Choroby pasożytnicze są częstą przyczyną wizyt w gabinetach weterynaryjnych. Większość badań parazytologicznych lekarz weterynarii może wykonać we własnym gabinecie, gdyż rozpoznanie najczęściej występujących parazytoz zwierząt domowych nie wymaga specjalistycznego sprzętu. Diagnostyka parazytologiczna jest stosunkowo prosta, tania, a uzyskane wyniki pozwalają na natychmiastowe wdrożenie leczenia celowanego.

W zależności od podejrzenia, najczęstszym materiałem w kierunku badania parazytologicznego jest kał, krew lub zeskrobina skóry.

Badanie makroskopowe

Jest ono wykorzystywane głównie przy podejrzeniu pasożytów jelitowych. Próbka kału podlega wstępnej ocenie wzrokowej – konsystencja, barwa, zawartość krwi, śluzu. Podczas badania makroskopowego możliwe jest znalezienie całych pasożytów (nicienie) lub ich członów (tasiemce). Badanie makroskopowe jest pomocne również przy podejrzeniu egzopasożytów. Materiał pobrany z sierści i skóry zwierzęcia za pomocą wyczesania grzebieniem może uwidocznić występowanie takich pasożytów jak pchły, wszy czy wszoły.

Badanie rozmazu

Odrobinę próbki kału należy wymieszać z płynem fizjologicznym na szkiełku podstawowym i przykryć szkiełkiem nakrywkowym. Tak wykonany preparat można dodatkowo zabarwić odczynnikiem MIF, płynem Lugola lub barwieniem Giemsy. Podczas oceny mikroskopowej rozmazu można wykryć cysty i jaja pasożytów. Należy pamiętać, iż ujemny wynik badania mikroskopowego rozmazu kału nie wyklucza inwazji pasożytniczej.

Badanie flotacyjne oraz sedymentacyjne

Flotacja

Flotacja wykorzystuje różnicę ciężaru właściwego jaj oraz cyst pasożytów w stosunku do ciężaru właściwego roztworu flotacyjnego. Jaja nicieni lub tasiemców wypływają na powierzchnię co umożliwia ich znalezienie pod odpowiednim powiększeniem mikroskopu. Roztworem flotacyjnym może być nasycony roztwór chlorku sodu, chlorku cynku lub gotowy roztwór komercyjnie dostępny. Po wykonaniu preparatu należy go obejrzeć pod mikroskopem bez zbędnej zwłoki.

Sedymentacja

Sedymentacja jest wykorzystywana przy cięższych jajach pasożytów. Niewielką ilość kału należy wymieszać z wodą, zawiesinę przelać przez sitko. Po opadnięciu na dno osadu należy zlać płyn po czym do osadu ponownie dolać wody. Gdy osad będzie przejrzysty można przystąpić do poszukiwania w nim jaj pasożytów za pomocą lupy binokularowej lub pod mikroskopem. Powyższa metoda może nie być wystarczająca przy małej intensywności inwazji.

Badanie larwoskopowe

Jest wykorzystywane do wykrywania inwazji nicieni płucnych, a także larw nicieni żołądkowo-jelitowych. Wykorzystuje ono powinowactwo larw nicieni do środowiska o większej wilgotności. Odrobinę kału należy umieścić na gazie, która znajduje się na sitku znajdującym się w lejku. Do lejka nalewa się tyle wody, żeby część próbki była w niej zanurzona. Próbkę pozostawia się na ok. 24 godziny. Po upływie czasu należy zwalniać zaciskacz tak, aby kilka kropli wylądowało na szkiełku lub płytce Petriego. Larw nicieni poszukuje się używając lupy lub pod mikroskopem.

Badanie krwi

Krew jest materiałem do badań mających na celu wykrycie pasożytów takich jak Babesia spp., Dirofilaria immitis, Dirofilaria repens. W kropli krwi z antykoagulantem umieszczonej na szkiełku podstawowym, a następnie przykrytej szkiełkiem nakrywkowym, można poszukiwać mikrofilarii. Larw pasożytów można szukać również we krwi zhemolizowanej. Kolejną metodą badania krwi jest rozmaz bezpośredni. Wybarwiony preparat umożliwia wykrycie inwazji pierwotniaków w komórkach krwi.

Badanie zeskrobin skóry

Umożliwia wykrycie inwazji świerzbowców oraz nużeńców. Zeskrobinę należy pobierać szkiełkiem podstawowym lub tępą stroną skalpela, do uzyskania pierwszej kropli krwi. Tak uzyskany materiał należy umieścić na szkiełku podstawowym z kroplą parafiny, następnie nakryć szkiełkiem nakrywkowym i oglądać pod powiększeniem mikroskopu.

W celu wykrycia ektopasożytów można wykonać również test z taśmą samoprzylepną. Kawałek taśmy należy przyłożyć do skóry zwierzęcia, po czym taśmę z przyklejonym materiałem umieścić na szkiełku podstawowym. Tak uzyskany materiał należy oglądać pod mikroskopem.

Badanie PCR

Metoda łańcuchowej reakcji polimerazy jest wykorzystywana w weterynarii również do wykrywania zarażeń pasożytami. Materiał do badania pobierany jest na podstawie podejrzenia parazytozy (może to być krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, popłuczyny z drzewa oskrzelowego itp.) Ważny jest czas, w którym materiał biologiczny został pozyskany. Musi on uwzględniać okresowe pojawianie się pasożytów w tkankach, ich cykl dobowy, okres patentny. Metoda PCR jest wykorzystywana m.in. do wykrywania we krwi nicieni z rodzaju Dirofilaria i ich różnicowania gatunkowego, a także pierwotniaka Toxoplasma gondii.

Szybkie testy

W tzw. szybkich testach wykorzystywana jest reakcja antygen-przeciwciało, która daje pozytywny wynik poprzez wybarwienie się paska na membranie testu. Są one szczególnie przydatne przy zarażeniach przebiegających z ostrymi objawami, gdy liczy się czas i podjęcie szybkiej farmakoterapii. Szybkie testy wykorzystuje się w diagnostyce giardiozy u psów i kotów, jednak zawsze pozytywny wynik powinien być potwierdzony badaniem mikroskopowym. Wykorzystywane są również przy diagnostyce toksoplazmozy.

Badania serologiczne

Metody takie jak ELISA, czy immunofluorescencja są wykorzystywane przy parazytozach, które charakteryzuje przewlekły przebieg, a klasyczne metody diagnostyczne dają wątpliwe wyniki. Badania serologiczne są pomocne w diagnozie takich parazytoz jak np. toksoplazmoza, leiszmanioza.

Podsumowanie

W diagnostyce parazytologicznej bardzo ważne jest prawidłowe pobranie odpowiedniego materiału, czas, w którym został on pozyskany, a także wybór odpowiedniej metody badawczej. Powyższe elementy są kluczowe dla uzyskania wiarygodnego wyniku badania. Na jego podstawie możliwe jest postawienie odpowiedniego rozpoznania, a także monitorowanie postępów wdrożonego leczenia.

Autor:

lek. wet. Joanna Krupa

Bibliografia:

1. Gundłach J. L., Sadzikowski A. B., Parazytologia i parazytozy zwierząt, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2004
2. Bowman D. D., Parazytologia weterynaryjna Georgis, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012
3. Miszczak M., Diagnostyka parazytologiczna w codziennej praktyce – to proste! [w:] Magazyn Weterynaryjny, 2018, 03
4. Sokół R., Diagnostyka najczęściej występujących parazytoz u psów i kotów stwierdzanych w praktyce weterynaryjnej [w:] Weterynaria w Praktyce, 3/2014

5. Jańczak D., Pułapki i błędy w diagnostyce wybranych chorób pasożytniczych oraz wektorowych u psów i kotów [w:] Magazyn Weterynaryjny, 2019, 03