Zespół feminizującego samca

Etiopatogeneza zespołu feminizującego samca

Przyczyny zespołu feminizującego samca (ZFS) są przedmiotem dyskusji. Niektórzy autorzy podają, iż objawy tego schorzenia spowodowane są długotrwałym wpływem wysokich stężeń estrogenów na organizm psa. Z kolei inni autorzy sugerują, że bardziej istotny w patogenezie zespołu feminizującego samca jest zmniejszony stosunek testosteronu do estradiolu. W literaturze najczęściej opisywaną przyczyną ZFS jest obecność aktywnego endokrynnie nowotworu jąder wywodzącego się z komórek Sertoliego (Sertolioma). Szacuje się, że charakterystyczne objawy towarzyszące ZSF obserwowane są nawet u 24-57% psów z tym nowotworem. Zespół feminizującego samca towarzyszy najczęściej guzom w jądrach niezstąpionych, zlokalizowanych w jamie brzusznej, rzadziej w jądrach obecnych w okolicy pachwinowej, a najrzadziej w zstąpionych.

Publikowane są również pojedyncze doniesienia sugerujące, iż zespół ten może być również obserwowany u psów ze zdiagnozowanym nasieniakiem (Seminoma) czy guzem komórek śródmiąższowych (Leydigoma).

Objawy kliniczne zespołu feminizującego samca

Objawy kliniczne najczęściej spowodowane są wysokim stężeniem estrogenów we krwi obwodowej, które utrzymuje się dzięki obecności guza produkującego te hormony. Do najczęściej obserwowanych objawów hiperestrogenizacji u samców należą obustronne, symetryczne wyłysienia, którym towarzyszy hiperpigmentacja skóry oraz zainteresowanie ze strony innych samców (podobne do tego, które przejawiają w stosunku do suk w proestrus i estrus). Często obserwowane jest również powiększenie gruczołów sutkowych, w których w skrajnych przypadkach może wystąpić sekrecja mleka. Podczas badania andrologicznego obserwowanym objawem spowodowanym nadmiarem estrogenów jest rozrost gruczołu krokowego, zmiany w anatomii napletka oraz na skutek ujemnego sprzężenia zwrotnego, zanik jądra nieobjętego procesem nowotworowym. Szacuje się, że u 15% psów dochodzi do aplazji szpiku spowodowanej mielotoksycznym działaniem estrogenów.

Diagnostyka zespołu feminizującego samca

Podstawowa diagnostyka opiera się na wywiadzie oraz badaniu klinicznym podczas którego zauważalne są zewnętrzne oznaki hiperestrogenizmu. Należy jednak pamiętać, iż objawy kliniczne ZFS są bardzo podobne do innych chorób i zespołów geriatrycznych, dlatego niezbędna jest szersza diagnostyka. Do oceny zmian w jądrach oraz w gruczole krokowym niezbędne jest wykonanie badania ultrasonograficznego. W wynikach badań krwi oprócz wysokiego stężenia estrogenów (10-150 pg/ml), charakterystyczne jest występowanie anemii nieregeneratywnej, która jest skutkiem uszkodzenia szpiku. Efekty hiperestrogenizacji widoczne są również w badaniu cytologicznym wymazu z napletka. Komórki klasyfikuje się zgodnie z kryteriami morfologicznymi stosowanymi w rozmazach z pochwy, a obraz u psów z ZFS podobny jest do proestrus lub estrus u suk.

Diagnostyka różnicowa 

W toku diagnostycznym wyłysień spowodowanych hiperestrogenizacją należy wziąć pod uwagę pasożyty skórne, alergie, schorzenia endokrynologiczne, niedoczynność tarczycy, zespół łojotokowy oraz nowotwory. Obraz ultrasonograficzny gruczołu krokowego może przypominać zmiany towarzyszące łagodnemu rozrostowi prostaty (BPH), co podczas diagnostyki różnicowej należy wziąć pod uwagę.

Zespół feminizującego samca – leczenie

W przypadku hiperestrogenizacji spowodowanej guzem aktywnym hormonalnie, leczeniem z wyboru jest usunięcie gonad oraz guza. Najczęściej po około trzech miesiącach od zabiegu ustępują zmiany wywołane działaniem estrogenów.

U osobników z ciężką mielosupresją konieczne jest zastosowanie antybiotyków o szerokim spektrum oraz transfuzja krwi pełnej.

W celu poprawy jakości skóry oraz pokrywy włosowej niezbędne jest zapewnienie odpowiedniej ilości białek, kwasów tłuszczowych oraz witamin i minerałów.
NNKT zapobiegają przeznaskórkowej utracie wody. Dodatkowo kwasy te są prekursorami prostaglandyn, leukotrienów i innych substancji zmniejszających produkcję czynników wzmagających stan zapalny. Kwasy tłuszczowe mają również wpływ na jakość okrywy włosowej. Do witamin i minerałów pozytywnie wpływających na stan skóry i sierści należą również cynk, witamina A, E oraz biotyna.

Bibliografia:

1. 1. J. Dawidowicz, Przez żołądek do zdrowej skóry. Rola suplementów diety wpływających na kondycję skóry i okrywy włosowej u psów i kotów. Weterynaria w praktyce 47-50. 10/2016
   2. J. Morris, J. Dobson. Genital Tract. (n.d.). Small Animal Oncology, 166–183. 
   3. Kim O, Kim KS. Seminoma with hyperesterogenemia in a Yorkshire Terrier. J Vet Med Sci. 2005
   4. Mischke R, Meurer D, Hoppen HO, Ueberschär S, Hewicker-Trautwein M. Blood plasma concentrations of oestradiol-17beta, testosterone and testosterone/oestradiol ratio in dogs with neoplastic and degenerative testicular diseases. Res Vet Sci. 2002
   5. Sapierzyński R. Nowotwory układu moczowo- płciowego u psów I kotów. Część II. Nowotwory jąder, prostaty I prącia. Życie weterynaryjne 81(12)/2006 s. 805-811
   6. Socha P., Kleister W., Socha B. Zespół feminizującego samca- pomijana choroba starszych psów. Magazyn Weterynaryjny 07-08/2016
   7. Suess RP Jr, Barr SC, Sacre BJ, French TW. Bone marrow hypoplasia in a feminized dog with an interstitial cell tumor. J Am Vet Med Assoc. 1992

Autor:

lek. wet. Kinga Domrazek, Pracownia Rozrodu Małych Zwierząt, Katedra Chorób Małych Zwierząt i Klinika, Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego