Kamica krzemianowa psów

COVID w pęcherzu – kamica krzemianowa psów

Kamica układu moczowego jest przewlekłą chorobą notowaną u psów na całym świecie. Znajomość składu chemicznego kamieni moczowych, w połączeniu z historią choroby oraz wynikami badań dodatkowych umożliwia zrozumienie patofizjologii tego zaburzenia oraz określenie czynników ryzyka jego rozwoju, co w dalszej kolejności przekłada się to na opracowanie protokołów leczenia i zapobiegania kamicy.

Typy kamieni moczowych

W zależności od składu chemicznego, wyróżnia się różne typy kamieni moczowych:

• struwitowe,
• szczawianowe,
• krzemianowe,
• fosforanowe,
• cystynowe
• oraz mieszane utworzone z różnych związków mineralnych.

Najczęściej stwierdzanymi u psów są kamienie struwitowe i szczawianowe, stanowiące około 70% wszystkich przypadków kamicy układu moczowego w populacji tych zwierząt (1-3).

Częstotliwość występowania pozostałych typów kamieni jest różna i uważa się, że uwarunkowana jest w dużej mierze obszarem geograficznym, z którego pochodzą chore zwierzęta (4–6).

Kamica krzemianowa z reguły nie stanowi więcej aniżeli 1% wszystkich rodzajów kamic układu moczowego stwierdzanych u psów (3, 7, 8). Niemniej jednak częstotliwość jej występowania u zwierząt w określonych rejonach świata może być wyższa np. w Stanach Zjednoczonych 6.7% (9), w Szwajcarii 8% (6), a w Meksyku 9.2% (4). Ten rodzaj kamicy opisywano nie tylko u psów, lecz także u bydła skarmianego paszami zawierającymi wysoką zawartość krzemu (10, 11) oraz u ludzi przyjmujących przez długi czas leki zwierające w swym składzie krzemiany (krzemian glinu, krzemian magnezu, dwutlenek krzemu) (12,13). Przyczyną formowania się kamieni krzemianowych może być także picie wody o wysokim stężeniu krzemu (14).

Patomechanizm formowania się kamieni krzemianowych

U psów patomechanizm formowania się kamieni krzemianowych oraz czynniki ryzyka związane z tym zaburzeniem nie są należycie poznane. Standardowe, zbilansowane karmy dla psów zawierają niewiele krzemu, dlatego postuluje się, że żywienie zwierząt karmą niskiej jakości, bogatą w dodatki roślinne o wysokiej zawartości krzemu, będących źródłem taniego białka (15), lub też picie wody, zwłaszcza gruntowej, o wysokiej zawartości krzemu (4) predysponują do rozwoju kamicy krzemianowej.

Zwłaszcza takie dodatki roślinne jak: gluten kukurydziany, łuska ryżowa, łuska sojowa, łuska pszenna i wysłodki buraczane zawierają znaczne ilości krzemianów. Krzemiany są wchłaniane z gleby przez korzenie tych roślin, a następnie odkładane w ścianach komórkowych komórek liści i łodyg jako krzemionka, rozpuszczalne krzemiany i inne organiczne połączenia [15].

Podkreślić jednak należy, że wyższa zawartość krzemianów w diecie stałej nie wpływa na nasilenie ich wchłaniania jelitowego i wydalania z moczem, gdyż cząsteczki krzemu w diecie mają bardzo niski wskaźnik wchłanialności jelitowej [16]. Dlatego za główne źródło Si, predysponujące do rozwoju kamicy krzemianowej u psów uznaje się wody powierzchniowe, zwłaszcza na terenach wulkanicznych. Cząstki krzemionki łatwo rozpuszczają się w wodzie, a po dostaniu się do organizmu psów są dobrze wchłaniane i szybko wydalane z moczem (17,18).

Badania przeprowadzone na populacji psów w Kenii (19) potwierdziły powyższe przypuszczenia. Zarówno znaczny dodatek kukurydzy w diecie zwierząt, jak i picie wody o wysokim stężeniu Si, prowadziło do rozwoju kamicy krzemianowej.

Czynnik ryzyka dla kamicy krzemianowej

Niewątpliwie czynnikiem ryzyka dla kamicy krzemianowej jest obszar, z którego pochodzą zwierzęta. Krajem, w którym częstotliwość występowania choroby w populacji psów jest największa jest Meksyk (20).

Prawie dziewięćdziesiąt dziewięć procent przypadków omawianego problemu notowanych jest u osobników pochodzących z centrum kraju położonego na obszarach wulkanicznych rozciągających się od Pacyfiku do Zatoki Meksykańskiej, podczas gdy zaledwie 1,1% z jego obszarów północnych.

Także w Szwajcarii (6) zaobserwowano pewną zależność pomiędzy występowaniem kamicy krzemianowej u psów, a obszarem ich pochodzenia. Większość przypadków choroby notowanych było u psów pochodzących ze wschodnich terenów kraju, gdzie jak się przypuszcza wody gruntowe zawierają wyższe stężenie Si, niż w jego części zachodniej.

Wyniki badań epidemiologicznych poświęconych omawianemu problemowi wskazują, że choroba notowana jest u psów w wieku 5 miesięcy -14 lat, ze szczytem przypadającym na wiek 6 lat (15).

Większość przypadków kamicy krzemianowej notowanych jest u samców ras dużych i olbrzymich takich jak: golden retriever, labrador, owczarek niemiecki, rzadziej u przedstawicieli ras mniejszych: sznaucerów, Lhasa Apso, i Shih Tzu [21,22]. Wyższa częstotliwość występowania choroby u samców może wynikać z budowy anatomicznej ich cewki moczowej, która jest długa i wąska i łatwiej ulega zatkaniu złogami i kamieniami, aniżeli szeroka cewka moczowa samic.

Fakt, iż 79,8% przypadków kamicy krzemianowej notowana jest u psów ras dużych i olbrzymich (4,6) tłumaczony może być zwiększonym pobieraniem wody przez te zwierzęta i większą objętością produkowanego moczu w porównaniu z psami ras małych, co z kolei przekłada się na zwiększoną koncentrację w nim związków mineralnych (9,23).

Lokalizacja kamieni krzemianowych

Kamienie krzemianowe z reguły lokalizują się w dolnych drogach moczowych- w 98.25% w pęcherzu moczowym i cewce moczowej, a jedynie w 1.14% w moczowodach i nerkach (20). Należy jednak pamiętać, iż istnieją odstępstwa od tej prawidłowości. Na przykład jak wskazują badania kenijskie, u psów w Afryce, głównym miejsce formowania się tego typu złogów są miedniczki nerkowe (19).

Kształt kamieni krzemianowych

Czyste kamienie krzemianowe maja kształt kulisty. Ich powierzchnia pokryta jest kolcami, różnej grubości i długości rozchodzącymi się promieniście, nadającymi kamieniom kształt przypominający koronowirusa (Ryc.1-3).

Wyniosłości te ułatwiają przyleganie kamieni do błony śluzowej cewki moczowej co prowadzi do obstrukcji dróg moczowych.

Kamienie mogą występować pojedynczo, lub jako liczne twory obecne w drogach moczowych psów. Ich barwa, jak i rozmiary mogą być różne (średnica pojedynczego kamienia może wynosić 35 mm). Z reguły nie są ciężkie i osiągają maksymalną masę 22 g. Częściej kamienie te utworzone są z mieszaniny związków mineralnych i obok krzemu zawierają w swym składzie: struwity, szczawiany wapnia i cystynę.

Jak wskazują obserwacje Osborne’a (15) charakter kamieni zależy od ich wieku, miejsca formowania się oraz składu chemicznego. Najtwardsze są czyste kamienie krzemianowe. Do ich rozbicia konieczne jest użycie siły 36.79 kgf, podczas gdy do rozbicia kamieni mieszanych zaledwie 6.67-12.94 kgf. Ta ich zwiększona twardość uwarunkowana jest przestrzenna budową, warunkującą znaczna odporność na zgniatanie.

Kamień krzemianowy usunięty z pęcherza psa

Objawy kliniczne kamicy krzemianowej 

Objawy kliniczne towarzyszące kamicy krzemianowej nie odbiegają o tych obserwowanych w innych rodzajach kamic. Chorobie towarzyszą ogólne objawy, takie jak:

• brak apetytu,
• wymioty,
• złe samopoczucie psa.

Jeśli kamień umiejscowił się w pęcherzu moczowym, występuje częstomocz i skąpomocz (zwierzę oddaje mocz często, ale w bardzo małych ilościach), czemu towarzyszy ból i krwiomocz (dodatek krwi).

Niekiedy kamień zamyka cewkę moczową, powodując ograniczone wydalanie moczu lub bezmocz. Taka sytuacja może stanowić zagrożenie dla życia psa, gdyż może prowadzić do pęknięcia nadmiernie wypełnionego pęcherza moczowego albo wtórnie do mocznicy i niewydolności nerek.

Analiza pH moczu

Analizując pH moczu psów z kamicą krzemianowa można wykazać, iż ma on odczyn od kwaśnego do zasadowego, od 5 do 9 (średnio 6,5), należy jednak podkreślić, iż pH moczu nie jest czynnikiem predysponującym do wytrącania się tego typu złogów (24). Kamica krzemianowa nie jest także powiązana z infekcjami bakteryjnymi układu moczowego.

Obserwacje Aldrich i wsp (25) wykazały, iż bakterie, głównie gronkowce, izolowano z moczu zaledwie 37% psów z omawianym zaburzeniem.

Rozpoznawanie kamicy krzemianowej

Rozpoznawanie kamicy krzemianowej oparte jest o wyniki badania obrazowego oraz analizę chemiczną usuniętych kamieni. Leczenie obejmuje chirurgiczne usunięcie złogów i udrożnienie cewki moczowej. Zachowawcze metody terapii są z reguły nieskuteczne. W celu zapobiegania nawrotom choroby zaleca się żywienie psów pełnowartościowymi, dobrze zbilansowanymi karmami.

Podsumowanie

Pomimo tego, że kamica krzemianowa nie stanowi istotnego problemu w praktyce lekarsko-weterynaryjnej jej przypadki u psów mogą stanowić wyzwanie dla lekarzy weterynarii zarówno pod kątem diagnostycznym, jak i terapeutycznym. W omawianym artykule przedstawiono istotę tego zaburzenia i patomechanizm powstawania tego typu złogów. Ponieważ Polska nie jest położona na glebach wulkanicznych, większość przypadków choroby, z którymi zetknęli się autorzy, dotyczyło zwierząt żywionych karmami słabiej jakości, źle zbilansowanymi, przygotowywanymi samodzielnie przez właścicieli, opartych głównie na roślinach. Wydaje się więc, że kluczem do zapobiegania rozwojowi tego zaburzenia jest właściwa dieta.

Autorzy:

Prof. dr hab. Łukasz Adaszek, lek. wet. Jacek Kutrzuba, dr Marcin Garbal

Katedra Epizootiologii i Klinika Chorób Zakaźnych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytet Przyrodniczy Lublin.

Vethouse

Piśmiennictwo

1. 1. Roe K., A. Pratt, J. Lulich, C. Osborne, H. M. Syme: Analysis of 14,008 uroliths from dogs in the UK over a 10-year period, Journal of Small Animal Practice, 53, 634–640, 2012.
   2. Bende B., K. B. Kovács, N. Solymosi, T. Németh: Characteristics of urolithiasis in the dog population of Hungary from 2001 to 2012,” Acta Veterinaria Hungarica, 63, 323–336, 2015. 
   3. Houston D.M., H. E. Weese, N. P. Vanstone, A. E. Moore, J. S. Weese: Analysis of canine urolith submissions to the Canadian veterinary urolith centre, 1998–2014,” The Canadian Veterinary Journal  58, 45–50, 2017.
   4. Del Angel-Caraza J., I. Diez-Prieto, C. C. Pérez-García, M. B. García-Rodríguez: Composition of lower urinary tract stones in canines in Mexico city. Urological Research 38, 201–204, 2010. 
   5. Blavier A., A. Sulter, A. Bogey, K. Novelli, B. Billiemaz: Résultats des analyses par spectrométrie infrarouge de 1131 calculs urinaires canins prélevés de 2007 à 2010, en France,” Pratique Médicale et Chirurgicale de l’Animal de Compagnie. 47, 7–16, 2012.
   6. Brandenberger-Schenk F., E. Rothenanger, C. E. Reusch, B. Gerber: Uroliths of dogs in Switzerland from 2003 to 2009. Schweizer Archiv für Tierheilkunde 157, 41–48, 2015. 
   7. Vrabelova D., P. Silvestrini, J. Ciudad: Analysis of 2735 canine uroliths in Spain and Portugal. A retrospective study: 2004–2006. Research in Veterinary Science 91, 208–211, 2011.
   8. Oyafuso M. K., M. M. Kogika, M. F. Waki, C. S. Prosser, C. Z. Cavalcante, V. A. B. F. Wirthl: Urolitíase em cães: avaliação quantitativa da composição mineral de 156 urólitos. Ciência Rural, 40, 102–108, 2010.
   9. Low W. W., J. M. Uhl, P. H. Kass, A. L. Ruby, J. L. Westropp: Evaluation of trends in urolith composition and characteristics of dogs with urolithiasis: 25,499 cases (1985–2006). Journal of the American Veterinary Medical Association 236, 193–200, 2010.
   10. Bailey C. B.: Silica metabolism and silica urolithiasis in ruminants: a review. Canadian Journal of Animal Science, 61, 219–235, 1981. 
   11. Gutierrez C., J. A. Corbera, F. Doreste, T. R. Padrón, M. Morales: Silica urolithiasis in the dromedary camel in a subtropical climate. Veterinary Research Communications, 26, 437–442, 2002.
   12. Cruz-Guerra N. A., M. A. Gómez-García, F. Lovaco-Castellano, J. C. Saez-Garrido, E. García-Cuerpo, A. Escudero-Barrilero: Silica urolithiasis: report of a new case. Actas Urológicas Españolas 24, 202–204, 2000. 
   13. Taguchi S., Y. Nose, T. Sato: Silicate urolithiasis during long-term treatment with zonisamide. Case Report in Medicine 2013.
   14. Toshiyuki N., E. Shin-Ichi, E. Hideki, M. Kawahara, M. Nakagawa: Renal silica calculi in an infant. International Journal of Urology 11, 119–121, 2004.
   15. Osborne C. A., F. Jacob, J. P. Lulich: Canine silica urolithiasis. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 29, 213–230, 1999.
   16. Van Dyck K., R. Van Cauwenbergh, H. Robberecht, H. Deelstra: Bioavailability of silicon from food and food supplements. Fresenius’ Journal of Analytical Chemistry 363, 541–544, 1999. 
   17. Powell J. J., S. A. McNaughton, R. Jugdaohsingh: A provisional database for the silicon content of foods in the United Kingdom. British Journal of Nutrition 94, 804–812, 2005.
   18. Tasaki Y., G. Ito, Y. Momoi: Silica Urolitiasis in Dogs, Kagoshima University Repository, Kagoshima, Japan, 2019, 
   19. Brodey R. S., R. Thomson, P. Sayer, B. Eugster: Silicate renal calculi in Kenyan dogs. Journal of Small Animal Practice 18, 523–528, 1977.
   20. Mendoza-López C.I., Del-Angel-Caraza J., Aké-Chiñas M.A., Quijano-Hernández I.A., Barbosa-Mireles M.A.: Canine Silica Urolithiasis in Mexico (2005-2018). Vet. Med. Int. 2020,2020, 8883487
   21. Adler A. J., G. M. Berlyne: Silicon metabolism. Nephron, 44, 36–39, 1986.
   22. Ling G. V., C. E. Franti, A. L. Ruby, D. L. Johnson: Urolithiasis in dog. II: breed prevalence, and interrelation of bred, sex, age, and mineral composition. The American Journal of Veterinary Research 59, 630–642, 1998. 
   23. Stevenson A. E., Markwell P. J.: Comparison of urine composition of healthy labrador retrievers and miniature schnauzers. American Journal of Veterinary Research, 62, 1782–1786, 2001.
   24. Osborne C. A., C. W. Clinton, K. M. Kim, and C. F. Mansfield: Etiopathogenesis, clinical manifestations, and management of canine silica urolithiasis. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice 16, 185–208, 1986.
   25. Aldrich J., Ling G.V., Ruby A.L., Johnson D.L., Franti C.E.: Silica-containing urinary calculi in dogs (1981-1993). J Vet Intern Med. 11, 288-295, 1997

Streszczenie

Kamienie moczowe zawierające 70% lub więcej krzemionki stanowią około 1% kamieni moczowych psów. Samce są znacznie częściej dotknięte chorobą niż samice. Obecnie dostępne dane sugerują, że czynniki dietetyczne odgrywają rolę w ich powstawaniu. Najskuteczniejsza metodą leczenia kamicy krzemianowej jest chirurgiczne usunięcia złogów z układu moczowego psa.

Słowa kluczowe: kamienie moczowe, krzemionka, psy

Summary

Uroliths containing 70% or greater silica comprise approximately 1% of the canine uroliths. Male dogs are far more commonly affected than females. Currently available data suggest dietary factors play a role in their formation. surgery are currently the most practical methods of removal of silica uroliths.

Keywords: Uroliths, silica, dogs