Zaburzenia różnicowania płci u szczeniąt i kociąt cz. 2 – Hermafrodytyzm / Interseksualizm

Hermafrodytyzm/ Interseksualizm to nieprawidłowość w zakresie płci chromosomalnej, gonadalnej lub fenotypowej, która prowadzi do równoczesnej obecności męskich i żeńskich wewnętrznych lub zewnętrznych narządów płciowych lub do ich braku. Ponadto w literaturze definiuje się obojnactwo prawdziwe oraz rzekome. Termin obojnactwo rzekome (ang. pseudohermaphroditism) odnosi się się do organizmu, który urodził się z pierwotnymi cechami płciowymi jednej płci, lecz rozwija drugorzędowe cechy płciowe, które różnią się od tych, jakich można by oczekiwać na podstawie tkanki gonadalnej. Pseudohermafrodytyzm żeński oznacza występowanie kariotypu XX, żeńskiego układu rozrodczego i fenotypu męskiego z penisem i napletkiem. Stan ten jest spowodowany maskulinizacją płodów żeńskich z powodu ekspozycji na egzogenne hormony steroidowe w życiu płodowym (np. po leczeniu progestagenami matki w czasie ciąży). Z kolei męskie pesudohermafrodyty sa osobnikami o żeńskim wyglądzie, z męskim kariotypem, jądrami i sromem z powiększoną łechtaczką.

Zjawiska te można porównać z obojnakami prawdziwymi, u których występuje zarówno tkanka jądrowa, jak i jajnikowa. Hermafrodytyzm prawdziwy u kotów jest stosunkowo rzadki w przeciwieństwie do psów. Najczęściej opisywany jest u przedstawicieli ras Cocker Spaniel, Sznaucer miniaturowy i Beagle.

Nieprawidłowości chromosomalne

Kariotypowanie psów jest procedurą trudną do przeprowadzenia ze względu na dużą liczbę chromosomów (2n = 78) oraz akrocentryczną morfologię wszystkich autosomów, które w większości mają niewielkie rozmiary. Jedynie chromosomy płciowe są dwuramienne i wyraźnie odróżniają się od autosomów, dlatego najczęściej diagnozowane i opisywane są nieprawidłowości chromosomalne dotyczące chromosomów płciowych. Nieprawidłowości te mogą być spowodowane brakiem połączenia chromosomów płciowych podczas mejozy (co prowadzi do powstania gamety XXY, XO lub XXX) lub fuzji dwóch zygot różniących się chromosomami płciowymi.

Zespół XXY ( zespół Klinefeltera) daje początek fenotypowi samczemu z hipoplastycznym jądrem,w którym nie zachodzi spermatogeneza. Zjawisko to może występować u psów oraz kotów. Szczególnie łatwy do zaobserwowania jest u kotów. Fizjologicznie umaszczenie szylkretowe występuje tylko u kotek, ponieważ jest związane z heterozygotycznością allelu warunkującego kolor rudy. Kocury (samce) o takim umaszczeniu są nosicielami zespołu Klinefeltera (XXY). Przypadki trisomii XXY mają normalny męski fenotyp zewnętrzny oraz hipoplazję jąder prowadzącą do niepłodności. W literaturze opisano przypadek trisomii XXY u psa, u którego rozwinął się guz komórek Sertoliego.

Chimera z definicji jest organizmem zbudowanym z komórek różniących się genetycznie. U niektórych gatunków chimeryzm rozwija się poprzez połączenia naczyniowe pomiędzy łożyskami rozwijających się bliźniąt. Powstaje ona z połączenia dwóch zygot. Ta nieprawidłowość została dotychczas opisana u psów. Najczęściej opisywanymi chimerami są zwierzęta posiadające nietypowe umaszczenie np. czarno-biszkoptowy labrador retriever.

Monosomia u zwierząt występuje rzadko. W opisywanym w dostępnej literaturze przypadku monosomii X suki występowały objawy hiperandrogenizmu (powiększona łechtaczka, podwyższone stężenie testosteronu, obniżone stężenie estrogenów oraz częściowa aplazja macicy i pochwy) 28, a u 2 innych hiperestrogenizm. W obu przypadkach te objawy kliniczne utrzymywały się przez wiele miesięcy. Obie suki zostały ostatecznie poddane ovariektomii, a badanie jajników nie wykazało żadnych dowodów na rozwój pęcherzyków.

Bibliografia

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Obojnactwo_rzekome
2. Romagnoli, S., & Schlafer, D. H. (2006). Disorders of Sexual Differentiation in Puppies and Kittens: A Diagnostic and Clinical Approach. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 36(3), 573–606. doi:10.1016/j.cvsm.2005.12.007 
3. https://pl.wikipedia.org/wiki/Chimera_(biologia)
4. Christensen BW. Disorders of sexual development in dogs and cats. Vet Clin North Am Small Anim Pract. 2012 May;42(3):515-26, vi. doi: 10.1016/j.cvsm.2012.01.008. Epub 2012 Mar 3. PMID: 22482816.
5. Szczerbal, I., Nizanski, W., Dzimira, S., Nowacka-Woszuk, J., Stachecka, J., Biezynski, J., … Switonski, M. (2021). Chromosome abnormalities in dogs with disorders of sex development (DSD). Animal Reproduction Science, 230, 106771. doi:10.1016/j.anireprosci.2021.10677
6. Dreger DL, Schmutz SM. A case of canine chimerism diagnosed using coat color tests. Mol Cell Probes. 2012 Dec;26(6):253-5. doi: 10.1016/j.mcp.2012.03.004. Epub 2012 Mar 13. PMID: 22433982.

Autorka: Lek. wet. Kinga Domrazek

Pracownia Rozrodu Małych Zwierząt, Katedra Chorób Małych Zwierząt i Klinika
Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie