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego to schorzenie wymagające długotrwałego, żmudnego leczenia. Badania nad wpływem fototerapii laserowej na leczenie otitis externa przeprowadzono w 2 polskich ośrodkach: Klinice Chorób Wewnętrznych AR we Wrocławiu i Klinice Małych Zwierząt SGGW w Warszawie. Klinicyści badali psy zakażone Staphylococcus intermedius, St. aureus, Pseudomonas aeruginosa oraz Pityrosporum. Dodatkowo codziennie czyszczono przewód słuchowy, a u części pacjentów prowadzono także równolegle antybiotykoterapię. Wyniki badań były zaskakująco dobre – w obu ośrodkach uzyskano średnio powyżej 83% wyleczeń (71% w SGGW i aż 95% w AR!) [2,11] Częściową oporność na terapię odnotowano u zwierząt zakażonych Pseudomonas aeruginosa, aczkolwiek inne źródła podają wyniki badań świadczących o skuteczności promieniowania laserowego również wobec tego gatunki bakterii.
Zapalenie kości i szpiku zwykle jest procesem miejscowym. Bakterie chorobotwórcze docierają do kości i szpiku różnymi drogami: przez kontakt (zakażenia przyranne w złamaniach otwartych), przez ciągłość, drogą hematogenną, a nieraz śródoperacyjnie, w zabiegach osteosyntezy. W Klinice Chirurgicznej UWM w Olsztynie przeprowadzono badanie wpływu niskoenergetycznego promieniowania laserowego na leczenie osteomyelitis u psów, u których proces chorobowy trwał już bardzo długo. Szybko odnotowano znaczną poprawę, a wkrótce także przywrócenie pełnej sprawności chorej kończyny [12]. Wynik tego badania znów dowodzi, jak skuteczne jest promieniowanie laserowe o niskiej mocy w leczeniu poważnych stanów zapalnych.
Omawiając temat stanów zapalnych u zwierząt, nie sposób nie wspomnieć o powszechnie występującym u koni schorzeniu, jakim jest ochwat (aseptyczne rozlane wysiękowe zapalenie tworzywa kopytowego). Chorobę tę mogą wywoływać zarówno czynniki mechaniczne, jak i pokarmowe. Jej przebieg często jest wręcz piorunujący, w ochwacie czterokończynowym zwierzę dosłownie w ciągu kilku godzin kładzie się i nie może się podnieść. Leczenie farmakologiczne środkami przeciwzapalnymi i przeciwbólowymi jest często mało skuteczne. Wśród metod wspomagających farmakoterapię jest laseroterapia niskoenergetyczna. Promieniowanie laserowe redukuje objawy zapalenia. Przyśpiesza przepływ krwi, pobudza resorpcję wysięku i co również istotne, działa przeciwbólowo. Dzięki działaniu regenerującemu tkanki może także stymulować ponowne przyłączenie tworzywa kopytowego, odseparowanego przez gromadzący się wysięk. Zastosowanie laseroterapii w przebiegu ochwatu może więc oszczędzić zwierzętom niepotrzebnego cierpienia.
Laseroterapia niskoenergetyczna pomaga także w leczeniu stanów zapalnych w układzie ruchu, takich jak zapalenia stawów, ścięgien i ich pochewek, kaletek maziowych, mięśni i więzadeł. Stanom tym towarzyszą olbrzymia bolesność, obrzęk, znaczne ograniczenie ruchomości, a nawet podwyższenie temperatury ciała. Zamiast farmakoterapii przeciwbólowej można zamiennie stosować laseroterapię niskoenergetyczną. Promieniowanie laserowe również i w tych przypadkach działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie oraz stymuluje regenerację tkanek.
