Metody pobierania nasienia od psów i kotów

Badanie andrologiczne w tym badanie nasienia jest często wykonywaną procedurą zarówno u zwierząt gospodarskich jak i towarzyszących. Hodowcy psów i kotów użytkowanych reprodukcyjnie zlecają wykonanie takich badań zarówno w celach diagnostyki niepłodności w przypadku tzw. pustych kryć, przed mrożeniem nasienia oraz profilaktycznie w celu skontrolowania płodności swoich reproduktorów.

Niezwykle istotnym elementem pobierania nasienia jest odpowiedni sprzęt, który zapewni plemnikom odpowiednią temperaturę, dzięki czemu ocena żywotności i ruchliwości jest miarodajna. Najczęściej nasienie od psów pobiera się do szklanych kalibrowanych zbiorniczków z płaszczem wodnym, w których temperatura wody wynosi ok. 35-37^oC. Nieco rzadziej stosuje się woreczki, rękawy foliowe lub polipropylenowe stożki zakończone plastikową probówką. U kotów natomiast, ze względu na niewielkie objętości uzyskiwanego ejakulatu najczęściej stosuje się probówki Eppendorf.

1. 1.  Metoda manualnej manipulacji/ masażu prącia

Jest to najczęściej stosowana metoda uzyskiwania ejakulatu od psów. Cała procedura powinna odbywać się w cichym i spokojnym otoczeniu. Od większości samców ejakulat najlepszej jakości można uzyskać w obecności suki w rui. Warto również mrozić wymazówki z wydzieliną z pochwy od suk w cieczce, aby móc ich użyć w przyszłości. Erekcję można uzyskać poprzez wykonywanie masażu opuszki żołędzi prącia przez napletek. W tym czasie pies może wykonywać ruchy kopulacyjne, które poprzedzają rozpoczęcie oddawania nasienia.

Skład ejakulatu u psów

U psów ejakulat składa się z trzech frakcji:

• • Frakcja I (przednasienna) –klarowna wydzielina gruczołu krokowego, zazwyczaj nie zawiera elementów komórkowych, a jej objętość może wahać się pomiędzy 0,1 a 2 ml

• • Frakcja II (nasienna)- gęsta, przypominająca mleko lub śmietanę, bogata w plemniki wydzielina, najczęściej o objętości 0,1-3ml

• • Frakcja III (ponasienna) – to wydzielina gruczołu krokowego, decydująca o objętości całego ejakulatu.

2. 2. Elektrostymulacja/ Elektroejakulacja

W literaturze opisywane są próby uzyskania nasienia poprzez elektrostymulację zarówno u psów jak i u kotów. Jednakże ze względów etycznych nie jest to metoda przeprowadzana rutynowo. Ponadto istnieją doniesienia sugerujące niższą jakość nasienia pozyskiwanego tą metodą w porównaniu do masażu prącia lub metod farmakologicznych. Procedura ta powinna być przeprowadzana na zwierzęciu poddanemu znieczuleniu ogólnemu (np. po podaniu medetomidyny i ketaminy). Kolejnym krokiem jest usunięcie mas kałowych oraz wsunięcie sondy z elektrodami przez odbyt na głębokość 6-8 cm. Dzięki serii bodźców elektrycznych dochodzi do ejakulacji.

3. 3. Pozyskiwanie plemników z najądrzy

W medycynie weterynaryjnej pozyskiwanie plemników z najądrzy jest wykonywane na wyizolowanych narządach i umożliwia pobranie gamet niedługo po śmierci lub gdy nasienia nie można uzyskać innymi metodami. Technika ta polega na wyizolowaniu i rozdrobnieniu nożyczkami bądź skalpelem najądrzy, a następnie zanurzeniu tkanki w medium (np. Ham’s F-10, Hepes, TALP lub sól fizjologiczna) na około 10 minut. Następnie przy użyciu pipety należy zebrać medium z plemnikami. Minusem tej metody jest zanieczyszczenie tkankami uzyskanego materiału. Po oczyszczeniu (np. poprzez wirowanie w gradiencie Percollu), uzyskane plemniki mogą zostać poddane kriokonserwacji, co umożliwi ich przyszłe wykorzystanie.

4. 4. Metoda kateteryzacji cewki moczowej

Jest to najczęściej stosowana metoda pobierania nasienia od kotów. Do procedury należy przygotować zwierzę tak jak do zabiegu w znieczuleniu ogólnym tj. zaleca się wykonanie kontrolnych badań krwi oraz głodówkę. Kotu należy podać domięśniowo medetomidynę w dawce 100-140 µg/kg m.c. Substancja ta powoduje skurcz przewodów najądrzy i nasieniowodów oraz wypchnięcie plemników do cewki moczowej. Po około 10-15 minutach od podania leku należy wynicować prącie i wprowadzić jałowy cewnik. Cewnik należy pozostawić w cewce na kilkanaście sekund, a następnie przenieść nasienie do probówki z rozrzedzalnikiem. Należy mieć na uwadze, aby nie wprowadzić cewnika zbyt głęboko, gdyż ewentualna aspiracja moczu wpłynie negatywnie na żywotność plemników.

Bibliografia

1. 1. Burns G. Pobieranie nasienia od psów. Weterynaria po Dyplomie 02/2014
   2. Dubiel A. Rozród psów. Plan badania reproduktora. Rozdział 2. Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, 2004
   3. Michelle Anne Kutzler (2005). Semen collection in the dog. , 64(3), 0–754. doi:10.1016/j.theriogenology.2005.05.023
   4. Prochowska S., Niżański W. Pobieranie i ocena nasienia kocurów w praktyce klinicznej. Magazyn Weterynaryjny 07-08/2016
   5. Tijsselaere T., Van Soom A. Semen collection and artificial insemination in the cat. Vlaams Diergeneeskundig Tijdschrift, 79, 467-470, 2010.
   6. Varesi S. Canine epididymal spermatozoa: characteristics, collection and cryopreservation. Doctoral Program in Veterinary Clinical Sciences 2011-2012

Autor:

lek. wet. Kinga Domrazek, Pracownia Rozrodu Małych Zwierząt, Katedra Chorób Małych Zwierząt i Klinika, Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego