Czy jesteś profesjonalistą?

Niektóre treści i reklamy zawarte na tej stronie przeznaczone są wyłącznie dla profesjonalistów związanych z weterynarią

Przechodząc do witryny www.weterynarianews.pl zaznaczając – Tak, JESTEM PROFESJONALISTĄ oświadczam,że jestem świadoma/świadomy, iż niektóre z komunikatów reklamowych i treści na stronie przeznaczone są wyłącznie dla profesjonalistów, oraz jestem osobą posiadającą wykształcenie medyczne lub jestem przedsiębiorcą zainteresowanym ofertą w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Nie jestem profesionalistą

Postępowanie diagnostyczne przy chorobach z objawami dotyczącymi małżowiny usznej

W trzeciej części cyklu artykułów dotyczących dermatoz topograficznych, tzn. lokalizujących się na określonych okolicach ciała, omówione zostaną problemy, w których zamiany lokalizują się na małżowinach usznych. Okolica ta jest objęta zróżnicowanymi objawami w przypadku wielu chorób. Przede wszystkim zmiany pojawiają się tam w przebiegu chorób dotyczących zewnętrznego przewodu słuchowego (otitis externa). W takim przypadku będą to głównie zmiany poświądowe związane z drapaniem tej okolicy w związku ze świądem odczuwanym w przewodzie słuchowym. Przyczyn  zapalenia zewnętrznego przewodu słuchowego jest bardzo wiele i w artykule poświęconym małżowinom usznym nie ma odpowiedniej ilości miejsca by je dokładnie scharakteryzować. Dla przypomnienia nadmienię, że do pierwotnych przyczyn zapalenia przewodu słuchowego należą choroby alergiczne (jak atopowe zapalenie skóry, alergia pokarmowa, alergiczne pchle zapalenie skóry, również kontaktowe zapalenie skóry) choroby hormonalne (jak nadczynność kory nadnerczy czy niedoczynność tarczycy) jak również pasożytnicze (przede wszystkim inwazja Otodectes cynotis, rzadziej inne pasożyty ja nużeńce i świerzbowce  Sarcoptes scabiei, Notoedres cati). W przebiegu wszystkich wymienionych (oraz oczywiście wielu innych) chorób dochodzi do zapalenia przewodu słuchowego i związanego z nim świądu, co poprowadzi w dalszej kolejności do różnego typu zmian pourazowych (wyłysień, przeczosów, a w dalszej kolejności łusek i strupów, zliszajowacenia) dotyczących małżowiny usznej.

Poza problemami dotyczącymi samego przewodu słuchowego, które wtórnie odpowiadają za zmiany na małżowinie, wiele innych jednostek chorobowych charakteryzuje się zmianami dotyczących tej okolicy.

Objawy na małżowinach usznych

Powszechnie objawy na małżowinach usznych pojawiają się w przebiegu chorób autoimmunologicznych jak pęcherzyce (szczególnie liściasta ale również zwykła) czy pemfigoid jak również w przypadku zapalenia naczyń (vasculitis). Ponadto ropne zapalenie skóry szczeniąt starszych, która to choroba zaliczana jest to chorób immunologicznych, zwykle daje objawy dotyczące małżowiny. Często stwierdza się tam również zmiany podczas inwazji pasożytniczych jak w przypadku notoedrozy czy też sarcoptozy (zmiany dotyczące krawędzi małżowin usznych – co uważane jest za jedną z bardziej typowych lokalizacji dla tej choroby). Zarówno w przypadku chorób pasożytniczych jak i immunologicznych, małżowiny uszne zwykle nie są jednymi okolicami gdzie lokalizują się objawy.  W takim przypadku choroba dotyczy zwykle kilku okolic, a małżowina uszna jest jedynie jedną z nich. Dermatofitzy, również często dotyczą małżowin usznych, a w wielu przypadkach zmiany mogą być obecne jedynie tam.  Pewne choroby (zwykle o genetycznych uwarunkowaniach) lokalizują się wyłącznie na małżowinach usznych, należą do niech melanoderma u yorkshire terierów, łysienie wzorzyste u jamników oraz  łojotok brzegów małżowin usznych.

