Zaburzenia różnicowania płci u szczeniąt i kociąt cz. 3 – diagnostyka

Z praktycznego punktu widzenia, obecność wrodzonych nieprawidłowości w zakresie układu rozrodczego (oraz innych układów) powinna być poddana diagnostyce w każdym przypadku, gdy zewnętrzne narządy płciowe są niejednoznaczne lub niekompletne jest zejście jąder u szczeniąt i kociąt, jak również w przypadku, gdy kolor sierści u kotów nie jest nie zgadza się z płcią osobnika lub z wzorcem umaszczenia rodziców kota. Uwzględnienie koloru umaszczenia u kotów może być przydatne z praktycznego punktu widzenia, ponieważ kocury o umaszczeniu szylkretowym mogą mieć płeć XXY lub być chimerami.

Diagnostyka wrodzonych wad układu rozrodczego

Podejście kliniczne do diagnostyki wrodzonych wad układu rozrodczego polega na przeprowadzeniu ogólnego badania klinicznego, szczegółowego badania narządów rozrodczych z dokładną kontrolą zewnętrznych narządów płciowych, w tym badania przedsionka pochwy u samic oraz napletka u samców, a także palpację moszny (w celu sprawdzenia obecności obu jąder) u samców.

Zwężenia i przegrody pochwy nie są zauważalne podczas badania klinicznego, dlatego do ich rozpoznania niezbędne jest wykonanie badania palpacyjnego. Większość zwężeń pochwy, a także jej przegrody znajdują się w miejscu połączenia pochwy właściwej i jej przedsionka. W razie trudności z przeprowadzeniem badania niezbędnym może okazać się znieczulenie pacjenta i użycie waignoskopu lub endoskopu.

Jeśli te procedury nie pozwalają na postawienie diagnozy, kolejnym krokiem jest wykonanie waginografii kontrastowej. Badanie to u suki najlepiej wykonać po uprzedniej głodówce i podaniu lewatywy oczyszczającej 2-3 godziny przed zabiegiem. Suka powinna być zsedowana lub znieczulana i ułożona w pozycji leżącej bocznej. Środek kontrastowy należy rozcieńczyć z płynem Ringera z mleczanami w stosunku 1:1. Kateter Foleya należy napełnić przygotowanym roztworem i umieścić w pochwie, a balonik napompować w przedsionku pochwy. Infuzja środka kontrastowego powinna wynosić od 1 do 5 mL/kg ( podawać do momentu wyczucia wstecznego przepływu na strzykawce).

Kolejnym krokiem w toku diagnostycznym jest sprawdzenie czy doszło do rozwoju wtórnych zmian np. zapalenia skóry krocza spowodowanego ściekaniem moczu. Dalsze badania mogą obejmować (w zależności od rodzaju nieprawidłowości) badania obrazowe, takie jak badanie ultrasonograficzne, endoskopowe lub kontrastowe badania radiologiczne wewnętrznych narządów płciowych (np. waginoskopia, waginografia kontrastowa, isterografia kontrastowa, uretrografia kontrastowa). Badania radiologiczne z kontrastem powinny obejmować również układ moczowy, ponieważ zaburzeniom rozwoju płci mogą towarzyszyć również nieprawidłowości w obrebie pęcherza moczowego lub nerek. Często zdarza się, że nieprawidłowości w budowie układu moczowego nie są diagnozowane u hermafrodytów, a z czasem stają się problemem.

W przypadku podejrzenia zaburzeń różnicowania płci zaleca się wykonanie kariotypowania. Badanie to przykładowo może dać odpowiedź czy jajnikojądro jest związane z występowaniem z zaburzeń chromosomalnych (chimeryzm) czy gonadalnych. Należy jednak mieć na uwadze, że zgodność kariotypu z fenotypem nie wyklucza obecności opisywanych zaburzeń. Przykładem może być hermafrodytyzm prawdziwy (XX) o zachowanym cyklu płciowym. W takich przypadkach istotne stają się badania endokrynologiczne. Są one również pomocne w potwierdzeniu obecności wnętrostwa lub ektopowych jąder u samców. Test stymulacji testosteronem może być przeprowadzony u psów i kotów przez podanie dożylnie GnRH w dawce od 25 do 50 lg/kg lub hCG w dawce od 50 do 100 IU i oznaczenie stężenia testosteronu przed i odpowiednio 1 lub 4 godziny później. Wartości wyższe niż 1,0 ng/ml w próbce po stymulacji wskazują na obecność jądra/ jąder. Badanie to można zastosować również w przypadku suk z hipertrofią łechtaczki, która może być spowodowana np. podawaniem steroidów lub występowaniem hermafrodytyzmu.

Potwierdzenie zaburzeń w obrębie układu rozrodczego – co dalej?

Po potwierdzeniu zaburzeń w obrębie układu rozrodczego, kastracja powinna być uznana za zabieg z wyboru, a wszystkie usunięte organy powinny być przekazane do badania histopatologicznego.

Zwężenia lub przegrody pochwy mogą być leczone chirurgicznie przez podwiązanie i usunięcie lub przez elektrokauteryzację. Leczenie obwodowych zwężeń pochwy może polegać na wycięciu zwężonego obszaru, wykonaniu waginoplastyki lub waginektomii. Odsetek udanych przypadków jest różny z powodu blizny pooperacyjnej, która może powodować nawrót zwężenia. Suki z niewielkimi zwężeniami można inseminować, a następnie wykonywać planowane cięcie cesarskie. Należy jednak mieć na uwadze, iż niektóre zaburzenia mają charakter dziedziczny i celowe rozmnażanie psów mogących przekazać potomstwu wady anatomiczne nie jest etyczne.

U psów-samców opisano leczenie wnętrostwa za pomocą GnRH lub metod chirurgicznych. Leczenie to jednak ma poważne implikacje etyczne i powinno być dokładnie omówione z właścicielem, ponieważ należy zniechęcać do rozpowszechniania genetycznego podłoża tej wady, nawet jeśli pies (lub kot) nie ma być wykorzystywany do celów wystawowych.

Bibliografia:

1. Romagnoli, S., & Schlafer, D. H. (2006). Disorders of Sexual Differentiation in Puppies and Kittens: A Diagnostic and Clinical Approach. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 36(3), 573–606. doi:10.1016/j.cvsm.2005.12.007