Dodano: 24.08.2019, Kategorie: Dermatologia
Zjawisko kosensytyzacji w atopowym zapaleniu skóry u psów
Atopowe zapalenie skóry
Atopowe zapalenie skóry jest schorzeniem występującym u różnych gatunków zwierząt. Jednym z czynników je wywołujących są alergeny. Po dostaniu się do organizmu wrażliwego doprowadzają do powstania klinicznych objawów alergii w postaci świądu. Jest to bardzo uciążliwe dla chorego osobnika. Powstałe w następstwie kontaktu z alergenem, specyficzne IgE reagują ponownie z tym samym alergenem, gdy dostanie się do organizmu [12].
Mechanizm tego procesu nie jest do końca poznany, charakteryzuje się tym, że ponowny kontakt z tym samym antygenem/alergenem wyzwala przyspieszoną reakcję immunologiczną w porównaniu do pierwszego kontaktu z tym samym alergenem. Podczas immunoterapii, jaka jest stosowana w profilaktyce atopowego zapalenia skóry, podaje się alergeny we wzrastających dawkach. Celem tego zabiegu jest spowodowanie, by odpowiedź immunologiczna była obniżona, co przełoży się na mniej nasilone reakcje alergiczne, a przebieg schorzenia będzie lżejszy.
Antygen i pamięć immunologiczna
Termin antygen oznacza substancję pełniącą dwie główne funkcje: immunogenność – zdolność do wywołania odpowiedzi immunologicznej oraz tzw. antygenowość – zdolność do wiązania się z paratopem obecnym na powierzchni przeciwciała. W odróżnieniu od haptenu, który wykazuje tylko antygenowość, a dopiero po związaniu się z nośnikiem, jakim jest np. białko, nabywa cechy immunogenności.
Na powierzchni antygenu może znajdować się wiele miejsc, w których wiąże się on z immunoglobuliną czy receptorami dla limfocytów (są to tzw. epitopy/determinanty antygenowe) [1].
Stwierdzono, że determinanty antygenowe zbudowane są z wielu różnie ułożonych łańcuchów peptydowych. Proces glikozylacji (dołączanie reszt cukrowych do syntezowanego białka) powoduje, że białko takie jest oporne na działanie wysokiej temperatury i na trawienie enzymami, co jest problemem podczas spożywania go przez osobniki uczulone [2]. Niekiedy stosuje się obróbkę termiczną czy enzymatyczną właśnie po to, by zmniejszyć ich alergogenność.
Zjawisko współuczulenia (co-sensitization)
Opisywane jest w sytuacji, gdy powstałe przeciwciała w kontakcie z pierwotnym alergenem reagują krzyżowo z innym alergenem (z innego źródła), mającym podobne determinanty antygenowe.
U człowieka opisano szereg różnych zespołów, m.in.: zespół alergiczny jamy ustnej/pyłki roślin, alergia na lateks i owoce południowe, zespól lateks-pleśnie, ale również pomiędzy białkami pasożytami Schistosoma mansoni i Schistosoma japonica [1, 2, 4]. U psa pomiędzy alergenami pyłku kryptomerii japońskiej a pomidorem, pomiędzy alergenami pasożytów, ale takie przypadki są rzadko opisywane (trudności diagnostyczne).
Zjawisko kosensytyzacji
Aby można było mówić o zjawisku kosensytyzacji, jakie może wystąpić pomiędzy dwoma różnymi alergenami, należy wziąć pod uwagę fakt, że w przypadku gdy podobieństwo pomiędzy łańcuchem aminokwasowym (i strukturą przestrzenną) pomiędzy dwoma alergenami wynosi 70%, to jest duże prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji krzyżowej. Gdy to prawdopodobieństwo wynosi poniżej 50%, jest to mało prawdopodobne [2].
Dlaczego tak się dzieje, że u jednych osobników alergen jest w stanie wywołać silnie przebiegającą reakcję alergiczną, a u innego osobnika nie? Pewne światło na tę kwestię rzucają badania nad matkami, które karmiły piersią swoje dzieci. U matek tych stwierdzono wyższą częstotliwość występowania objawów alergii czy astmy. Jest to spowodowane faktem, że z mlekiem matki trafiają do noworodka (ale i w czasie ciąży z krwią do rozwijającego się płodu) różne substancja zakłócające pracę układu immunologicznego (immunoglobuliny, cytokiny, hormony itp.). U potomstwa pochodzącego od matek z objawami alergii alergenowo specyficzne IgE podczas ciąży i w czasie karmienia przechodzą z mlekiem do noworodka (IgE wykrywane w płynie owodniowym). Ponadto w mleku tych matek stwierdzono wysoki poziom cytokin IL-4, IL-8, RANTES, uczestniczących m.in. w patogenezie atopii. Okazało się także, że alergeny inhalacyjne (niezależnie od statusu alergicznego) mogą przenikać przez łożysko do płodu, wpływając na różnicowanie limfocytów (sensytyzacja in utero).
Wyższy poziom alergenowo specyficznych IgE stwierdzono u suk w porównaniu do psów samców na wiosnę i na jesieni [5]. Badano wpływ pyłku ambrozji u psów z nadreaktywnością oskrzeli, mającą podobny przebieg do astmy u ludzi, oraz poziom specyficznych IgE przeciwko alergenom wziewnym. Eksperyment polegał na tym, że u psów hodowanych uczulanych lub nieuczulanych alergenami wziewnymi było oboje rodziców. Następnie ich potomstwo było narażane na te alergeny. Wyniki badań pokazały, że potomstwo pochodzące od uwrażliwionych rodziców rozwija reakcje nadwrażliwości w następstwie kontaktu z tymi samymi alergenami wziewnymi. Potomstwo pochodzące od osobników nieuwrażliwionych nie wykazuje tych reakcji (czynnikiem uczulającym był pyłek ambrozji) [5, 6].