Podstępowanie diagnostyczne

Podstępowanie diagnostyczne w przypadku zmian lokalizujących się na małżowinach usznych jest wiec bardzo złożone. Choroby, które mogą się tam lokalizować są zróżnicowane etiologicznie. W pierwszej kolejności należy wykluczyć wtórny charakter objawów dotyczących małżowiny usznej na tle otitis externa. Postępowanie diagnostyczne rozpoczynamy więc od badania przewodu słuchowego (badanie otoskopowe lub wideootoskopowe oraz badanie mikroskopowe woszczyny/wydzieliny z przewodu słuchowego). Należy pamiętać, że zapalnie przewodu słuchowego może jako przyczynę pierwotną mieć choroby alergiczne, konieczne więc jest w takim przypadku przeprowadzenie odpowiedniego postępowania diagnostycznego w tym kierunku (jak dieta eliminacyjna, diagnostyka alergologiczna). Jeżeli przyczyną zmian na małżowinie nie jest zapalnie przewodu słuchowego i związany z nim świąd, niezbędne jest wykonanie szereg dalszych badań dodatkowych. Najczęściej przeprowadzić należy podstawowe badania diagnostyczne w dermatologii, rozpoczynając od najmniej inwazyjnych. Poniżej przedstawiono algorytm diagnostyczne wg kolejności wykonania badań.

Dermatoza (łojotok) krawędzi małżowin usznych

Niektóre z chorób muszą być rozpoznane na podstawie informacji z wywiadu, cech klinicznych i wykluczania innych jednostek chorobowych, ponieważ nie dają typowych zmian czy to w badaniu włosa, cytologicznym czy histopatologicznym. Przykładem takiej choroby może być dermatoza (łojotok) krawędzi małżowin usznych, gdzie objawy kliniczne i przebieg choroby mają podstawowe znacznie w rozpoznaniu (po wykluczeniu innych chorób (jak przykładowo dermatofitoza)  za pomocą badań dodatkowych przedstawionych w algorytmie. Typowe cechy kliniczne w przebiegu chorób dotyczących małżowiny usznej przedstawiono w tabeli poniżej.

wyłysienia Nadczynność kory nadnerczy
Niedoczynność tarczycy
Łysienie szablonowe
Nużyca
Dermatofitozy
Dysplazje mieszków włosowych
Zmiany poświądowe Inwazje pasożytnicze (Sarcoptes, Notoedres)
Choroby alergiczne
Zespół eozynofilowy u kotów
Strupy Pęcherzyca liściasta
owrzodzenia Zapalenie naczyń
Reakcje polekowe
Choroba zimnych aglutynin
przebarwienia melanoderma
łuski Łojotok krawędzi małżowin usznych
Rak płaskonabłonkowy
Rogowacenie słoneczne
krosty Młodzieńcze ropne zapalnie skóry
guzy Rak płaskonabłonkowy
Zakażenie grzybicami głębokimi
Głębokie zakażenia bakteryjne

Chorobami w przebiegu których małżowina jest jedyną (lub niemal jedyną) okolicą objętą procesem chorobowym jest łojotok (dermatoza) krawędzi małżowin usznych, łysienie wzorzyste, melanoderma, rozrostowe martwicowe zapalenie przewodu słuchowego, choroby te omówiono poniżej.

Łojotok brzegów małżowin usznych

Typową dla jamników chorobą, będąca ich osobliwością rasową, jest łojotok brzegów małżowin usznych. Choroba nie jest zbyt powszechna, ale w populacji jamników ponad 3% chorób skóry stanowią jej przypadki. Problem ten uważany jest za pierwotny łojotok w przebiegu którego dochodzi do zaburzeń w rogowaceniu. Najczęściej chorują młode zwierzęta bez wyraźnej predylekcji płciowej.

W przebiegu choroby dochodzi do nadmiernego rogowacenia krawędzi małżowin usznych gdzie tworzą się łuski i złogi złuszczonego naskórka. W tej okolicy dochodzi ponadto do utraty włosów i powstawania wyłysień i przerzedzeń włosa. Zwykle zasięg zmian pozostaje taki sam przez całe życie zwierzęcia, a jedynie wyjątków mogą się one z wiekiem powiększać.

Przyczynowego leczenia choroby nie opracowano. Ponieważ przebiega ona bez świądu i nie sprawia zwierzęciu dyskomfortu należy ja traktować za problem natury kosmetycznej. Formujące się złogi naskórka można usuwać za pomocą szamponów przeciwłojotokowych zawierających siarkę, kwas salicylowy, kwas mlekowy, mocznik,  glikol propylenowy.

Melanoderma

Kolejna choroba z objawami dotykającymi wyłącznie (najczęściej) małżowin usznych to melanoderma, będąca z kolei osobliwością rosową yorkshire terierów.

Tak jak w przypadku łojotoku krawędzi małżowin usznych, problem rozwija się u zwierząt w młodym wieku.  (zwykle pomiędzy 6 miesiącem a 3 rokiem życia). Typowe objawy do przebarwienia – małżowina przybiera czarną barwę, ma również gładki i błyszczący wygląd. Wraz z wiekiem najczęściej dochodzi do powiększania się objawów, niekiedy możliwe jest spontaniczne cofniecie się zmian. Bardzo rzadko poza uszami podobne zamian pojawiają się na nosie i ogonie, dalszych odcinkach kończyn.

Typowe cechy kliniczne są podstawą do postawienia rozpoznania. W przypadku choroby nie ma charakterystycznych objawów, które można by wykazać badaniami dodatkowymi przedstawionymi na algorytmie diagnostycznym. Również w histopatologii nie ma cech typowych dla tej jednostki chorobowej. Badanie te należy wykonać jedynie w celu wykluczenia innych chorób lokalizujących się na małżowinach.

Leczenie przyczynowe choroby nie jest opracowane, ponieważ objawy nie sprawią zwierzętom dyskomfortu należy traktować ją jako defekt kosmetyczny i nie podejmuje się leczenia.

Łysienie wzorzyste

Następnym problemem dotyczącym małżowiny usznej jest łysienie wzorzyste. Choroba występuje u kilku ras psów, a najczęściej chorują jamniki. Poza tą rasa przypadki stwierdzano u chuchuachua, gryhandów i whippetów.

Tak jak i w poprzednio omówionych chorobach, (co związane jest z genetycznym ich uwarunkowaniem), pierwsze objawy pojawiają w młodym wieku, najczęściej poniżej jednego roku. Postęp choroby jest powolny i do całkowitej utraty włosa z małżowin dochodzi po kilku latach (6-9 lat). Do utraty włosa może, rzadziej, dochodzić na karku, szczególnie po stronie dobrzusznej, oraz klatce piersiowej i doogonowej powierzchni ud. Jest to typowy problem dermatologiczne nie powodujący innych, poza skórą objawów. W odróżnieniu od obydwu powyżej opisanych problemów w tym przypadku badanie histopatologiczne może wiele wnieść do rozpoznania. W tym badaniu widoczna jest miniaturyzacja mieszków włosowych (są one w  fazie anagenu). Z nowych metod diagnostycznych trwają badania nad zastosowaniem dermoskopii do oceny chorób przebiegających z wyłysieniami w tym w łysieniu wzorzystym. W badaniu wideodermoskopowym widoczna jest miniaturyzacja  włosów, oraz  zatkanie ujść mieszków włosowych.

Leczenie choroby przebiega ze zmienną skutecznością i nie w każdym przypadku przynosi poprawę. Najczęściej zalecane jest podawanie  mealtoniny stymulującej odrost włosa. W niektórych przypadkach pentosyfilina może przynieść poprawę.

Rozrostowe martwicowe zapalenie przewodu słuchowego

Rzadko występująca u kotów chorobą dotycząca małżowin usznych jest rozrostowe martwicowe zapalenie przewodu słuchowego. Przypuszcza się że podłoże choroby jest autoimmunologiczne. Choroba dotyczy zwykłe młodych kotów w wieku od kilku miesięcy  do 1 roku,  a większość przypadków rozpoznawana jest przed czwartym rokiem życia. Problem ten nieco częściej występuje u samców. Typowe objawy kliniczne to nadmierne rogowacenie i strupy powstające na wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej, przy wejściu do przewodu słuchowego oraz niekiedy również w przewodzie słuchowym. Zmiany te mogą następnie ewoluować w kierunku nadżerek a nawet owrzodzeń. W takich przypadkach u chorych osobników pojawia się świąd. Zadziej zdarza  się, że podobne zmiany pojawiają się w okolicach okołoczodołowej lub małżowiny usznej.

Ostateczne rozpoznanie można postawić dzięki badaniu histopatologicznemu. W preparatach widoczny jest przerost naskórka z obecnością apoptycznych keratynocytów. Ponadto występuje parakeratyczna hiperkeratoza.

W niektórych przypadkach może dochodzić do samoistnej remisji. W pozostałych skuteczne jest miejscowe stosowanie maści z takrolimusem lub ogólnoustrojowe podawanie cyklosporyny.

