Przełom w leczeniu barwnikowego zapalenia rogówki u psów

Przedmiotem badania jest farmakologiczne leczenie barwnikowego zapalenia rogówki u psów, występującego m.in. przy zespole suchego oka (DED – dry eye disease ), łuszczce (przewlekłym powierzchownym zapaleniu rogówki), syndromie okulistycznym ras brachycefalicznych (BOS).

Opis problemu w barwnikowym zapaleniu rogówki u psów

Komórki barwnikowe zawierające melaninę migrują ze strefy przyrąbkowej rogówki (limbusu) do części centralnej kopuły rogówki odkładając pigment pomiędzy komórki nabłonka przedniego a stromę w momencie przewlekłego urazu (tarcia) rogówki.

Naciek barwnikowy może mieć różną grubość (ryc. 1a, 1b)

oraz zasięg powierzchni (ryc. 2a, 2b).

W zależności od tych dwóch czynników doprowadza do różnego stopnia upośledzenia widzenia. W skrajnych przypadkach może prowadzić do ślepoty psa.

Metody leczenia barwnikowego zapalenia rogówki

Obecne metody leczenia barwnikowego zapalenia rogówki opierają się na stosowaniu leków immunosupresyjnych – w tym cyclosporyny, takrolimusu, leków przeciwzapalnych (steroidowych i niesteroidowych) oraz nawilżaniu rogówki.
Możliwe jest również chirurgiczne usunięcie barwnika – plusem tej metody jest szybka poprawa stanu rogówki jednak częste i szybkie nawroty pigmentu po zabiegu a także utrudnione warunki procesu rekonwalescencji rogówki (np. przy współistniejącym DED ) z pewnością stanowią wady tej metody. Jeśli pies wykazuje nieprawidłowości powiek lub rzęs należy oczywiście poddać je chirurgicznej korekcie przed lub w trakcie leczenia farmakologicznego.
W mojej praktyce postępowanie było podobne, jednak frustracja wynikająca z niedostatecznych efektów leczenia sprawiła, ze zaczęłam szukać innych metod.

Krople do leczenia leczenia barwnikowego zapalenia rogówki

Opracowałam skład kropli okulistycznych na bazie Sirolimusu (rapamycyny) o stężeniu (0,05%) będącego antybiotykiem makrolidowym, immunosupresantem stosowanym przeciw odrzucaniu przeszczepów w medycynie ludzkiej. Mechanizm jego działania opiera się na hamowaniu aktywacji i proliferacji limfocytów T i B poprzez tworzenie kompleksów z białkiem cytozolowym co blokuje szlaki przewodzenia sygnałów wewnątrzkomórkowych i w efekcie wyłącza czynność komórki. Przez to hamowana jest odpowiedź immunologiczna tkanek. Na poziomie rogówki redukowana jest odpowiedź zapalna.

Badania dotyczące leczenia barwnikowego zapalenia rogówki opracowanymi kroplami recepturowymi sirolimus 0,05%

Od 2 lat prowadzę badania na grupie 50 pacjentów (psów) w wieku od 2 do 14 lat, których stale monitoruję pod kątem poprawy widzenia (przezierności rogówki), nawilżenia oka (poprawy ilości i jakości filmu łzowego), zmniejszenia stanu zapalnego rogówki oraz możliwych działań niepożądanych.
Wyniki tych badań okazały się na tyle pozytywne, że jako lekarz uznałam, że powinny dotrzeć do szerszego grona lekarzy i pacjentów.

W grupie 50 badanych psów stwierdzono poprawę przezierności rogówki u 80% pacjentów w tym stopień redukcji barwnika wahał się od 10% do 95%.

U 50% pacjentów odnotowano poprawę produkcji łez.

U żadnego z leczonych pacjentów nie stwierdzono reakcji nadwrażliwości na preparat.

Zaobserwowano, że usuwanie pigmentu rozpoczyna się zazwyczaj w obrębie waskularyzacji rogówki (naczynia te są efektem przetrwałego stanu zapalnego przy barwnikowym zapaleniu rogówki). W pierwszych tygodniach terapii obecny jest lekki obrzęk rogówki obserwowany jako jej ”zamglenie”.

Efekty leczenia barwnikowego zapalenia rogówki opracowanymi kroplami recepturowymi sirolimus 0,05%

Przypadek 1 – efekty leczenia psa cierpiącego na łuszczkę

Poniższe zdjęcia przedstawiają efekty leczenia psa (samiec, mieszaniec, 8 lat) cierpiącego na łuszczkę. Przez pierwsze 9 miesięcy pies leczony był cyclosporyną w stężeniu 1,5%, 2 x dziennie (ryc. 3) jednak nie zaobserwowano znaczącej poprawy – barwnik nie ustępuje, stan rogówki okresowo się zaostrza. Po zmianie terapii (sirolimus 0,05% 2 x dziennie, lubrykant 4 x dn) pierwsze efekty były widoczne już po 8 tygodniach leczenia (ryc. 4).

