Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań. Próbka moczu

Istnieją różne sposoby uzyskiwania próbki moczu, których wybór zależy od kierunku badania. Jeżeli pełne badanie bakteriologiczne nie jest potrzebne, a zależy nam tylko np. na potwierdzeniu obecności kryształów w osadzie moczu, wystarczy pobrać niesterylną próbkę. W tym celu właściciel zwierzęcia może użyć czystego słoika lub lepiej pojemnika na próbkę moczu. W przypadku suki można posłużyć się łyżką wazową. Pojemnik z pobraną próbką moczu należy jak najszybciej przynieść do lecznicy. Jeżeli jest to niemożliwe, powinien być przechowywany w lodówce. W przypadku samców psów sterylną próbkę można uzyskać za pomocą cewnika.

Pobieranie próbki moczu od psa za pomocą cewnika

Przygotowanie

Wyposażenie:

• zwilżony wacik;

• środek do dezynfekcji skóry na napletku;

• rękawiczki;

• żel;

• sterylny cewnik;

• miska nerkowa do zbierania moczu.

Żeby określić, jak daleko powinniśmy wprowadzić cewnik, należy u stojącego zwierzęcia zmierzyć z boku – z zewnątrz, nie dotykając sierści – odległość między ujściem cewki moczowej a szyjką pęcherza moczowego.

Średnica cewnika powinna być jak najwęższa.

Wykonanie

Zwierzę stoi, a asystentka je przytrzymuje.

Napletek oczyszcza się wilgotnym wacikiem, następnie dezynfekuje.

Końcówkę cewnika należy posmarować żelem (najlepiej mającym działanie znieczulające).

Napletek należy uchwycić palcami, wysunąć prącie, a drugą ręką wprowadzać ostrożnie cewnik. Trzymanie napletka można zlecić asystentce.

W przypadku samców psów przy wprowadzaniu cewnika zdarza się lekki opór w obszarze kości prącia i ewentualnie kolejny w momencie wprowadzania cewnika do pęcherza moczowego. Jeżeli opór jest duży, nie powinno się go pokonywać, używając zbyt dużej siły. Lepiej jest trochę wycofać cewnik i spróbować ponownie wprowadzić go głębiej. Trzeba pamiętać o uprzednio ustalonej długości cewnika, którą można wprowadzić.

Gdy w cewniku pojawi się strumień moczu, należy otworzyć zawór i wylać pierwsze mililitry, ponieważ taki mocz jest zanieczyszczony bakteriami z dystalnych dróg moczowych. Po opróżnieniu pęcherza cewnik można wyciągnąć.

Jeżeli mocz nie leci, mimo że ustalona długość cewnika tkwi w cewce moczowej, dobrze jest podnieść lekko brzuch zwierzęcia, a pęcherz z zewnątrz ostrożnie nacisnąć. Jest to jednak związane z ryzykiem uszkodzenia pęcherza.

Pobieranie moczu u suki za pomocą cewnika

W przypadku suki mocz można pobrać za pomocą wziernika oraz sztywnego lub elastycznego cewnika. Nie jest to jednak proste ze względu na położenie ujścia cewki moczowej!

Przygotowanie

Wyposażenie:

• wilgotny wacik;

• środek do dezynfekcji sromu;

• rękawiczki;

• żel;

• sterylny cewnik (sztywny lub elastyczny, np. cewnik Foleya);

• wziernik plus źródło światła lub otoskop z krótkim, szerokim ujściem;

• miska nerkowa do zbierania moczu.

Wszystkie używane przez nas narzędzia powinny mieć optymalną temperaturę i być odpowiednio nawilżone.

Wykonanie

W przypadku suk ważących powyżej 20 kg przeprowadzenie tego badania powinno być teoretycznie możliwe również bez narzędzi pomocniczych.

Suka stoi, asystentka przytrzymuje jej ogon lekko na boku i zapobiega próbom siadania zwierzęcia.

Czyścimy srom wilgotnym wacikiem, następnie dezynfekujemy.

Należy ostrożnie rozchylić wargi sromowe.

Wziernik/cewnik wprowadzamy najpierw stromo w kierunku dogrzbietowym, a potem w kierunku doczaszkowym, trzymając bliżej górnego spojenia warg sromowych i grzbietowej ściany przedsionka pochwy, żeby nie urażać żołędzi łechtaczki.

Dogrzbietowy kierunek wprowadzanego cewnika należy utrzymać do momentu, aż jego koniec znajdzie się w połowie długości odbytu. Wówczas zmieniamy kierunek na doczaszkowy. Ujście cewki moczowej jest mniej więcej pośrodku „pofałdowanej” tkanki i trzeba go ostrożnie szukać za pomocą cewnika. Jeżeli przesuwanie do przodu napotyka na opór, najprawdopodobniej końcówka cewnika znalazła się w uchyłku błony śluzowej pochwy.

Gdy cewnik znajduje się w pęcherzu, wziernik można powoli wyciągnąć.

