Choroby skóry z lokalizacją w okolicy okołooczodołowej

Okolica okołooczodołowa jest jedną z najczęściej dotkniętych objawami w przebiegu różnych chorób skóry. Objawy jakie tam powstają często przyjmują obraz kliniczny który zwyczajowo nazywany bywa „okularami” (przykładowo okulary nużeńcowe, okulary atopika itp.). Zmiany jakie są widoczne w tej okolicy charakteryzują się często wyłysieniami, które mogą przebiegać bez świądu (jak w przypadku nużycy) lub też mogą być to wyłysienia i rumienień przebiegające ze świądem (jak przy atopowym zapaleniu skóry). Ponadto obserwowane jest tu często zliszajowacenie, nadmierne rogowacenie i złuszczanie naskórka (w przypadkach przewlekłych), ponadto powstają tu obrzęki, krosty, strupy i nadżerki (przy chorobach z autoagresji).

Atopowe zapalenie skóry ciężkimi objawami, widoczne rozległe wyłysienia i przerzedzenie włosów oraz rumień i strupy w okolicy okołoczodołowej

Atopowe zapalenie skóry ciężkimi objawami, widoczne rozległe wyłysienia i przerzedzenie włosów oraz rumień i strupy w okolicy okołoczodołowej

Przyczyny zmian w okolicy okołooczodołowej

Przyczyny etiologiczne odpowiadające za zmiany w okolicy okołooczodołowej to choroby o podłożu alergicznym (jak alergia pokarmowa czy atopowe zapalenie skóry), pasożytnicze (np. nużyca ale też i sarcoptoza), grzybicze (dermatofitozy) i autoimmunologiczne (najczęściej toczeń skóry rumieniowaty ale i pęcherzyce). Ponadto okolica ta może być dotknięta zmianami w przebiegu dermatoz ropnych jak młodzieńcze ropne zapalenie skóry czy głębokie ropne zapalnie skóry owczarków niemieckich. W przypadku kotów typowa choroba z lokalizacją dotyczącą twarzy w tym okolicy okołoczodołowej jest idiopatyczna dermatoza twarzy typowa dla kotów perskich. Bardzo rzadko u kotów można stwierdzić choroby nowotworowe okolicy oczu jak rak płaskonabłonkowy, charakteryzujący się zmianami guzkowatymi lub nadżerkowymi oraz dość rzadko występujące infekcje wirusowe skóry mogące dawać zmiany w tej okolicy (caliciviroza, herpeswiroza). Omówienie wszystkich możliwych przyczyn odpowiadających za zmiany w tej okolicy zdecydowanie przekracza możliwości jednego artykułu, szczególnie że wiele z chorób stanowi bardzo rozległe zagadnienia. W artykule, podobnie jak we wcześniejszych częściach cyklu, przybliżę wybrane jednooki chorobowe gdzie taka logizacja jest dosyć typowa.

Pies z sarcoptoza widoczne wyłysienia i rumień oraz przebarwienia w okolicach okołooczodołowych

Diagnostyka chorób dotyczących okolicy okołooczodołowej

Diagnostyka chorób dotyczących okolicy okołooczodołowej jest złożona. Zawsze niebiedne jest wykonane szeregu badan dodatkowych dzięki którym można postawić rozpoznanie określonych problemów. Tok postepowania jest zbliżony do tego opisanego w przypadku zmian na innych okolicach ciała, w znaczymy stopniu diagnostyka będzie zbliżona do przedstawionej w algorytmie w części dotyczącej chorób z objawami lokalizującymi się na małżowinach usznych (oczywiście możliwe do rozpoznania tutaj są również i inne choroby). Badanie w światle lampy Wooda pozwoli na potwierdzenie zakażenia dermatofitami (należy pamiętać o ograniczeniach metody). Badanie mikroskopowe włosa umożliwia na diagnostykę dermatofitoz, ponadto, przynajmniej w niektórych przypadkach umożliwia rozpoznanie nużycy. Metoda ta jest szczególne przydatna w przypadku zmian dotyczących powiek lub lokalizujących się bardzo blisko oczu, skąd pobranie zeskrobiny byłoby bardzo trudne i niebezpieczne bez uprzedniej sedacji zwierzęcia. Zeskrobina natomiast umożliwia pewne potwierdzeni lub wykluczenie nużycy jako przyczyny objawów oraz na rozpoznanie części przypadków sarcoptozy. Kolejnym użytecznym badaniem jest badanie cytologiczne pomocne przede wszystkim w diagnostyce chorób autoimmunologicznych (głównie pęcherzyc), jak również dermatoz ropnych. Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry i/lub alergii pokarmowej jest zawsze procesem długotrwałym, w przypadku alergii pokarmowej (która zawsze musi być różnicowana z atopowym zapalaniem skóry) trwa kilka tygodni. Ponadto różne rzadziej występujące problemy jak idiopatyczna dermatoza twarzy kotów perskich czy choroby autoimmunologiczne i nowotworowe mogą wymagać pobrania wycinka i badania histopatologicznego.