Co do narażenia na pyłki roślin i ich wpływu na patogenezę atopowego zapalenia skóry u ludzi i u psów, to należy wziąć pod uwagę występowanie roślin w okolicy, w której dane osobniki wrażliwe przebywają (żyją). Jak wspomniano, opisano przypadek kosensytyzacji u psa pomiędzy alergenami kryptomerii japońskiej a pomidorem, ale takie przypadki są rzadkie [9].
W Bangkoku w terapii atopowego zapalenia skóry stosuje się wyciągi alergenowe, które w swym składzie zawierają 24 różne rodzaje alergenów pyłkowych stosowane w leczeniu psów. Stwierdzono, że alergeny pyłku były w mniejszym procencie głównym alergenem odpowiedzialnym za wywołanie reakcji alergicznych, jednymi z takich były alergeny roztoczy kurzu domowego, alergeny karaluchów czy mrówek [9].
U psa jednym z alergenów jest Can f2 (Canis familiaris, lipokalina). Stwierdzono, że jest ona odpowiedzialna za wywołanie reakcji krzyżowych z alergenem kota domowego Fel d 4 (Felis domesticus). Pomimo że podobieństwo sekwencji pomiędzy tymi dwoma alergenami u tych gatunków jest na poziomie około 22%, obserwowane jest zjawisko kosenstyzacji u wrażliwych osobników [10].
Przy diagnozowaniu zjawiska kosensytyzacji lub podejrzeniu, że może ono wystąpić, należy uwzględnić sumowanie efektów w wystąpieniu świądu u psów z atopowym zapaleniem skóry. Bezwzględnie wyeliminować należy inne stany zapalne, obecne na skórze czy w organizmie pacjenta. Psy, u których stwierdzono atopowe zapalenie skóry, podobnie jak ludzie z tą chorobą, mają tendencję do rozwoju w ich organizmach różnych rodzajów reakcji nadwrażliwości [13].
Zjawisko kosensytyzacji jest opisywane u psów, choć obecnie mało jest jeszcze danych na ten temat. Wywiera ono wpływ na wybór wyciągów alergenowych do przeprowadzania testu śródskórnego podania alergenu, ale i podczas immunoterapii [8].
W tabeli przedstawiono wybrane zespoły alergenów współuczulających u ludzi.
Podsumowanie
Kosensytyzacja jest pewnym problemem, jaki może pojawić się w diagnostyce atopowego zapalenia skóry. Testy śródskórnego podania alergenu, oznaczanie poziomu IgE nie zawsze i nie w każdym przypadku są miarodajne. Eliminacja uczulających składników pokarmowych, o których wiemy, że wykazują takie działanie, ale i tych, które są „ukryte”, przyczyni się do polepszenia stanu zdrowia pupila.
Piśmiennictwo:
1. Kowalik J.: Krzyżowo reagujące determinanty węglowodanowe w diagnostyce alergii zawodowej. „Medycyna Pracy” 2010, 61(1).
2. Ferreira F.: Allergic cross-reactivity: from gene to the clinic. “Allergy” 2004, 59; 243-267.
3. Garcia B.E.: Cross reactivity syndromes in food allergy. “J. Invest Allergol. Clin. Immunol” 2011, vol. 21(3).
4. Raulf-Heimsoth M.: Natural rubber latex and chestnut allergy: cross-reactivity or co-sensitization? “Allergy” 2007: 62: 1277-1281.
5. Barret E.: Parental allergic status influences the risk of developing allergic sensitization and astmatic – like phenotype in canine offspring. “Immunology” 2003,110493-500.
6. Bjelland A.A.: Prevalence of and risk factors for increased serum levels of allergen specific IgE in a population of Norwegian dogs. “Acta Veterinaria Scandinavica” 2014, 56:81.
7. Piwowarek Ł.: Alergiczne reakcje krzyżowe – czy nowe wyzwanie dla alergologów. „Pediatr. Med. Rodz.” 2015, 11(4).
8. Bucley L.: Cross reaction and co-sensitization among related and unrelated allergens in canine intradermal tests. “Vet. Dermatol” 2013; 24.
9. Jensen-Jardin E.: Pollen allergies in humans and their dogs, cat and horses: differences and similarities. “Clinical and Translation Allergy” (2015) 5:15.
10. Portroy J.: Enviromental assement and exposure control: a practice parameter – furry animals. “Ann Allergy Asthma Immunol” 108 (2012).
11. Kubota S.: IgE reactivity to a Cry j 3 an allergen of Japanese Cedar (Cryptomeria japonica) pollen in dogs with canine atopic dermatitis. “Vet. Immunology and Immunopathology” 149 (1-2),135, June 2012.
12. Jin H.: Animal models of atopic dermatitis. “J. Invest Dermatol” 2009, January, 129 (1).
13. Marsella R.: The ACDV task force on canine atoic dermatitis (XIII): threshold phenomenon and summation on effects. “Vet. Immunol. And Immunopathol.” 81, 2001, 251-253.
Autor:
lek. wet. Maciej Kucharski
Departament Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Zdjęcia:
Z zasobów redakcji
Streszczenie:
W pracy opisano podstawy zjawiska kosensytyzacji i jego wpływ na patogenezę atopowego zapalenia skóry u psów. Przedstawiono zespoły alergenów, przeciwko którym takie reakcje mogą wystąpić.