Dodano: 11.05.2022, Kategorie: Diagnostyka laboratoryjna, Vetcase
Badania czynności wątroby
Badania laboratoryjne przy schorzeniach wątroby u zwierząt
W diagnostyce laboratoryjnej chorób wątroby u zwierząt oznacza się enzymy świadczące o uszkodzeniu hepatocytów (enzymy wskaźnikowe), enzymy wskazujące na zastój żółci i jej utrudniony odpływ z kanalików żółciowych, a także substancje produkowane i wydalane przez wątrobę (testy czynnościowe). Na podstawie wzrostu lub spadku stężenia poszczególnych substancji można ocenić stopień uszkodzenia narządu, jego wydolność, a także monitorować postępy prowadzonego leczenia. Badania laboratoryjne wątroby powinny być zawsze uzupełnione o pełne badanie hematologiczne, a czasem również o badanie moczu i kału.
BADANIA ENZYMÓW WĄTROBOWYCH
Enzymy wątrobowe dzieli się na wskazujące uszkodzenie hepatocytów i ich regenerację oraz enzymy odzwierciedlające zwiększoną syntezę wynikającą z zastoju żółci lub działania leków.
Zmiana przepuszczalności błony komórkowej hepatocytów
Aminotranferaza alaninowa (ALT) jest enzymem cytoplazmatycznym. Wzrasta w momencie uszkodzenia błony komórkowej hepatocytów, podczas zaburzenia metabolizmu komórek wątrobowych. Przy ostrym uszkodzeniu wątroby poziom ALT odzwierciedla liczbę uszkodzonych hepatocytów. Jest najbardziej swoistym enzymem dla wątroby.
Aminotransferaza asparaginianowa (AST) to enzym, który występuje m. in. w hepatocytach, mięśniach poprzecznie prążkowanych. Jej wzrost we krwi ocenia się wraz ze wzrostem ALT. Wzrasta przy ciężkim uszkodzeniu wątroby, natomiast jej poziom spada szybciej niż poziom ALT.
Dehydrogenaza sorbitolowa (SD) znajduje się w cytoplazmie komórek wątroby, dehydrogenaza glutaminianowa (GLDH) w ich mitochondriach. Oznaczanie tych enzymów ma szczególnie znaczenie u gatunków zwierząt, u których nie występuje wysoka aktywność ALT. U psów przy chorobach wątroby czułość GLDH jest porównywalna do ALT.
Dehydrogenaza mleczanowa (LDH) występuje w cytoplazmie, katalizuje utlenianie kwasu L-mlekowego do pirogronianu. Nie jest enzymem specyficznym dla wątroby.
Upośledzenie przepływu żółci oraz działanie leków
Fosfataza zasadowa (ALP) jest enzymem związanym z błonami komórkowymi hepatocytów w obszarze kanalików żółciowych. Występuje pod postacią wielu izoenzymów, w wielu tkankach organizmu. Wzrasta przy upośledzonym przepływie żółci, przy jej zastoju (cholestaza). Jej poziom rośnie również przy stłuszczeniu wątroby u kotów.
Gamma-glutamylotransferaza (GGT) podobnie jak ALP jest enzymem występującym w błonie komórkowej. Poziom GGT w surowicy rośnie przy zastoju żółci, przy wzroście stężenia glikokortykosterydów we krwi u psów. Może być wskaźnikiem przewlekłego zapalenia wątroby spowodowanego podawaniem leków przeciwpadaczkowych.
Zmiana poziomu enzymów wątrobowych w surowicy zwierząt może być wskaźnikiem ustąpienia choroby i rozpoczęcia procesu regeneracji tkanki wątrobowej. Procesy naprawcze mogą być przyczyną długiego utrzymywania się wysokich poziomów enzymów we krwi.
Zdolność syntetyczna wątroby
Albuminy są białkami produkowanymi przez hepatocyty. Ich podstawową funkcją jest utrzymywanie prawidłowego ciśnienia onkotycznego krwi. Obniżona produkcja albumin jest wynikiem niewydolności wątroby
Amoniak pochodzi z deaminacji aminokwasów, która odbywa się głównie w wątrobie. Następnie jest metabolizowany do mocznika w cyklu mocznikowym. Wzrost stężenia amoniaku we krwi może świadczyć o zmianach w krążeniu wrotnym, niewydolności wątroby lub niedoborach enzymów biorących udział w cyklu mocznikowym. Pośrednim wskaźnikiem zaburzeń metabolizmu amoniaku jest oznaczenie stężenia mocznika (azotu mocznika – BUN) we krwi.
