Badanie reproduktora- kontrola płodności

Niepłodność jest objawem klinicznym, który wymaga szerokiej diagnostyki w celu stwierdzenia pierwotnej przyczyny tego stanu rzeczy. Niezwykle istotnym jest rozpoznanie etiologii, co umożliwi trafną terapię. W medycynie człowieka szacuje się, iż 70-74% niepłodnych mężczyzn cierpi na niepłodność idiopatyczną i jest ona obecnie traktowana jak choroba cywilizacyjna. Niniejszy artykuł stanowi przegląd technik umożliwiających znalezienie przyczyny obniżonej jakości nasienia a tym samym zdolności zapłodnieniowej reproduktorów.

Badanie kliniczne czyli ocena ogólnego stanu zdrowia psa

Na płodność ma wpływ wiele czynników – żywienie, otrzymywane leki, warunki zoohigieniczne oraz przebyte choroby zakaźne i niezakaźne. Badanie reproduktora przeprowadza się według kolejności ogólnie przyjętej w praktyce lekarsko-weterynaryjnej, tj. kolejno: wywiad, ogólne badanie kliniczne oraz szczegółowe badanie andrologiczne.

Ogólne badanie kliniczne powinno dostarczyć podstawowych informacji dot. Stanu zdrowia i kondycji badanego psa.

Badanie andrologiczne

Podczas szczegółowego badania reproduktora niezwykle ważnym jest zbadanie każdego dostępnego elementu samczego układu rozrodczego. Warto zatem rozpocząć od oglądania oraz omacywania narządów zewnętrznych.

Moszna oraz jądra i najądrza

Fizjologicznie moszna jest torebką skórną zawierającą w sobie dwa jądra wraz z ich najądrzami. Naskórek pokrywający ją powinien zachowywać ciągłość oraz nie wykazywać cech charakterystycznych dla chorób dermatologicznych. Nowotwory moszny występują relatywnie rzadko , aczkolwiek w literaturze opisywane są czerniaki, guzy komórek tucznych oraz raki płaskonabłonkowe. Moszna o znacznie wydłużonym kształcie z zaburzeniami kurczliwości sugeruje utratę zdolności termoregulacji, co rzutuje na procesy spermatogenezy.

Wewnątrz moszny w badaniu palpacyjnym wyczuwa się jądra oraz ich najądrza. Niezwykle istotnym jest określenie zawartości worka mosznowego, konsystencji, wielkości, spoistości oraz symetrii jąder i najądrzy. U psów, u których występuje niedorozwój jąder, ich konsystencja jest miękka. Podobne zjawisko występuje u starych psów, u których zwiotczenie jąder jest efektem zmian zanikowych. Z kolei przy zwłóknieniu wyczuwalne jest ich stwardnienie. Ponadto, chorobami możliwymi do zdiagnozowania poprzez badanie palpacyjne jest wnętrostwo, czyli brak jąder lub jądra w worku mosznowym oraz obecność przepukliny mosznowej. Często podczas badania palpacyjnego można również znaleźć patologiczne twory obejmujące jedno lub oba jądra. Należy jednak pamiętać, że ostateczne postawienie diagnozy powinno być w oparciu o badanie ultrasonograficzne lub/i histopatologiczne.

Prącie i napletek

Worek napletkowy jest dostępny do oglądania, a jego odsunięcie umożliwia wynicowanie prącia. Jest to niezwykle ważny element badania andrologicznego, gdyż umożliwia on wykluczenie zaburzeń takich jak stulejka czy załupek. Ponadto, wirusowe zakażenia układu rozrodczego manifestują swoje objawy poprzez występowanie zmian pęcherzykowo grudkowych na powierzchni błony śluzowej u podstawy prącia. Podczas oglądania śluzówki prącia i napletka, należy również zwrócić uwagę na jej wygląd oraz obecność i charakter smegmy. Wszelkie nieprawidłowości w jej konsystencji, kolorze lub ilości sugerują potrzebę pobrania wymazów do badania mikrobiologicznego.

Prostata

Gruczoł krokowy jest jedynym gruczołem dodatkowym występującym w układzie rozrodczym psów. Badanie palpacyjne prostaty jest możliwe do wykonania przez prostnicę, jednakże nie jest ono rutynowo wykonywane u tego gatunku. Obecnie złotym standardem diagnostyki patologii gruczołu krokowego jest badanie ultrasonograficzne.

Ocena jakości nasienia

Podczas pobierania nasienia w celu określenia jego jakości należy określić nasilenie popędu płciowego. Tradycyjnie wyraża się go w skali numerycznej 1-5, gdzie 1 oznacza brak zainteresowania suką w cieczce, a 5 nadmierne libido.

Ocena nasienia składa się z dwóch etapów: badania makroskopowego oraz mikroskopowego. Ocena makroskopowa nasienia polega na oszacowaniu objętości, koloru oraz pH poszczególnych frakcji. Podczas badania mikroskopowego należy ocenić parametry takie jak: koncentracja, ruchliwość, ruch postępowy, żywotność i morfologia plemników, a także wykonać badanie cytologiczne osadu 3 frakcji nasienia. Obecnie coraz częściej badanie mikroskopowe zastępowane jest przez komputerowo wspomaganą analizę jakości nasienia w systemie CASA bądź prostszymi metodami np. przy użyciu spektrofotometrów.

Ocena stężeń hormonów

Zaburzenia hormonalne nie pozostają bez wpływu na jakość nasienia psów. Podczas rutynowej diagnostyki niepłodności reproduktorów wykonywane są analizy hormonów takich jak: hormony tarczycy (T4, ft4), estradiol oraz testosteron.

Autor:

lek. wet. Kinga Domrazek

Pracownia Rozrodu Małych Zwierząt, Katedra Chorób Małych Zwierząt i Klinika, Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Bibliografia

1. 1. Domrazek K. Techniki oceny jakości nasienia u psów. https://weterynarianews.pl/techniki-oceny-jakosci-nasienia-u-psow/
   2. Dubiel A. Rozród psów. Wydawnictwo Akademii Rolnicze we Wrocławiu 2004 rozdz. 2
   3. Johnston S. D, Root Kustritz M. V, Olson P. N. S. Canine and Feline Theriogenology rozdz 23,wyd. SAUNDERS, 2001
   4. Max A. Zagrożenia związane z kryciem i sposoby zapobiegania im u psów. Weterynaria w Praktyce 11-12/20015