Tajemnica przedsiębiorcy – uwagi prawne dla lekarza weterynarii

W ujęciu prawnym wykonywanie zawodu lekarza weterynarii na własny rachunek jest równoznaczne z jednoczesnym spełnieniem kryteriów bycia przedsiębiorcą. Lekarz weterynarii, tak jak każdy wolny zawód, w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej¹ jest przedsiębiorcą, który prowadzi własną działalność gospodarczą pod własną firmą. Tą działalnością będzie również leczenie, diagnostyka i zapobieganie chorobom u zwierząt. W ujęciu czysto ekonomicznym lekarz weterynarii będzie prowadzić, jakby nie było, działalność nastawioną prima facie na zysk. W związku z powyższym można go w sensie prawnym traktować jako przedsiębiorcę, a co za tym idzie, stosować do niego odpowiednio przepisy dotyczące zachowań przedsiębiorców. Dlatego też w pierwszej kolejności należy wyjaśnić, kim w ogóle jest przedsiębiorca na tle polskich przepisów dotyczących działalności gospodarczej.

Zawód lekarza weterynarii uważany jest za zawód wolny². Posiadając jego uprawnienia, można podjąć się wykonywania działalności gospodarczej z zastrzeżeniem zasad wynikających z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Ta z kolei działalność gospodarcza może być prowadzona przez dwóch lub więcej lekarzy w formie spółki handlowej³. Podstawę prawną dla tego typu działalności stanowi ustawa o swobodzie działalności gospodarczej oraz Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (dalej k.s.h.)⁴. Ustawodawca w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej wymienia cechy tej działalności. Należą do nich:

• prowadzenie przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym,

• zarobkowy charakter działalności,

• obejmuje również działalność zawodową (wolne zawody),

• wykonywanie działalności w sposób ciągły i zorganizowany,

• istnienie kryterium przedmiotowego: zawodowe występowanie we własnym imieniu, co równoznaczne jest z profesjonalnym wykonywaniem działalności (a to z kolei związane jest z określonym poziomem wiedzy i umiejętności)⁵.

Obecnie wykonywanie zawodu lekarza weterynarii samodzielnie, na własne ryzyko jest coraz rzadziej spotykane. Łączą się z tym pewne niedogodności. Przeglądając CEIDG w poszukiwaniu form działalności gospodarczej dotyczących działalności leczniczej, można powiedzieć, że lekarze weterynarii działalność tę prowadzą w formie spółki partnerskiej, jawnej, cywilnej, czasem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Do jednoosobowego przedsiębiorcy stosuje się przepisy dotyczące przedsiębiorców w ogóle, jednak z kilku powodów jego sytuacja jest wyjątkowa. Mianowicie chodzi przede wszystkim o zgłoszenie do CEIDG, posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych lub ewentualnie ograniczonej zdolności do czynności prawnych (wtedy czynności dokonuje przedstawiciel ustawowy), wpływ małżonka na podejmowane czynności, wymóg zgody przy czynnościach rozporządzających dotyczących majątku wspólnego oraz w końcu nieograniczona odpowiedzialność osobista.

W sprawach nieuregulowanych w k.s.h. odpowiednio stosujemy przepisy kodeksu cywilnego⁶. W odniesieniu do wykonywania działalności w formie spółki przez cudzoziemców działalność tą regulują oddzielne przepisy⁷.

Definicje i źródła prawa

Podstawowa definicja legalna przedsiębiorcy w polskim systemie prawa zawarta jest w Ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Zgodnie z jej zapisami przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Nieco odmienną definicję legalną wprowadza ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Biorąc pod uwagę brzmienie art. 2 tej ustawy, przedsiębiorcami są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej [1].

Podstawowe źródła prawa dotyczące problematyki tajemnicy przedsiębiorcy w kontekście prowadzenia działalności leczniczej zwierząt przez lekarzy weterynarii przedstawia tabela 1.

Art. 3 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wprowadza podstawowe dla niej pojęcie czynu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z brzmieniem tego artykułu czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Ustawa wymienia owe czyny nieuczciwej konkurencji, a wśród nich jest między innymi ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa.

Tajemnica przedsiębiorcy określona została w polskim systemie prawa w art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ustawa podaje definicję legalną owej tajemnicy, przez co każe rozumieć, że jest to definicja będąca wyrazem woli ustawodawcy w tym zakresie. Przez tajemnicę przedsiębiorstwa należy rozumieć wszelkie informacje techniczne, technologiczne i organizacyjne dotyczące przedsiębiorstwa, które z woli przedsiębiorcy nie powinny być podane do wiadomości publicznej.

Jak podaje art. 11 Ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy. Przepis stosuje się również do osoby, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego przez 3 lata od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy. Przepisu nie stosuje się wobec tego, kto od nieuprawnionego nabył, w dobrej wierze, na podstawie odpłatnej czynności prawnej, informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa. Sąd może zobowiązać nabywcę do zapłaty stosownego wynagrodzenia za korzystanie z nich, nie dłużej jednak niż do ustania stanu tajemnicy.

Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.

Cechy tajemnicy

Informacje muszą odznaczać się trzema cechami charakterystycznymi, które ustawodawca każe rozważać w sposób kumulatywny, jeżeli chcemy im nadać przymiot tajemnicy przedsiębiorstwa. Mianowicie informacje te muszą być niejawne, istotne i identyfikowalne. Informacje muszą być, po pierwsze, przede wszystkim niejawne, przez co należy rozumieć, że nie mogą być dostępne powszechnie za pomocą ogólnie dostępnych metod i środków dla osób trzecich, niezwiązanych z działalnością przedsiębiorcy. W doktrynie przedmiotu zwraca się szczególną uwagę na sposób dostępu do informacji, które w założeniu mają być objęte tajemnicą [2, 3]. Chodzi tutaj bowiem o taki dostęp, jaki jest możliwy dla zwykłej, przeciętnej osoby, która nie ma środków specjalnego dostępu do niej. Po drugie, informacje muszą być istotne, przez co z kolei należy rozumieć, że można im przypisać cechy ważności i użyteczności. Wspomniane przesłanki należy rozważać, jak słusznie sygnalizuje E. Nowińska i inni [3], z punktu widzenia wytwarzania produktów w kontekście rozwoju technologii powstałej w przedsiębiorstwie. Wreszcie, po trzecie, informacje mają być zidentyfikowane, przez co należy rozumieć, że muszą być opisane w taki sposób, aby człowiek o powszechnie przyjętym, przeciętnym stopniu rozeznania mógł je sprawdzić i opisać.

W literaturze przedmiotu podaje się różne przykłady informacji, które spełniają owe trzy wspomniane przesłanki i zaliczane są powszechnie w doktrynie do informacji objętych tajemnicą przedsiębiorstwa [4]. Co do niektórych informacji istnieją oczywiście dyskusje i kontrowersje, jednak przeważająca ich część posiada już ugruntowaną linię orzeczniczą. Do informacji, które powszechnie przyjmuje się, że są objęte tajemnicą, należy przede wszystkim know-how, przez które doktryna nakazuje rozumieć wszelkie umiejętności, wiedzę oraz zdolności w zakresie osiągania określonego rezultatu. Ponadto wymienia się również informacje dotyczące kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Chodzi przede wszystkim o informacje dotyczące ilości, wartości i geograficznego zasięgu sprzedaży usług leczniczych, informacje dotyczące formuły cenowej, na temat wielkości udziału określonych kosztów w wartości sprzedaży usług, wyniki finansowe i regulamin wynagrodzeń, dane ze sprawozdań finansowych zawartych na formularzach PIT-5, treści umów zawieranych przez przedsiębiorcę w związku z prowadzeniem przez niego działalności [5].

