Pyłki roślin jako alergeny w atopowym zapaleniu skóry u psów

Atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry jest jedną z najczęstszych chorób dermatologicznych, z jakimi lekarz weterynarii spotyka się w codziennej praktyce. Choroba ta powodowana jest m.in. przez alergeny dostające się do organizmu przez skórę, drogi oddechowe, z pokarmem. U osobnika wrażliwego alergen jest odpowiedzialny za wywołanie kaskadowo przebiegającej reakcji, której rezultatem jest uwolnienie mediatorów zapalenia i rozwój klinicznych objawów alergii w postaci m.in. świądu. Pies, drapiąc się, ocierając, liżąc miejsca, które go swędzą, doprowadza do powstania uszkodzeń skóry, a te są wikłane przez różne zarazki (bakterie, grzyby) [10, 11]. Etiologia tej choroby jest w dalszym ciągu nieznana, podobna jest do tej, jaka jest stwierdzana u człowieka. Predylekcji płciowej nie stwierdzono. Pewne rasy, m.in. owczarki niemieckie, terriery, labradory, golden retrievery, boksery, wydają się być predysponowane do tej choroby, mieszańce międzyrasowe również mogą na nią chorować [10-18].

Pyłek – biologia

Ziarno pyłku to męska gameta, która służy roślinom do rozmnażania generatywnego. Po znalezieniu się na znamieniu słupka kiełkuje, wytwarzając łagiewkę pyłkową, poprzez którą ma miejsce zapłodnienie zalążków w zalążni. Rośliny wiatropylne, w tym m.in. brzoza, produkują corocznie miliony ziaren pyłku. Z wiatrem są one przenoszone na bardzo duże odległości, co zwiększa szansę na dotarcie do znamienia słupka i zapylenie. Na pyłku często są stwierdzane mikroorganizmy (grzyby, bakterie), które wykorzystują ten „środek transportu” do przemieszczania się na dalsze odległości. I ich nie można wykluczyć w patogenezie alergii [6, 7].

Cechy pyłku jako źródła alergenu:

• ziarno pyłku powinno posiadać zdolność do indukowania odpowiedzi immunologicznej (reakcji alergicznej) u osobnika wrażliwego,

• pochodzić z rośliny wiatropylnej: zboża, brzoza, pokrzywa itp.,

• powinno być produkowane w dużych ilościach,

• jego masa musi być niewielka, aby mogło być transportowane z wiatrem na duże odległości,

– powinno pochodzić z rośliny powszechnie występującej na danym terenie, np. brzozy.

W tabeli 1 podane zostały przykładowe rośliny i terminy ich pylenia [1-5]. Stwierdzono, że u osobnika wrażliwego na alergeny warstwa rogowa naskórka nie jest regularnie ułożona, przez co potencjalny alergen ma łatwiejszy „dostęp” do organizmu.

Ta nieregularnie ukształtowana warstwa rogowa ułatwia także wnikanie i kolonizację przez bakterie, grzyby.

Po dostaniu sie na powierzchnię skóry alergen jest pochłaniany przez keratynocyty, transportowany do komórek Langerhansa, gdzie jest prezentowany komórkom układu odpornościowego, m.in. limfocytom T przy udziale białek MHC (Major Histocompatibility Complex – główny kompleks zgodności tkankowej).

W wyniku aktywacji limfocyty Th zaczynają syntetyzować wiele czynników o działaniu hemotaktycznym, które doprowadzają do wytworzenia nacieku zapalnego w ognisku zapalenia. Z aktywowanych komórek, m.in. mastocytów, eozynofili, bazofili itp., uwalniane są mediatory zapalenia. One to właśnie są odpowiedzialne za wywołanie klinicznych objawów alergii w postaci świądu [8].

Na terenie Polski powietrze wysycone jest różnymi pyłkami roślin od stycznia do października. Nasilenie objawów klinicznych u ludzi i u psów jest uzależnione od stężenia alergenów w powietrzu. Przy objawach ze strony układu oddechowego, takich jak kaszel, kichanie, nie można od razu podejrzewać alergii. Dopiero po przeprowadzeniu pełnego badania klinicznego i innych badań dodatkowych można ją podejrzewać [8].

Objawy kliniczne alergii na pyłki

Zwracają uwagę kaszel, kichanie pojawiające się sezonowo, całorocznie (w zależności od narażenia na alergen). Ze względu na budowę anatomiczną dróg oddechowych u psa najczęściej obserwowane są objawy z dolnych dróg oddechowych w postaci kaszlu [8].