Krążkowy, skórny toczeń rumieniowaty

Spośród chorób z objawami w okolicy oczodołowej wato wymienić krążkowy, skórny toczeń rumieniowaty. Problem ten jest drugą pod względem częstości występowania chorobą autoimmunologiczna u psów. Opisywano również jego przypadki u kotów, ale u tego gatunku choroba występuje ekstremalnie rzadko. W odróżnieniu od tocznia trzewnego, toczeń skórny dotyczy wyłącznie układu powłokowego i w jego przebiegu brak jest zmian narządowych czy ogólnych. Szczegółowo choroba jeśli chodzi o diagnostykę oraz postępowanie terapeutyczne omówiona została w części dotyczącej problemów lusterka nosa. W artykule nie będą wiec powtórzone już opisane uprzednio informacje. Uzupełnieniem są natomiast ryciny obradujące zmiany w przebiegu tej choroby z lokalizacją w okolicy okołoczodołowej.

Idioptyczna dermatoza twarzy kotów perskich

Kolejna choroba która lokalizuję się wyłącznie na twarzy w tym w okolicy okołooczodołowej jest idioptyczna dermatoza twarzy kotów perskich. Problem ten, uważany jest za uwarunkowany genetycznie, za czym przemawia występowanie jej u określonych ras kotów (poza kotami perskimi obserwowano ją również u kotów himalajskich). Zwykle chorować zaczynają koty młode w wieku około jednego roku, jedynie wyjątkowo pierwsze objawy mogą wystąpić u zwierzęcia w ponad 5 letnich. Dermatoza kotów perskich występuje z równa częstotliwością u samców i u samic i nie wykazuje predylekcji płciowej.

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne lokalizują się na twarzy. Wykwity to głównie rumień, a w związku z świądem również wykwity wtórne w postaci przeczosów i strupów i wyłysień. Typowym objawem jest gęsty czarny lub brunatny wysięk, który zlepia włosy. W największej ilości występuje w okolicy okołooczodołowej i fałdach jak również wokół warg. Koty cierpiące na idiopatyczna dermatozę twarzy często chorują równocześnie na rumieniowo woszczynowe zapalenie przewodu słuchowego, a w przewodzie słuchowym gromadzi się u nich duża ilości ciemnobrunatnej woszczyny. Niektóre osobniki wykazują ponadto śluzowy wypływ z oczu co nasila objawy w okolicy powiek i okołooczodołowej .

Rozpoznanie choroby

Rozpoznanie choroby stawiane jest na podstawie predyspozycji rasowej i ewentualnie rodzinnej i charakterystycznych objawów klinicznych. W rozpoznaniu różnicowym uwzględnia się idiopatyczny łojotok oraz trądzik. Z badań dodatkowych pomocne jest badanie cytologiczne w preparatach obserwuje się zwiększoną ilość drożdżaków. Jeśli objawy budzą wątpliwości np. występują dodatkowo zmiany dotyczące małżowin usznych (co może sugerować pęcherzyce liściastą) wskazane jest wykonanie biopsji i badania histopatologicznego. Preparaty barwi się rutynową metodą H-E. W obrazie histopatologicznym stwierdza się liszajowate zapalenie skóry i rozrost gruczołów łojowych, ponadto akantoza, zwyrodnienie wodniczkowe komórek warstwy rozrodczej naskórka, dyskeratoza komórek warstwy rozrodczej naskórka. W nacieku komórkowym, który lokalizuję się w naskórku (egzocytoza) dominują granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne, niekiedy mogą być widoczne niewielkie krosty oraz nadżerki. Opisane objawy histopatologiczne nie są bezwzględnie typowe dla omawianej choroby i ich wynik musi być zawsze interpretowany w połączniu z obrazem klinicznym.