Doktryna słusznie zauważa, że za know-how należy uznać wszelkie doświadczenia o charakterze technicznym, technologicznym, jak również finansowym i handlowym, które okazują się być niezbędne bądź jedynie przydatne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa, a nie są zarazem bezpośrednio związane z cyklem produkcyjnym [6].

Do informacji objętych tajemnicą będą należeć również te dotyczące tajemnicy lekarskiej, czyli przede wszystkim dane pacjentów, którzy są leczeni w danej klinice. Dotyczy to wszelkich informacji zawartych w dokumentacji medycznej, kartotekach, w systemach informatycznych, na dyskach twardych komputerów. W takim ujęciu informacje objęte prima facie tajemnicą lekarską są objęte również mutatis mutandis tajemnicą przedsiębiorstwa. Ochrona ich jawności jest prowadzona zgoła w innych interesach. Ochrona tych danych w ujęciu tajemnicy lekarskiej jest prowadzona w interesie samego pacjenta, z kolei w ujęciu tajemnicy przedsiębiorstwa – w interesie podmiotu leczącego. Narażanie bowiem pacjentów na ujawnienie ich danych niewątpliwie w sposób negatywny wpływa na interes przedsiębiorcy i jego opinię na rynku. Ponadto dane pacjentów będą spełniać wszystkie przesłanki, aby stać się informacjami objętymi tajemnicą przedsiębiorstwa. Są one bowiem niejawne, istotne i identyfikowalne [3].

W orzecznictwie dyskusyjna jest kwestia zakresu dostępu do informacji niejawnych odpowiedniej liczby osób. W doktrynie przyjmuje się, że dla jawności tych informacji nie ma znaczenia to, ile osób jest uprawnionych do dostępu. Ważny jest jedynie fakt, aby informacje nie stały się, jak to słusznie zauważył A. Michalak [4], częścią domeny publicznej. Wynika z tego zatem, że informacja może być dostępna nawet dla szerokiego kręgu odbiorców, przy czym conditio sine qua non stanowi, aby w kręgu tym pozostawały osoby, które z racji wykonywanych czynności mogą lub muszą zapoznać się z informacją, ale jednocześnie z chwilą jej odbioru stają się zobowiązane do zachowania ich w poufności względem osób spoza tego kręgu. Za A. Michalakiem należy stwierdzić, że tajemnica nie traci swego charakteru przez to, że informacje te zostały udostępnione szerokiemu kręgowi osób i wie o niej pewna grupa zobowiązanych do dyskrecji.

Niewątpliwie informacje i dane stanowiące dla przedsiębiorcy szczególnie ważną wartość zaliczają się go szeroko rozumianych niematerialnych składników mienia, które służyć mają do prowadzenia działalności gospodarczej. Jednoznacznie zostało to potwierdzone w wyroku Sądu Najwyższego⁸. Jako informacje techniczne należy rozumieć przede wszystkim technologie produkcji, wzory i metody działania, jak również informacje o charakterze pozatechnicznym, na przykład informacje handlowe. Jak podaje Sąd Najwyższy w swoim wyroku⁹, jest to „całokształt doświadczeń i wiadomości przydatnych do prowadzenia przedsiębiorstwa niezwiązanych bezpośrednio z cyklem produkcyjnym”. Jednak nie każda informacja, przynajmniej teoretycznie, która znajduje się w owym zbiorze desygnatów wyznaczonym w wyroku SN, podlega potencjalnej ochronie. Mowa tutaj przede wszystkim o informacjach posiadających wartość gospodarczą oraz tych, które dają przedsiębiorcy przewagę konkurencyjną nad pozostałymi na rynku [7]. Informacje te w założeniu ustawodawcy, w myśl przepisów ustaw o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz o ochronie konkurencji i konsumentów, muszą posiadać wartość ekonomiczną, a co za tym idzie, muszą nadawać się do wykorzystania w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, czyli w tym przypadku w działalności leczniczej. W tym rozumieniu tajemnicą nie może zostać objęta działalność stricte naukowa czy doświadczalna, prowadzona niejako przy okazji leczenia zwierząt w klinice [8].