Porównanie efektów leczenia psa z łuszczką cyclosporyną 1,5% i sirolimusem 0,05% (OL).

Efekt leczenia psa z łuszczką sirolimusem 0,05%po 6 miesiącach (OP)
Pies pozostaje na dawce podtrzymującej 1 x dziennie wraz z żelem nawilżającym oko.

Przypadek 2 – efekty leczenia suki z przewlekłym zespołem suchego oka

Kolejnym przypadkiem jest suka (WHWT, 10 lat) z przewlekłym DED (dry eye disease) w terapii od 5 lat : cyclosporyna 1,5-2% 3 x dn, leki przeciwzapalne steroidowe i niesteroidowe w formie kropli 4 x dn, żel nawilżający co 1h.
Po zmianie leczenia na sirolimus 0,05% 2 x dziennie, steroidowe krople przeciwzapalne 2 x dn i krople nawilżające co 1h stan jej oczu uległ zmianie już po 2 tygodniach. W kolejnych tygodniach leczenia właścicielka zauważyła znaczna poprawę widzenia spowodowana utratą pigmentu oraz wzrostem nawilżenia oka w teście Shirmera 3mm (OP) i 4mm (OL) na 8mm (OP) i 10mm (OL). Na zdjęciu widoczne są postępy leczenia w czasie 6 tygodni (Ryc. 6, 7).

Pacjentka z przewlekłymi zmianami rogówki będącymi wynikiem DED (dry eye disease) – efekty leczenia.

Przypadek 3 – suka cierpiąca na zespół suchego oka

Interesującym przypadkiem jest również suka (Shi-tzu, 11 lat) cierpiąca na zespół suchego oka, wadę kątów przyśrodkowych powiek i rzęs (trichiasis) oraz atopowe zapalenie skóry. Leczenie trwało ponad 7 lat, mimo to u suczki w wyniku całkowitej pigmentacji kopuły rogówki doszło do silnego upośledzenia widzenia – prawostronnie obecny jedynie odruch na silny strumień światła (dazzle), brak odruchu grożenia (menace) (Ryc. 8).

Terapia sirolimusem 0,05% 2 x dn w połączeniu z takrolimusem 0,03% 2 x dn i i żelem nawilżającym co 2h i doraźnie kroplami steroidowymi 2 x dn przyniosła efekty po 7 tygodniach leczenia (ryc. 9). Właścicielka zaobserwowała poprawę widzenia. Wynik testu Shirmera poprawił się w tym czasie z 4mm (OP) i 7mm (OL) na 9mm (OP) i 15mm (OL). Na zdjęciu możemy wyraźnie dostrzec ubytek pigmentu w obrębie dużego naczynia krwionośnego wrastającego w rogówkę z uwidocznieniem struktur wewnątrzgałkowych (tęczówki, źrenicy, soczewki). Stan ten stanowi przełom w leczeniu okulistycznym pacjentki biorąc pod uwagę dotychczasowy czas i efekty poprzedniej terapii.

Całkowite pokrycie kopuły rogówki ryc.8

Podsumowanie działania kropli recepturowych sirolimus 0,05%

Krople recepturowe sirolimus 0,05% stanowią obiecującą alternatywę dla stosowanych obecnie terapii w walce z barwnikowym zapaleniem rogówki.

Wyniki badanych przypadków wyraźnie pokazują ich skuteczne działanie przeciwzapalne, szybką redukcję barwnika, poprawę wydzielniczości łez a także brak działania podrażniającego dla oka.

Pierwsze efekty leczenia pojawiają się średnio po 4 tygodniach stosowania kropli. Zalecana dawka to 2 x dn. po 1 kropli do oka. Krople powinny być przechowywane w temp. 4-8C i wstrząśnięte przed użyciem.

*Recepturę preparatu zgłoszono do Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 16.12.2024
pod nr. P450604. Nazwa: ”Emulsja farmaceutyczna do zapobiegania i leczenia zmian oczu u zwierząt”.

Autorka: lek. wet. Natalia Kwiatkowska
(Barwnikowe zapalenie rogówki, Pigmentary keratitis, DED, Pannus, BOS)

                           Lek.Wet. Natalia Kwiatkowska - o autorce:

Lek. Wet. Natalia Kwiatkowska, absolwentka UP Lublin w 2013r. Od początku pracy zawodowej związana z okulistyką psów i kotów. Od 5 lat prowadzi Przychodnię Okulistyczno-Onkologiczną „PRASKA” w Krakowie.
Wykłada przedmiot „Okulistyka Psów i Kotów” na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej UCMW w Krakowie. Od 2 lat prowadzi badania nad wpływem działania Sirolimusu na rogówkę w zapaleniu barwnikowym u psów.