Autor:

dr hab. Marcin Szczepanik

Literatura:

  1. Bassett R., J, Burton G., G, Robson D., C.: Juvenile cellulitis in an 8-month-old dog.: Aust. Vet. J. 2005, 83, 280-2.
  2. Gotthelf Louis N. Small Animal Ear Diseases – E-Book: An Illustrated Guide
  3. Gross T.L., Ihrke P.J., Walder E.J., Affolter W.K.: Skin diseases od dogs and cats. Clinical and histopathological diagnosis. Blackwell Science, Oxford, 2005
  4. Hasiri M. A., Moghaddam E. B.: Juvenile sterile granulomatous dermatitis (puppy strangle) in Pekingese and German shepherd puppies. Vet Sci. Development 2015,  5, 6037
  5. Hutchings S. M. Juvenile cellulitis in a puppy. Can. Vet.. J 2003, 44, 418–419
  6. Iwasaki T., Shimizu M., Obata H., Isaji M., Yani t., Kitagawa H., Sasaki Y.: Detection of canine pemphigus foliaceus autoantigen by immunoblotting Vet. Immunopatho. 1997, 59 , 1-10
  7. Jyothi J, Preethi K and Sathish K Therapeutic management of juvenile cellulitis in a Labrador retriever puppy.   Pharma Innovation J. 2017, 6, 840-842
  8. Mueller R. S., Krebs I., Power H. T. Fieseler K. V.: Pemphigus foliaceus in 97 dogs Vet. , 15 (Suppl. 1), 26
  9. Olivry T., Bergvall K. E., Atlee B. A.: Prolonged remission after immunosuppressive therapy in six dogs with pemphigus foliaceus Dermatol. 2004, 15, 245–252
  10. Olivry T., Chan S.: Autoimmune Blistering in Domestic Animals. Clin. Dermatol.  2001;19:750–760
  11. Olivry T., Jackson H. A.: Diagnosing New Autoimmune Blistering Skin Diseases of Dogs and Cats. Techniq. Small Anim. Pract., Vol 16, No 4 (November), 2001: pp 225-229
  12. Scott D.W., Miller W. H., Griffin C. E.: Veterinary Dermatology. W.B. Saunders Company Philadelphia 2001
  13. Scott D.W, Miller W.H Ear margin seborrhoea a retrospective study of 10 cases 1988-2012 Jpn J Vet Dermatol 2013,19: 225-227
  14. Videmont E, Pin D. Proliferative and necrotising otitis in a kitten: first demonstration of T-cell-mediated apoptosis. J Small Anim Pract. 2010;51:599–603.
  15. Zanna G, Roccabianca P, Zini E, Legnani S, Scarampella F, Arrighi S, Tosti A. The usefulness of dermoscopy in canine pattern alopecia: a descriptive study. Vet Dermatol. 2017 Feb;28(1):161-e34.

Ryc.1 Sarcoptoza u psa. Widoczne zmiany na krawędzi małżowiny usznej w postaci wyłysienia i nadmiernego rogowacenia prowadzące do powstania łusek

Sarcoptoza u psa. Widoczne zmiany na krawędzi małżowiny usznej w postaci wyłysienia i nadmiernego rogowacenia prowadzące do powstania łusek

.Ryc.2 Sarcoptoza u psa, widoczne wyłysienia i przerzedzenia włosa dotyczące małżowiny usznej.

Sarcoptoza u psa, widoczne wyłysienia i przerzedzenia włosa dotyczące małżowiny usznej.

Ryc. 3. Dermatofitoza u kota, zmiany dotyczą obydwu małżowin usznych na których obecne sa okrągłe wyłysienia oraz rumień i strupy.

Dermatofitoza u kota, zmiany dotyczą obydwu małżowin usznych na których obecne sa okrągłe wyłysienia oraz rumień i strupy.

Ryc. 4. Pęcherzyca liściasta u psa, rozległa nadżerka po wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej oraz łuski i strupy

Pęcherzyca liściasta u psa, rozległa nadżerka po wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej oraz łuski i strupy.

.Ryc.5. Pęcherzyca liściasta u kota na krawędzi małżowiny łuski oraz strupy.

Pęcherzyca liściasta u kota na krawędzi małżowiny łuski oraz strupy.

Ryc. 6. Młodzieńcze ropne zapalnie skóry na wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej liczne krosty.

Młodzieńcze ropne zapalnie skóry na wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej liczne krosty.

Ryc. 7. Młodzieńcze ropne zapalenie skóry u psa, liczne krosty na wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej.

Młodzieńcze ropne zapalenie skóry u psa, liczne krosty na wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej.

Ryc. 8. Łojotok krawędzi małżowin usznych, na brzegu małżowiny widoczne nadmierne rogowacenie i łuski.

Łojotok krawędzi małżowin usznych, na brzegu małżowiny widoczne nadmierne rogowacenie i łuski.

Ryc. 9 Łojotok krawędzi małżowin usznych widoczne wyłysienia oraz łuski

Łojotok krawędzi małżowin usznych widoczne wyłysienia oraz łuski.

Ryc. 10. Łysienie szablonowe, widoczne wyłysienie obejmujące cała małżowinę uszną

Łysienie szablonowe, widoczne wyłysienie obejmujące cała małżowinę uszną.

ą.

Nasi klienci