Dodano: 20.06.2022, Kategorie: Dermatologia
Zespół idiopatycznego jałowego ziarniniaka/ziarniniaka ropnego u psów i kotów
Choroba która stanowi temat niniejszego artykułu (ang. sterile granuloma/pyogranuloma syndrom) jest niezbyt powszechnie występującym problemem u psów i bardzo rzadko rozpoznawaną chorobą u kotów. Typowymi objawami choroby jest formowanie się ziarniniaków (przyjmujących postać guzków lub guzów).
Przyczyny rozwoju syndromu
Powody, dla których dochodzi do rozwoju problemu nie są wyjaśnione. Widomo że nie jest on powodowany czynnikami zakaźnymi czy też obecnością ciał obcych (co może być przyczyną podobnych objawów w przypadku nawracających cyst przestrzenni międzypalcowych). Prawdopodobną przyczyną choroby są defekty układu immunologicznego, na co wskazuje fakt, że objawy choroby ustępują po wdrożeniu leczenia lekami immunosupresyjnymi jak glikokortykosteroidy. Bardzo dobra odpowiedz na leczenie glikokortykosteroidami sugeruje że przyczyną choroby jest nieprawidłowa odpowiedz zapalna ze strony histiocytów. W materiale pobranym ze świeżych zmian ziarniniakowych nie stwierdza się obecności bakterii oraz drożdżaków, jak również ciał obcych. Autor wielokrotnie obserwował występowanie choroby u psów z rozpoznanym atopowym zapaleniem skóry co może sugerować związek tych chorób.
Przypadki choroby stwierdzane są niezalenie od wieku i rasy psa. Można jednak stwierdzić częstsze występowania choroby u określonych ras psów jak u colie, wyżłów waimarskisch, dogów niemieckich, bokserów oraz golden retriverów jamników, buldogów angielskich, american staford terierów. Typowymi objawami dla problemu są wykwity pierwotne: guzki lub guzy (rozmiar wykwitów to od kilku mm do nawet 2 cm). Zmiany te pojawiają się najczęściej na dalszych odcinkach kończyn (szczególnie w przestrzeniach międzypalcowych) jak również na głowie (okolica okołoczodołowa, małżowiny uszne, twarz), rzadszej zmiany lokalizują się na brzuchu lub tułowiu- zwykle na grzbiecie. Choroba nie charakteryzuje się świądem chociaż może powodować bolesność, szczególnie jeśli dojdzie do powikłań infekcyjnych (szczególnie przy zimnach zmian lokalizujących na kończynach). W przypadku nadkąszeń bakteryjnych powstają przetoki oraz owrzodzenia a bolesność obecna w takim przypadku może być powodem kulawizny. Poza objawami dotyczącymi skóry zwykle nie ma innych objawów zarówno ogólnych jak i ze strony innych układów, niekiedy może wystąpić powiększenie węzłów chłonnych. O ile w przypadku psów choroba jest powszechnie znana i opisano wiele jej przypadków, u kotów rozpoznano niewiele przypadków tej choroby. W związku z rzadkim występowaniem problemu nie określono występowania predyspozycji rasowej do jej rozwoju. Odnośnie objawów są to również guzki lub guzy lokalizujące się na głowie i małżowinach usznych, możliwe jest występowania świądu prowadzącego do samouszkodzeń.
Charakterystyczny obraz choroby
Dosyć charakterystyczny obraz choroby pozwala na postawienie prawdopodobnego rozpoznania choroby. Niezbędne jest wykluczenie chorób o zbliżonym obrazie klinicznym. W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić inne choroby w przebiegu których dochodzi do powstawania guzków jak zakażania bakteryjne (takie przykładowo jak nokardioza, infekcje prątkami) lub grzybice głębokie (np. sporotrichoza, histoplazmoza guzowate postacie dermatofitoz jak kerion czy pseudomycetoma), ciała obce, choroby nowotworowe (histiocytoma, mastocytoma) oraz problemy w przebiegu których dochodzi do powstawania jałowych ropnych ziarniniaków (np. młodzieńcze ropne zapalenie skóry, żółtak, histicytoza skórna). Z przetok lub też z guzków po wykonaniu biopsji aspiracyjnej należy wykonać badania cytologiczne. W obrazie cytologicznym widoczne są makrofagi oraz niezdegenerowane granulocyty obojętnochłonne, o ile nie doszło do zakażeń wtórych (po powstaniu przetok szczególnie na kończynach gdzie możliwy jest dodatkowy kontakt z zanieczyszczeniami ) nie stwierdza się w preparacie bakterii. By wykluczyć czy przyczyną powstawania guzków nie są zakażenia należy przeprowadzić badanie bakteriologiczne aseptycznie pobranego materiału (zarówno w warunkach tlenowych jak i beztlenowych) oraz badanie hodowlane w kierunku grzybów. W większości przypadków wyniki są ujemne. Pewne rozpoznanie wymaga przeprowadzenia badania histopatologicznego. Wycinki należy pobrać z guzków na których nie ma owrzodzeń i przetok, czasem może być niezbędne wykonanie kilku biopsji. W badaniu histopatologicznym widoczne jest rozlane ropne lub ropno ziarniniakowe zapalenie zlokalizowane w skórze właściwej a nawet sięgające do tkanki podskórnej. W przypadkach wczesnych zmiany zapalne umiejscawiają się zwykle wokół naczyń i przydatków. Dominującymi komórkami nacieku są granulocyty obojętnochłonne oraz makrofagi, rzadziej można zaobserwować limfocyty, komórki plazmatyczne oraz granulocyty kwasochłonne ułożone zazwyczaj obwodowo.
Leczenie
Większość przypadków leczonych jest farmkologiczne (niekiedy przy pojedynczych zmianach zaleca się usuwanie ich chirurgicznie, ale należy się liczyć ze wznowami). Skutecznie chorobę można leczyć z zastosowaniem leków immunosupresyjnych. Najczęściej stosowane są glikokortykosteroidy w wysokich dawkach, np. dla prednizonu jest to 2,2 do 4,4 mg kg m.c. tak jak w każdym przypadku używania leków tej grupy należy dążyć do ograniczenia dawki. W celu zapobiegania nawrotom wystarczające są zwykle dawki 0,4 – 1,1 mg kg m.c. co drugi dzień. Innym skutecznym lekiem jest tetacyklina z amidem kwasu nikotynowego stosowane w dawce 250 mg (każdego z nich). 3 razy dziennie, dla psów o masie ciała poniżej 10 kg i 500 mg 3 razy dziennie dla psów o masie ciała powyżej 10 kg. Ponadto można używać aziatopryny w dawce 2 mg/kg m.c. Po ustąpieniu zmian należy podawać ją co drugi dzień, a nawrotom można zapobiegać dawką 0,25mg/kg m.c. i podawana jest jeden raz w tygodniu. Przypadki w których doszło do zakażenia należy leczyć dodatkowo antybiotykoterapią zgodnie z obowiązującym w przypadkach ropnych zapaleń skóry zasadami. W przypadkach lokalizujących się na dalszych odcinkach kończyn dodatkowo stosować można przymoczki z 1% chlorcheksydyny.
Autor:
dr hab. Marcin Szczepanik
Bibliografia:
Cornegliani, L., Fondevila, D., Vercelli, A. et al. (2003) PCR detection of Leishmania and Mycobacterium organisms in canine cutaneous sterile pyogranuloma/granuloma syndrome(SPGS). In: Proceedings of the 19th ESVD/ECVD Meeting,Tenerife, p. 172.
Gross T.L., Ihrke P.J., Walder E.K., Affolter V.K.: Skin Diseases of dog and cat. Clinical and histopthologic diagnosis. Blackwell Science, Oxford 2005
Houston D. M., Clark E. G., Matwichuk C. L., Teachout D. J. A case of cutaneous sterile pyogranulomalgranuloma syndrome in a golden retriever. Can. Vet. J. 1993; 34: 121-122
Kawarai S , Matsuura S, Yamamoto S, Kiuchi A, Kanemaki K, Madarame H, Shirota K A case of cutaneous sterile pyogranuloma/granuloma syndrome in a maltese J Am Anim Hosp Assoc 2014;50(4):278-83.
Rothstein E, Scott DW, Riis RC. Tetracycline and niacinamide for the treatment of sterile pyogranuloma/granuloma syndrome in a dog. J Am Anim Hosp Assoc. 1997 Nov-Dec;33(6):540-3.
Santoro D., Spaterna A., Mechelli L., Ciaramella P. Cutaneous sterile pyogranuloma/granuloma syndrome in a dog. Can. Vet. J. 2008,49,1204–1207
Schissler J. Sterile Pyogranulomatous Dermatitis and Panniculitis. Vet Clin North Am Small Anim Pract. 2019 Jan;49(1):27-36.
Scott D. W., Miller W. H., Griffin C. E.: Small Animal Dermatology. Saunders Company, Philadelphia 2001.
Ryc. 1,2,3 Guzki obecne w przestrzeniach międzyplcowych
na ryc.3 widoczny wypływ o charakterze ropno-posokowatym.