Oczy

Objawy są widoczne na spojówkach, powiekach:

• ocieranie powiek i części twarzowej głowy,

• wyłysienia, przeczosy,

• liszajowacenie skóry okolicy oczu,

• śluzowy wypływ z worka spojówkowego,

Skóra

• zaczerwienienie i świąd okolicy twarzowej,

• śluzowy wypływ z jamy nosowej,

• zaczerwienienie i świąd w przestrzeni międzypalcowej,

• zapalenie skóry okolicy warg oraz części twarzowej,

• przeczosy , szczególnie na bokach ciała,

• wyłysienia, odbarwienia skóry,

• zliszajowacenie skóry,

Skóra – diagnostyka różnicowa

• zapalenia skóry tła bakteryjnego, Staphylococcus sp., Streptococcus sp.,

• zapalenia skóry tła grzybiczego – Malassezia sp.,

• pasożyty – pchły, świerzbowce, Cheyletiella sp.,

• użądlenia owadów błonkoskrzydłych,

• alergie pokarmowe,

• czyraczyca skóry – buldog, shar pei,

• nowotwory,

• zaburzenia behawioralne,

• leki,

• pęcherzyca.

Podsumowanie

Kliniczne objawy alergii na pyłki i ich leczenie są typowe dla terapii schorzeń dermatologicznych przebiegających ze świądem. Zalecane jest, aby psy wykazujące wrażliwość na pyłki i inne alergeny były chronione jeszcze przed ich działaniem. Wraz z pojawieniem się pierwszych objawów klinicznych lub jeszcze przed nimi należałoby zachęcić właściciela do stosowania diety hipoalergicznej, a równocześnie zaprzestać dokarmiania psa pożywieniem mogącym stymulować niepożądane reakcje alergiczne w przewodzie pokarmowym. Wskazane jest, aby podawać preparaty antyhistaminowe, kontrolować pasożyty w otoczeniu psa i na nim samym, ponieważ między innymi obecność pasożytów zewnętrznych może nasilić objawy alergii i zatrzeć jej pierwotny obraz.

Piśmiennictwo:

1. Bugała W.: Drzewa i krzewy. PWRIL 2000.

2. Rapiejko P.: Pyłek roślin jako źródło alergenów.  „Przegląd alergologiczny”, 2004,1,1: 7-12.

3. Faber C.: Secondary structure and tertiary fold of the birch pollen allergen Bet v 1 in solution. “The Journal of Biological Chemistry”, vol. 271, no 32, Issue August 9, 1996, pp. 19243-19250.

4. Gajhede M.: X-ray and NMR structure of Bet v 1, the origin of birch pollen allergy. “Nature Structured and Molecular Biology”, 3, 1996, 1040-1045.

5. Fritsch R.: Bet v 1, the major birch pollen allergen, and Mal d 1, the major apple allergen, cross-react at the level of allergen-specific T helper cells. “J. Allergy Clin Immunol” 1998, Oct: 102, 679-686.

6. Masuda K.: Positive reactions to common allergens in 42 atopic dogs.  “Veterinary Immunology and Immunopathology”, vol. 73, 25 February, 2000, 193-204.

7. Masuda K.: In vivo and in vitro tests showing sensitization to japanese cedar (Cryptomeria japonica) pollen allergen in atopic dogs. “J. Vet. Med. Sci.” 2000, Sep; 62 (9): 995-1000.

8. Prelaud P.: Choroby alergiczne psów. Wyd. Elsevier, Wrocław 2010.

9. Jakóbisiak M.: Immunologia – Nowe Wydanie. 2007 PWN.

10. Kucharski M.: Zakażenie Staphylococcus sp. jako powikłanie atopowego zapalenia skóry u psów. „Magazyn Weterynaryjny” 1, 2011, vol. 20, nr 164.

11. Kucharski M.: Alergeny grzybów w atopowym zapaleniu skóry u psów. „Weterynaria w Praktyce”, 10/2010.

12. Kucharski M.: Alergeny pokarmowe. „Weterynaria w Praktyce”, 4/2011 r.

13. Kucharski M.: Wybrane cytokiny w atopowym zapaleniu skóry u psów.  „Weterynaria w Praktyce”, 3/2011 r.

14. Kucharski M.: Pchła kocia i alergiczne pchle zapalenie skóry. „Weterynaria w Praktyce”, 1-2/2011 r.

15. Kucharski M.: Zakażenie Staphylococcus sp. jako powikłanie atopowego zapalenia skóry u psów. „Magazyn Weterynaryjny” vol. 20, nr 164, 01/2011 r.

16. Kucharski M.: Alergeny grzybów w atopowym zapaleniu skóry u psów. „Weterynaria w Praktyce”, 10/2010 r.

17. Kucharski M.: Wybrane mechanizmy komórkowe w atopowy zapaleniu skóry u psów. „Weterynaria”, nr 1-2, 2015 r.

18. Kucharski M.: Genetyczne podłoże atopowego zapalenia skóry u psów.  „Weterynaria”, nr 3, 2015.

Autorzy:

lek. wet. Maciej Kucharski, Gabinet Weterynaryjny „Wetaxus”, Brwinów

Zdjęcie:

Z zasobów redakcji

Streszczenie:
W pracy opisane zostały mechanizmy działania pyłku w patogenezie atopowego zapalenia skóry. Omówiono biologię pyłku. Zwrócono uwagę na kliniczne objawy alergii pyłkowej i umiejscowienie zmian na ciele psa. Opisano postępowanie lecznicze przy alergii na pyłki.