Leczenie

W leczeniu stosowane są glikokortykosteroidy (prednizolon w dawce 1 do 3 mg/kg m.c. octan metyloprednizolonu iniekcyjnie w dawce 4 mg/kg m.c.). Glikokortkosteroidy stosowane ogólnoustrojowo mogą prowadzić do zmniejszenia świądu i wysiękowości, zaznaczyć jednak należy, że nie są one w pełni skuteczne w każdym przypadku i zdążają się przypadki oporne na leki tej grupy. Innym lekkim, który przynosi dobre efekty jest cyklosporyna, która stosowana jest w standardowej dla kotów dawce 6-7 mg/kg. Na efekty leczenia oczekuje się najczęściej około 4-6 tygodni od rozpoczęcia stosowania leku. Zalegający na skórze wysięk można usuwać stosując 4% roztwór chlorheksydyny lub 2,5 % nadtlenku benzoilu, jak również przy zastosowaniu preparatów używanych do oczyszczania zewnętrznego przewodu słuchowego oraz dedykowanych preparatów przeznaczonych do oczyszczania skóry okolicy oczu. Opisano ponadto możliwość skutecznego zapobiegania objawom choroby po zastosowaniu miejscowo 0,1% takrolimusu po uprzednim wyleczeniu dermatoz wikłających.

Nużyca

Kolejnym problem o lokalizacji w okolicy okołooczodołowej jest nużyca. Nużyca jest jedną z częściej spotykanych chorób skory u psów. Nużeńce wchodzą w skład prawidłowej mikroflory skóry, dlatego też o nużycy mówimy wtedy, gdy w mieszkach włosowych i gruczołach łojowych występuje większa niż normalnie liczba tych roztoczy.

Przyczyny choroby

Przyny rozwoju choroby upatruje się w różnego typu defektach immunologicznych. Objawy są zależne od postaci choroby (postać miejscowa, postać uogólniona). W postaci miejscowej charakterystyczne są wyłysienia miejscowe bez dodatkowych wykwitów na skórze w postaci uogólnionej przeważają krosty i rożnego typu zmiany poświądowe. W przypadku zmian w okolicy okołooczodołowej w przebiegu nużycy najczęściej występują wyłysienia tworzące obraz kliniczny określany jako „okulary nużeńcowe”.

Diagnostyka i leczenie nużycy

Diagnostyka choroby polega na wykazaniu obecności zwiększonej liczby pasożytów w badaniu włosa lub też w badaniu zeskrobiny. Obecnie choroba może być skutecznie leczona z zastosowaniem leków, które wywodzą z profilaktyki przeciwkleszczowej gdzie początkowo były stosowane. Lekami tymi, które wykazują skuteczność również w leczeniu nużycy są afloxolaner, sarolaner, fluralaner. Szczegółowe leczenie odnajdzie Czytelnik w podanej literaturze .

Autor: 

dr hab. Marcin Szczepanik
kryll@poczta.onet.pl

Literatura:

1. 1. Beugnet F, Halos L, Larsen D, de Vos C. Efficacy of oral afoxolaner for the treatment of canine generalised demodicosis. Parasite. 2016;23:14.
   2. Bond R., Curtis C.F., Ferguson E.A., Mason I.S., Rest J. An idiopatic facial dermatitis of Persian cats. Vet. Dermatol. 2000, 11, 35-41
   3. Choi E., Shin I., Youn H., Lee C.: Development of Canine Systemic Lupus Erythematosus Model. J. Vet. Med. 2004, 51, 375–383.
   4. Chung TH, Ryu MH, Kim DY, Yoon HY, Hwang CY. Topical tacrolimus (FK506) for the treatment of feline idiopathic facial dermatitis. Aust Vet J. 2009 87, 417-420
   5. Djuric M, Milcic Matic N, Davitkov D, et al. Efficacy of oral fluralaner for the treatment of canine generalized demodicosis: a molecular-level confirmation. Parasit Vectors. 2019;12(1):270. Published 2019 May 28.
   6. Fontane J., Heimann M. Idiopatic facial dermatitis of Persian cat; three cases controlled with cyklosporine. Vet. Dermatol. 2004, 15 (supl 1.) 64
   7. Gross T.L., Ihrke P.J., Walder E.J., Affolter W.K.: Skin diseases of dogs and cats. Clinical and histopathological diagnosis. Blackwell Science, Oxford, 2005
   8. Lebon, Wilfried et al. “Efficacy of two formulations of afoxolaner (NexGard® and NexGard Spectra®) for the treatment of generalised demodicosis in dogs, in veterinary dermatology referral centers in Europe.” Parasites & vectors vol. 11,1 506. 10 Sep. 2018,
   9. Olivry T, Linder KE, Banovic F. Cutaneous lupus erythematosus in dogs: a comprehensive review. BMC Vet Res. 2018;14(1):132. Published 2018 Apr 18.
   10. Paterson S. Skin diseases of the cat. Blackwell Science 2000
   11. Pedersen N. C.: A review of immunologic disease of dog. Veterinary Immunology and Pathology. 1999, 66, 251-342
   12. Rosenkrantz W, Localised keratinization syndromes CVC Procedings 1 Oct 2008