Pobieranie moczu u psa przez nakłucie pęcherza moczowego

Łatwiejsze od pozyskiwania moczu za pomocą cewnika (i co do zasady możliwe do wykonania w przypadku wszystkich psów i kotów) jest nakłucie pęcherza moczowego – punkcja. Nakłucie najbezpieczniej wykonać pod kontrolą USG. U każdego zwierzęcia, u którego mocz jest pobierany tą techniką, pęcherz musi być dobrze wyczuwalny palpacyjnie. Przeciwwskazanie dla tej metody to długotrwała hematuria, ponieważ istnieje ryzyko powstania nieszczelności ściany pęcherza w miejscu przebicia igłą i wyciekania moczu do jamy otrzewnowej.

Przygotowanie

Wyposażenie:

• strzykawka o pojemności 5 ml z igłą 22 G;

• środek do dezynfekcji;

• wacik.

Nakłucie pęcherza moczowego można przeprowadzić na stojącym pacjencie lub w pozycji leżącej na grzbiecie.

Nożyczki są potrzebne tylko w przypadku bardzo owłosionych zwierząt, miejsce punkcji dezynfekujemy.

Wykonanie

Należy chwycić pęcherz moczowy od strony doogonowej, a następnie ustabilizować go w taki sposób, żeby się nie wyślizgnął. W przypadku otyłych zwierząt może być to trudne. Drugą ręką wprowadza się igłę pod kątem 45° w kierunku brzuszno-doogonowej części pęcherza moczowego. Nie należy go zbytnio uciskać palcami. Należy aspirować możliwie bez zmieniania ręki.

Następnie pociąga się tłok strzykawki, mając w pogotowiu wacik w razie ewentualnego krwawienia z powłoki skórnej.

Najpierw puszcza się pęcherz, a następnie wyjmuje igłę.

W przypadku otyłych zwierząt wskazana jest kontrola USG, ponieważ trudniej jest chwycić pęcherz.

Pobieranie moczu u kotki i kocura

Sterylne pobranie moczu u kotów jest możliwe za pomocą strzykawki z nałożoną igłą.

Asystentka kładzie kota na boku na stole i mocno trzyma.

Lewą ręką przytrzymuje się pęcherz, który musi być wyczuwalny.

Wbija się igłę doogonowo za lewą ręką i pozyskuje mocz.

W sytuacji, gdy reakcje kota uniemożliwiają wykonanie punkcji lub zakończy się ona niepowodzeniem, można wykorzystać specjalny zestaw, który zawiera niewchłaniający moczu żwirek. Dodatkowo w zestawie znajdują się plastikowa pipeta oraz probówka. Taki zestaw dajemy właścicielowi kota do domu, informując o sposobie pozyskania próbki moczu.

Inną możliwością pozyskania moczu u kota jest manualne opróżnienie pęcherza. Masując ostrożnie pęcherz ręką, można przemieścić mocz w kierunku ujścia i pozyskać jego próbkę.

Cewnikowanie kotki najłatwiej wykonać, gdy jest ona położona na boku (zwierzę w sedacji). Ujście cewki moczowej znajduje się pośrodku na dolnej ścianie pochwy.

Pobieranie moczu u kocura z zatkaną cewką moczową

W przypadku zwierząt, które nie kwalifikują się do znieczulenia ogólnego, można spróbować cewnikowania bez sedacji, po podaniu środka przeciwbólowego i/lub środka spazmolitycznego. Cewnikowanie stosuje się nie tylko w celu pobrania moczu; jest ono również wykorzystywane w diagnozowaniu zatkania cewki moczowej przez kamienie. Istnieją specjalne cewniki „Tomcat”, które mają otwór z przodu, stosowane w przypadku chorób układu moczowego.

Zwierzę znajduje się w pozycji leżącej na grzbiecie, asystentka przyciąga do przodu kończyny tylne. To ułatwia wprowadzenie cewnika, który należy wsuwać, lekko nim obracając i używając przy tym obficie żelu anestezjologicznego.

Napletek należy odsunąć, a prącie przytrzymać kciukiem i palcem wskazującym, jednocześnie przesuwając je ku tyłowi. Praworęczne osoby wykonują to lewą ręką.

Najpierw przesuwa się cewnik pod kątem 45° w kierunku dogrzbietowym, a potem równolegle do kręgosłupa.

Można najpierw nakłuć pęcherz, co często ułatwia wsuwanie cewnika.

Pomocne wskazówki

W przypadku dużych psów nakłucie pęcherza moczowego można przeprowadzić w pozycji stojącej. Stół należy ustawić możliwie najwyżej. Jeżeli osoba stojąca po drugiej stronie zwierzęcia chwyci fałd skóry nad grzbietem psa i pociągnie do góry, i na bok, to lekarz będzie miał dobry dostęp podczas punkcji.

Analizując próbkę moczu, należy pamiętać, ze w moczu pobranym przez nakłucie prawie zawsze jest wyższe stężenie erytrocytów.

Do wszystkich technik pozyskiwania moczu odnosi się zasada: „Jeżeli poprzez infuzję lub diurezę lekarz miał wpływ na stan wypełnienia pęcherza, ciężar właściwy moczu nie jest miarodajny. Próbkę należy pozyskiwać przed podjęciem tych działań”.

Autorzy:

Anja Damm, Dirk Zinsen
Artykuł jest fragmentem książki „Techniki pracy w lecznicy małych zwierząt”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2016.