Kolejną przesłanką statuującą ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa jest faktyczne podjęcie takich działań, których głównym celem jest zachowanie poufności danych objętych tajemnicą [7]. Zgodnie z judykaturą ważna jest nade wszystko wola przedsiębiorcy dotycząca tego, czy dana informacja jest i ma zostać objęta poufnością. Jak bowiem stwierdził Sąd Najwyższy w swym wyroku: „bez takiej woli, choćby tylko dorozumianej, może nam być nieznana, ale nie będzie tajemnicą”.

PRZYPISY

¹ Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2004 r. nr 173 poz. 1807).

² Szerzej na ten temat patrz uwagi autora poczynione w tej materii w artykule Tajemnica lekarska – uwagi prawne dla lekarza weterynarii, „Weterynaria” 9/2014, s. 60 i nast.

³ Szerzej na ten temat prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki handlowej przez lekarza patrz uwagi autora poczynione w tej materii w artykule Spółka osobowa jako forma prowadzenia działalności leczniczej przez lekarzy dentystów, „Stomatologia” 5/2014, s. 78 i nast.

⁴ Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037).

⁵ ibidem.

⁶ Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U.
z 1964 r. nr 16, poz. 93).

⁷ Ustawa z 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2010 r.,
nr 47, poz. 278) transponująca przepisy dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz.Urz. UE L 376 z 27.12.2006, str. 36).

⁸ Wyrok SN z 5 września 2001 roku o sygnaturze I CKN 1159/2000.

⁹ Wyrok SN z 3 października 2000 roku o sygnaturze I CKN 304/00.

¹⁰ Patrz również wyrok SN z 3 października 2000 roku o sygnaturze I CKN 304/00.

Piśmiennictwo:

1. Skoczny T. [red.]: Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz. Duże Komentarze Becka, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2013, s. 288 i nast.

2. Pilarz Ł.: Spółka osobowa jako forma prowadzenia działalności leczniczej przez lekarzy dentystów. „Stomatologia” 5/2014, s. 78 i nast.

3. Nowińska E., Du Vall M.: Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2012, s. 133 i nast.

4. Michalak A.: Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa. Zagadnienia cywilnoprawne. Kraków 2006, s. 122 i nast.

5. Traple E.: Ochrona informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa w ZNKU a ochrona tajemnic ujawnionych w trakcie negocjacji. „MoP” 2003,
nr 21, s. 7 i nast.

6. Wojcieszko-Głuszko E.: Ochrona prawna know-how w prawie polskim na tle porównawczym. ZNUJ PWiOWI 2002, s. 55 i nast.

7. Gronowski S.: Polskie prawo antymonopolowe. Warszawa 2001, s. 119 i nast.

8. Miczek Z.: Osoba fizyczna jako przedsiębiorca – na tle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i kodeksu cywilnego. „PPH” 2005, nr 5.

Entrepreneurs mystery – legal notice to the veterinarian

Autor:
mgr prawa, lek. med. Łukasz B. Pilarz
Indywidualna Prywatna Praktyka Lekarska w Gliwicach
doktorant Wydziału Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach

Zdjęcia:

Fotolia

Streszczenie:
Artykuł dotyczy problematyki zasad prawnej ochrony tajemnicy przedsiębiorcy w kontekście wykonywania zawodu lekarza weterynarii. Lekarz weterynarii, prowadząc działalność leczniczą w zakresie diagnozowania i leczenia chorób u zwierząt, jest w rozumieniu przepisów prawa gospodarczego przedsiębiorcą. Tekst opisuje przesłanki, jakie muszą spełniać informacje, aby mogły zostać objęte tajemnicą. Zawiera także katalog przykładowych informacji, które mieszczą się w zakresie tajemnicy i są objęte ochroną przed ujawnieniem. Autor w szczególności zwraca uwagę na znaczenie art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Słowa kluczowe:
tajemnica przedsiębiorcy, lekarz weterynarii, nieuczciwa konkurencja.