Cytologia pochwy jako narzędzie diagnostyczne

Budowa anatomiczna oraz topografia układu rozrodczego suk wymusza zastosowanie szeregu badań dodatkowych zarówno podczas diagnostyki chorób narządu rodnego jak i wyznaczania optymalnego terminu unasienniania. Jednym z podstawowych badań wykonywanych u samic jest cytologia pochwy.

Metodyka pobierania materiału do badań

Wymaz cytologiczny może być pobierany przy użyciu wziernika, jednakże jego użycie nie jest niezbędne. Wymazówkę wprowadza się do pochwy kierując się w dogłowowo-dogrzbietowo pod kątem 45-60^o. Po pobraniu materiału wykonuje się preparat cytologiczny rolując wymazówkę po powierzchni szkiełka podstawowego. Dotychczas opracowano kilka metod umożliwiających zabarwienie preparatów cytologicznych (np. barwienie metodą Shorra), jednakże w praktyce lekarsko-weterynaryjnej najczęściej używa się komercyjnych barwników hematologicznych.

Wyznaczanie terminu krycia i monitorowanie fazy cyklu rujowego

Cytologia pochwy najczęściej wykorzystywana jest jako badanie uzupełniające do oznaczania stężeń progesteronu podczas wyznaczania optymalnego terminu unasienniania. Poszczególnym fazom cyklu rujowego można przyporządkować typowe obrazy cytologiczne, ponieważ zmiany stężenia 17-ß-estradiolu zachodzące w organizmie suki znajdują odzwierciedlenie w występowaniu określonych komórek błony śluzowej pochwy właściwej oraz zmianach ich procentowego udziału.

W fazie proestrus obserwuje się komórki przypodstawne duże i małe, a charakterystyczną cechą tej fazy jest obecność erytrocytów. Tło preparatów cytologicznych zazwyczaj jest „brudne”, co jest efektem wydzielania znacznej ilości śluzu pochwowego i szyjkowego. Pod koniec fazy proestralnej, na skutek proliferacji nabłonka pochwy w preparatach cytologicznych obserwuje się liczne skeratyniozwane komórki powierzchowne nabłonka. W oestrus ich odsetek sięga 90-100%. Rozpoczęcie dioestrus związane jest ze znacznym spadkiem komórek powierzchownych i dominacją komórek pośrednich. Często tej fazie towarzyszy pojawienie się licznych neutrofili. Preparaty cytologiczne wykonane w anoestrus cechują się znacznie mniejszą liczbą elementów komórkowych. W tej fazie obserwuje się komórki przypodstawne, pośrednie małe i czasem podstawne. Brak elementów morfotycznych krwi lub są one pojedyncze.

Diagnostyka cytologiczna patologii układu rozrodczego suk

1. Stan zapalny pochwy – w obrazie cytologicznym towarzyszącym zapaleniu pochwy obserwuje się bardzo liczne neutrofile oraz leukocyty o cechach zwyrodnienia. W przypadku stanów zapalnych spowodowanych infekcjami bakteryjnymi, tło preparatu pokryte jest licznymi bakteriami. Przewlekłemu zapaleniu może towarzyszyć występowanie makrofagów i limfocytów.
2. Guzy pochwy – u suk występują relatywnie rzadko, a 70% z nich to nowotwory niezłośliwe. W obrazie cytologicznym pochwy widoczne są komórki wrzecionowate o owalnych jądrach z ziarnistą chromatyną. Cytoplazma takich komórek jest bazofilna, a ich brzegi są niewyraźnie zarysowane.
3. Ropomacicze – jak powszechnie wiadomo choroba ta może przebiegać z otwartą szyją macicy bądź zamkniętą. W przypadku tzw. Ropomacicza zamkniętego, obraz cytologiczny jest podobny do typowego dioestrus. Z kolei ropomaciczu otwartemu towarzyszy obecność bardzo licznych i zdegenerowanych neutrofili na różnych etapach rozpadu oraz bakterii. Komórki nabłonka pochwy również mogą ulegać zmianom degeneracyjnym, ponadto można u nich zaobserwować wakuole w obrębie cytoplazmy. Nieco rzadziej można zauważyć zwakuolizowane komórki błony śluzowej macicy.
4. Urovagina – gromadzenie się i zaleganie moczu w obrębie pochwy może być wynikiem zwężenia w miejscu przedsionka z pochwą właściwą. Skutkiem takiego stanu jest podrażnienie błony śluzowej pochwy i występowanie wodnistego lub ropnego wypływu. Obraz cytologiczny wymazów pochwowych charakteryzuje się występowaniem nieregularnych komórek nabłonkowych ulegających cytolizie. Często, aczkolwiek nie zawsze obserwuje się obecność neutrofili. Tło preparatu wybawia się dość intensywnie.
5. Hiperestrogenizacja – niezależnie od przyczyn hiperestrogenizmu u suk, obraz cytologiczny wymazów pochwowych przypomina preparaty wykonane w okresie okołoowulacyjnym. Komórki nabłonka pochwy są skeratynizowane, często skupione w grupy. W przeciwieństwie do normalnego przebiegu cyklu, taki obraz cytologiczny pozostaje niezmienny przez długi czas.

Autor:

lek. wet. Kinga Domrazek, Pracownia Rozrodu Małych Zwierząt, Katedra Chorób Małych Zwierząt i Klinika, Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Bibliografia:

1. 1. Giziński S. Hiperestrogenizacja u suk – przyczyny, objawy i leczenie. Magazyn Weterynaryjny 06/2012
   2. Mikołajewska N., Stańczyk E., Nojszewski R. Badanie cytologiczne i bakteriologiczne pochwy suk, czyli nie taki mikroskop straszny. Magazyn Weterynaryjny 05/2015
   3. Niżański W., Dzimira S., Twardoń J. Cytodiagnostyka w rozrodzie suk, 2003, Wydawnictwo Akademii Rolniczej
   4. Wehrend A. Ginekologia i położnictwo psów. Diagnostyka i terapia. 2015, wyd GALAKTYKA, str. 35-46