Wybrane choroby okresu poporodowego cz. 1 – Choroby macicy

W czasie okresu poporodowego, tj. pierwszych 30-45 dni po porodzie zachorowalność oraz śmiertelność wśród suk jest wysoka. Wczesne wykrycie zaburzeń okołoporodowych i odpowiednie postępowanie z suką i szczeniętami może uratować ich życie. Niniejszy cykl artykułów stanowi przegląd aktualnej literatury dotyczącej wybranych chorób okresu poporodowego.

Poporodowe zapalenie macicy

Do rozwoju poporodowego zapalenia macicy może dojść do 7 dnia po porodzie, a stanem zapalnym objęte są błona śluzowa macicy (ang. Endometrium) oraz warstwa mięśniowa (ang. Myometrium). Do przyczyn poporodowego zapalenia macicy zalicza się zatrzymane łożyska, obecność martwych, zmacerowanych płodów, manipulacje położnicze oraz przedłużający się, ciężki poród. Często w trakcie rozwoju zapalenia dochodzi do nadkażenia bakteryjnego, gdyż dzięki rozwartym drogom rodnym, bakterie mogą dostać się do macicy drogą wstępującą. Najczęściej izolowaną bakterią jest E. coli. Na skutek zapalenia macicy może dojść do rozwoju bakteriemii lub endotoksemii. Suki przechodzące poporodowe zapalenie macicy mają znacznie podwyższoną temperaturę ciała, są osowiałe oraz nie wykazują zainteresowania szczeniętami. Ponadto, w szparze sromowej obecny jest czerwono-brunatny lub ropny wpływ o nieprzyjemnym zapachu.

Leczenie:

Terapię poporodowego zapalenia macicy należy rozpocząć od ustabilizowania stanu klinicznego suki, tj. poprzez zastosowanie dożylnej płynoterapii oraz antybiotyków o szerokim spektrum. Następnie należy wyeliminować pierwotną przyczynę rozwoju stanu zapalnego – jeśli przyczyną jest zalegający martwy płód i/lub łożysko, należy je bezzwłocznie usunąć. Do farmakologicznego opróżnienia macicy stosuje się PGF2 alfa lub ergometrynę.

Stosowanie oksytocyny jest dyskusyjne, gdyż jej skuteczność po zakończonym porodzie spada, co jest konsekwencją zmiany stosunku stężeń estrogenów do progesteronu oraz spadku ilości receptorów dla tego hormonu.

Wynicowanie i wypadnięcie macicy

Do poporodowego wynicowania lub/i wypadnięcia macicy u suk dochodzi niezwykle rzadko. Znacznie częściej jest ono diagnozowane u kotek. Do przyczyn tego schorzenia zalicza się całkowite odejście wód płodowych połączone z obkurczaniem się ściany macicy przy szybkim wypieraniu lub wystąpienie atonii.

Pierwszym etapem rozwoju choroby jest wynicowanie rogu do jamy macicy, a następnie szyjki i pochwy. Powstały ucisk na śluzówkę pochwy stymuluje do pracy tłocznię brzuszną, czego skutkiem jest wypadnięcie macicy.

Charakterystycznym objawem tej choroby jest obecność miękkiego tworu wystającego z pochwy. Ostatecznym potwierdzeniem diagnozy jest badanie ultrasonograficzne, w którym nie stwierdza się obecności macicy. Niezwykle istotnym jest ocena okolicznych narządów, gdyż może również dojść do wklinowania się pętli jelit i/lub przemieszczenia pęcherza moczowego. Jeśli dojdzie do zagięcia cewki moczowej w miarę upływu czasu i napełniania pęcherza moczowego, pojawią się objawy zatrzymania moczu. Ponadto, na skutek rozerwań macicznych naczyń krwionośnych, w wypadniętej macicy może gromadzić się krew. Proces ten może prowadzić do zaburzeń hematologicznych.

Po zdiagnozowaniu problemu, należy niezwłocznie rozpocząć repozycję przemieszczonych narządów, aby nie doszło do ich wyschnięcia lub zakażenia.

Leczenie:

U cennych osobników można podjąć próbę manualnego odprowadzenia macicy, jednakże jest to niezwykle trudne ze względu na rozmiar zwierzęcia. Cały proces należy rozpocząć od dokładnego obmycia narządu oraz pokrycia jego powierzchni maścią osłaniającą lub parafiną. Repozycję macicy należy rozpocząć od końców rogów. W przypadku problemów z jej odprowadzeniem przez pochwę, należy otworzyć jamę brzuszną i wciągnąć narząd poprzez pociąganie za więzadła szerokie. Warto również pamiętać, że po następnym porodzie może dojść do nawrotu.

Pęknięcie macicy

Pęknięcie macicy występuje relatywnie rzadko. Może do niego dojść w przypadku wystąpienia bardzo licznego miotu. Istnieje zależność pomiędzy wielkością miotu a rasą / masą ciała suki. Najczęściej wraz ze zmniejszającą się masą ciała spada średnia liczba szczeniąt w miotach, aczkolwiek istnieją wyjątki. Niektóre rasy mają skłonność do patologicznie dużych miotów – np. setery irlandzkie, u których miot może liczyć nawet 20 szczeniąt. Innymi przyczynami pęknięcia macicy może być uraz mechaniczny w zaawansowanej ciąży, zamknięte ropomacicze, obecność płodów bezwzględnie za dużych lub o wadach anatomicznych, nieumiejętna pomoc porodowa oraz skręt macicy.

Następstwem pęknięcia macicy jest krwotok wewnętrzny oraz przedostanie się zawartości macicy do jamy otrzewnej, co prowadzi do rozwoju zapalenia otrzewnej.

Leczenie:

W przypadku zdiagnozowania pęknięcia macicy zaleca się wykonanie laparotomii, usunięcie ewentualnych płodów, dokładne wypłukanie otrzewnej oraz zamknięcie bądź usunięcie macicy.

Autor: 

lek. wet. Kinga Domrazek
Pracownia Rozrodu Małych Zwierząt, Katedra Chorób Małych Zwierząt i Klinika, Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Bibliografia:

1. Dubiel A. (red), Rozród psów, wyd. Akademii Rolniczej we Wrocławiu 2004 rozdz. 13

2. England G., von Heimendahl A. Położnictwo I neonatologia psa I kota. BSAVA , Wyd. ELSEVIER, 2014, rozdz. 14
3. Johnston S. D., Root Kustritz M. V., Olson P. N. S. Canine and Feline Theriogenology. Rozdz. 7

4. Wehrend A. Ginekologia i położnictwo psów. Wyd. Galaktyka 2015 rozdz. 8