Wybrane choroby okresu poporodowego cz. 2 -Zaburzenia metaboliczne i behawioralne

W praktyce lekarsko weterynaryjnej relatywnie często obserwuje się zaburzenia metaboliczne oraz behawioralne występujące u suk w czasie ciąży, porodu oraz połogu . Niniejszy artykuł stanowi przegląd aktualnej literatury dotyczącej tychże zaburzeń.

Tężyczka / Rzucawka poporodowa

Tężyczka poporodowa jest spowodowana hipokalcemią tj. Niedoborem wapnia w przestrzeniach międzykomórkowych. Wspomniany niedobór jest spowodowany zwiększonym zapotrzebowaniem na wapń u suki ciężarnej (budowa szkieletu płodów) oraz w laktacji. Najczęściej diagnozowana jest ona w ciągu kilku pierwszych tygodni po porodzie (w szczycie laktacji), aczkolwiek istnieją doniesienia o przypadkach tężyczki u suk ciężarnych oraz nawet po 40 dniach od porodu. Dotychczas nie wykazano predyspozycji rasowych do wystąpienia rzucawki poporodowej, aczkolwiek najczęściej dotyka on suk ras małych i miniaturowych. Nie wykazano również korealcji między wielkością miotu a predyspozycjami do rozwoju tego zaburzenia. Najczęściej jednak jest ona diagnozowana u suk młodych, po pierwszym lub drugim porodzie.

Do początkowych objawów hipokalcemii należą ziajanie, niepokój, skomlenie, niechęć do opieki nad szczeniętami, świąd głowy, ślinienie oraz sztywny chód. Po pewnym czasie dochodzi do zaostrzenia objawów, obserwuje się wtedy drżenie mięśni, drgawki, podwyższoną temperaturę ciała (powyżej 40^oC), tachy- bądź bradykadrię, obniżenie lub utratę świadomości oraz rozszerzenie źrenic.

Wywiad, obserwowane objawy oraz badanie kliniczne wystarczają do postawienia wstępnej diagnozy, którą potwierdzić można poprzez oznaczenie całkowitego poziomu wapnia we krwi.

Leczenie: Ze względu na znaczne podwyższenie temperatury ciała, które może prowadzić do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, zaleca się podaż leków przeciwgorączkowych oraz zewnętrzne schładzanie zwierzęcia. Nie należy stosować glikokortykosteroidów, gdyż zwiększają one wydalania wapnia z moczem oraz zmniejszają jego wchłanianie w jelitach. Ponadto należy podawać preparaty wapniowe (10% boroglukonian wapnia) z glukozą. Zaleca się również odstawienie szczeniąt na 12-24 godziny lub karmienie naprzemienne.

Cukrzyca ciążowa

Zaburzenia poziomu glukozy we krwi są ściśle związane z wysokim stężeniem progesteronu u ciężarnej samicy. Hormon ten wykazuje działanie antagonistyczne do insuliny prowadząc tym samym do zwiększenia glukogenogenezy, a tym samym hiperglikemii. Ponadto hormon wzrostu obniża wrażliwość tkanek na insulinę. Opisywana niewrażliwość na działanie insuliny pojawia się około 30-35 dnia ciąży i stopniowo narasta aż do porodu. Objawami cukrzycy ciążowej są: hiperglikemia, polidypsja, poliuria, osłabienie, apatia, wymioty, a w skrajnych wypadkach śpiączka. U pierwiastek możliwe jest donoszenie ciąży, pod warunkiem wprowadzenia terapii insulinowej.

Zaburzenia zachowań macierzyńskich

Głównym hormonem odpowiedzialnym za rozwój i utrzymywanie się instynktu macierzyńskiego jest oksytocyna, która produkowana i uwalniana jest podczas porodu i karmienia szczeniąt. Kolejnymi hormonami regulującymi instynkt macierzyński suki są prolaktyna i hormon wzrostu. Zaburzenia tego instynktu zależą więc od statusu neurohormonalnego, kondycji organizmu oraz warunków zoohigienicznych, w których utrzymywana jest suka. Najczęściej opisywanymi zaburzeniami zachowań macierzyńskich są:

• Opóźniony instynkt macierzyński – zaburzenie to objawia się porzuceniem miotu, brakiem czynności pielęgnacyjnych lub/ i niedopuszczaniem szczeniąt do ssania. Zjawisko to najczęściej występuje u pierworódek i trwa kilka do kilkunastu godzin.

• Brak instynktu- najczęściej obserwuje się go głównie u suk bardzo silnie związanych z właścicielem. W takiej sytuacji słusznym rozwiązaniem wydaje się odchowanie miotu bez udziału matki, tj. przez znalezienie mamki lub całodobową opiekę polegającą na odkarmianiu, masażu jamy brzusznej oraz socjalizacji szczeniąt.

• Odrzucenie szczenięcia – może być ono spowodowane wadami wrodzonymi, chorobami występującymi u noworodka, hipotermią lub nadmierną liczebnością miotu.

• Nadmierny instynkt macierzyński – objawia się on zbyt częstym i intensywnym wylizywaniem szczeniąt. Skutkiem tego typu zachowań może być niedożywienie szczenięcia, a w skrajnych wypadkach uszkodzenie powłok brzusznych

• Agresja – najczęściej występuje ona u pierworódek i wiąże się ona z lękliwością suki lub brakiem akceptacji potomstwa uzyskanego np. poprzez cesarskie cięcie

Autor:

lek. wet. Kinga Domrazek
Pracownia Rozrodu Małych Zwierząt, Katedra Chorób Małych Zwierząt i Klinika, Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Bibliografia:

1. Chłosta A., Tężyczka u psa – weterynarianews.pl/tezyczka-psa/
2. England G., von Heimendahl A. Położnictwo I neonatologia psa I kota. BSAVA , Wyd. ELSEVIER, 2014, rozdz. 14
3. Johnston S. D., Root Kustritz M. V., Olson P. N. S. Canine and Feline Theriogenology. Rozdz. 7
4. Lipiec M., Mełges W., Dąbrowski R. Wybrane zaburzenia okresu poporodowego u suk. Magazyn Weterynaryjny 04/2013
5. Max A. Instynkt macierzyński i jego zaburzenia u suk i kotek. Magazyn Weterynaryjny 07/2013
6. Max A., Hipokalcemia (tężyczka) poporodowa u suk i kotek. Magazyn Weterynaryjny 10/2017
7. Ostaszewski P., Berwid-Wójtowicz S., Bałasińska B. Cukrzyca ciążowa u suk. Magazyn Weterynaryjny 06/2014

foto: adobestock