Czynniki krzepnięcia są kolejnym parametrem świadczącym o zdolnościach syntetycznych wątroby. Oprócz czynnika VIII, wszystkie są produkowane przez hepatocyty. Hepatocyty produkują również inne białka osocza (m.in.. plazminę i antytrombinę III). Produkty rozpadu fibryny są usuwane przez makrofagi wątrobowe, w związku z czym w sytuacji chorób wątroby występuje ryzyko rozwoju zaburzeń krzepnięcia.
Wątroba reguluje również poziom glukozy we krwi poprzez procesy glikogenogenezy i glikogenolizy, a także glukoneogenezy. Obniżony poziom glukozy we krwi występuje przy znacznej utracie miąższu wątroby.
W wątrobie zachodzi proces produkcji cholesterolu i lipoprotein. Przy schorzeniach wątroby można obserwować spadek cholesterolu we krwi związany z zaburzeniami metabolizmu żółci.
Funkcje wydalnicze
Wzrost stężenia bilirubiny we krwi, który prowadzi do wybarwienia tkanek na żółto nazywany jest żółtaczką. Jej częstą przyczyną są choroby wątroby i dróg żółciowych. Bilirubinuria wskazuje na upośledzenie jej wydalania przez wątrobę. Należy różnicować żółtaczkę pozawątrobową (hemolityczna lub pozawątrobowy zastój żółci) od wątrobowej. Hiperbilirubinemię należy zawsze rozpatrywać razem ze stężeniem enzymów wątrobowych we krwi, stężeniem kwasów żółciowych oraz hematokrytem.
Jednym z badań czynnościowych wątroby jest oznaczenie stężenia kwasów żółciowych we krwi. Są one podstawowym składnikiem żółci. Kwasy żółciowe są wchłaniane w jelicie biodrowym, ślepym i okrężnicy. W krążeniu wrotnym do wątroby wraca do 99% kwasów żółciowych, które były wydzielone wraz z żółcią do światła jelit. Ich podwyższony poziom sugeruje chorobę wątroby i dróg żółciowych oraz zaburzenia w obrębie krążenia wrotnego. Badanie stężenia kwasów żółciowych przed i po posiłku wykonuje się na czczo (12 godzin bez pokarmu) oraz po dwóch godzinach od spożycia jedzenia. Stężenie kwasów żółciowych można badać również w moczu.
Podsumowanie
Wyżej opisane badania laboratoryjne, w połączeniu z wywiadem i badaniem klinicznym, są pomocne w diagnostyce chorób wątroby, dróg żółciowych oraz występowania krążenia wrotno-obocznego. Należy pamiętać, iż wątroba jest narządem o dużej zdolności regeneracji, a objawy uszkodzenia tego narządu mogą być widoczne dopiero w fazie znacznego zaawansowania. W związku z powyższym badania laboratoryjne zawsze powinny być uzupełnione badaniem obrazowym, a w niektórych przypadkach również badaniem histopatologicznym bioptatów pobranych z narządu.
Autor: lek. wet. Joanna Krupa
Bibliografia:
-
- Meyer J. D., Harvey J. W., Enzymy wątrobowe i mięśniowe oraz próby czynnościowe wątroby [w:] Diagnostyka laboratoryjna w weterynarii, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013
- McAtee B. B., Lidbury J. A., Interpretacja wyników badania aktywności enzymów wątrobowych i testów czynnościowych wątroby [w:] Weterynaria po Dyplomie 2018, 04
- Rychlik A., Petrykowska K., Przydatność oznaczania stężenia kwasów żółciowych w chorobach wątroby u psów [w:] Magazyn Weterynaryjny 2013, 08
- Żmigrodzka M., Winnicka A., Czynnościowa i enzymatyczna diagnostyka wybranych chorób wątroby psów [w:] Magazyn Weterynaryjny 2011, 10
foto: adobestock