Niskoenergetyczne promieniowanie laserowe bywa stosowane również w celu łagodzenia stanów zapalnych jamy ustnej. U zwierząt najczęściej zdarzają się zapalenia dziąseł. Stan taki wywołuje bardzo silną bolesność, co uniemożliwia zwierzęciu prawidłowe pobieranie pokarmu i codzienną toaletę. Długotrwała głodówka to duże niebezpieczeństwo dla zwierząt, szczególnie kotowatych. Istnieje ryzyko wystąpienia zwyrodnienia tłuszczowego wątroby. Dla zwierząt młodych i w starszym wieku lub bardzo drobnych znacznie łatwiej występuje stan niedoboru, niedożywienia i odwodnienia. Leczenie stanów zapalnych dziąseł wiąże się zwykle z obecnością kamienia nazębnego, z fatalnym stanem higienicznym jamy ustnej, a także z licznymi, równolegle występującymi chorobami. Przede wszystkim należy więc zadbać o wyleczenie choroby pierwotnej, a także, niezależnie od przyczyny zapalenia, zalecić częstą i pieczołowitą toaletę jamy ustnej. Aby złagodzić bolesność, a więc przynieść ulgę zwierzęciu i umożliwić mu pobieranie pokarmu, warto zastosować laseroterapię niskoenergetyczną. Promieniowanie laserowe działa nadzwyczaj kojąco na będącą w stanie zapalnym błonę śluzową. Przede wszystkim powodują znaczne zmniejszenie bólu i obrzęku. Jest to możliwe dzięki hamowaniu sekrecji mediatorów zapalenia i substancji P. Ponadto, bardzo istotne jest ich działanie stymulujące, głównie pobudzające proliferację i regenerację komórek. Poprawiają się tez przemiany metaboliczne. Zwykle już po pierwszym zabiegu laseroterapii odnotowuje się niezwykła poprawę, a czasem nawet całkowite ustąpienie objawów. Zwykle już po pierwszym zabiegu odnotowuje się niezwykłą poprawę, a czasem nawet prawie całkowite ustąpienie objawów.
Laseroterapia niskoenergetyczna daje również bardzo pozytywne efekty w leczeniu innych stanów zapalnych jamy ustnej. Może być znaczną pomocą w limfocytarno-plazmocytarnym zapaleniu jamy ustnej lub w łagodzeniu objawów wrzodu eozynofilowego u kotów. Choroby te są niezwykle oporne na farmakoterapię. Ich leczenie potrafi trwać tygodniami, a nawroty zdarzają się często. W przypadku zespołu eozynofilowego o nieustalonej etiologii próby wyleczenia kota za pomocą wyłącznie środków farmakologicznych bywają absolutnie nieskuteczne. Stymulacja promieniowaniem laserowym sprawdza się tu doskonale, gdyż zmniejsza bolesność i obrzęk. Hamuje proces zapalenia, a jednocześnie pobudza regenerację tkanki, a więc gojenie zmian powstałych na błonie śluzowej. Poprawa często następuje już po pierwszym zabiegu. Zwykle po 3 zabiegach promieniowaniem laserowym obserwuje się całkowite wyleczenie. W tym przypadku skuteczność laseroterapii jest porównywalna z konwencjonalnym leczeniem farmakologicznym. [13-22].
Piśmiennictwo:
1. Glinkowski W., Pokora L.: Lasery w terapii. Warszawa 1993.
2. Lechowski R., Lenarcik M.: Skuteczność terapii laserem małej mocy w wybranych schorzeniach psów (cz. I). Zastosowanie laseroterapii w leczeniu neurologicznych zaburzeń pochodzenia rdzeniowego oraz stanach bólowych „Magazyn Wet.” 1994, 6, 43-47.
3. Richards M.W.: Low Level Laser Therapy in Companion. “Animal Medicine and Surgery”.
4. Cunha N.B.; Moesch J. i in.: Uso do laser, 670 nm, no quadro
álgico de ratos submetidos à modelo experimental de ciatalgia. “Revista Brasileira de Medicina Do Esporte” 3.04.2008, 14 (2): 115-118.
5. Stainki D.R., Raiser A.G. i in.: A radiaçăo laser arseneto de gálio (AsGa) na regeneraçăo do nervo radial submetido a reparaçăo cirúrgica secundária. “Brasilian journal of veterinary research and animal science”, 1998, vol. 35 n. 1.
6. Chyczewski M., Brzeski W., Jałyński M. i in.: Wpływ biostymulacji laserowej na leczenie złamań kostnych. „Magazyn Wet.” 1998, 2, 99-101.
7. Finsen N.R.: La Phototherapie. “Carre et Naud”,Paris, 1899.
8. Michael D. Lorenz, Larry M. Cornelius, Duncan C. Ferguson ‘Small animal medical therapeutics’ Wiley, John & Sons Inc. 1991
9. D.M. Dorado, R. Matias i in. ‘The effect of low-level laser on muscle damage caused by Bothrops neuwiedi venom’ Journal of venomous animals and toxins including topical diseases 2008 vol.14 no.32.
10. Boschi ES, Leite CE, Saciura VC, Caberlon E, Lunardelli A, Bitencourt S, Melo DA, Oliveira JR. ‘Anti-Inflammatory effects of low-level laser therapy (660 nm) in the early phase in carrageenan-induced pleurisy in rat.’ Lasers in surgery and medicine, 08.2008, 40(7):500-8
11. W. Hildebrand, J. Nicpoń „Skuteczność biostymulacji laserowej w schorzeniach zewnętrznego przewodu słuchowego u psów” Medycyna Wet.2001, 57(4)
12. P. Woźniak, W. Brzeski, M. Chyczewski, M. Jałyński „Zastosowanie promieniowania laserowego w leczeniu osteomyelitis u psów” Medycyna Wet. 1997, 53, 665-668
13. Maiman T.H.: Stimulated optical radiation in ruby. “Nature”, 187, 493, 1960; „Brit. Comm. Electronics” 7:674, 1960; „Phys. Rev. Letters” 4:564, 1960.
14 . Basow N.G.: „Żurn. Eksp. Theor. Fiz.”, 12, 1240, 1960; 39, 1777, 1960.
15. Goldman L., Hornby P., Meyer R., Goldman B.: Impact of the laser on dental caries. “Nature”, 1964; 203: 417.
16. Stern R.H.: The laser in dentistry: a review of the literature. “J. Dent. Assoc. South Afr.” 1974, 3: 7-15.
17. Yamamoto H., Ooya K.: Potential of yttrium-aluminium- garnet laser in caries prevention. “J.Oral Path.” 1974; 3: 7-15.
18. Stern R.H., Sognnaes R.F.: Laser beam effect on dental hard tissues. “J. Dent. Res.” 1964, 43: 873.[3].
19. Kinersky T., Jarabok J.P., Phatak N.M.: Laser effects on tissue and materials related to dentistry.“J. Amer. Dent. Assoc.” 1965; 10: 592-600.
20. Goldman L., Gray J., Goldman J.: Effect of laser beam impacts on teeth. “J. Amer. Dent. Assoc.” 1965; 70: 601-606.
21. Lobene R.R., Fine S.: Interaction of laser radiation with oral hard tissues. “J. Pros. Dent.” 1966; 16: 386.
22. Peck S., Peck H.: Laser radiation: some specific dental effects and an evaluation of its potential in dentistry. “J. Pros. Dent.” 1967; 17: 195-203.
* Zamieszczone ilustracje pochodzą ze zbiorów
CTL – Centrum Techniki Laserowej – LASERINSTRUMENTS Sp.zo.o
Autor i zdjęcia:
prof. dr hab. inż. Ludwik Pokora
artykuł jest fragmentem książki „Lasery dla medycyny weterynaryjnej”, CTL – Centrum Terapii Laserowej, Zakład Laseroterapii i Fizjoterapii, Warszawa 2016