Laseropunktura u zwierząt z przewlekłymi zmianami zwyrodnieniowymi

Laseropunktura, podobnie jak laseroterapia, szczególnie dobre efekty przynosi w rehabilitacji zwierząt ze schorzeniami ortopedycznymi, tj.: urazy więzadeł krzyżowych, dysplazja stawu biodrowego i łokciowego, choroba zwyrodnieniowa stawów czy złamania kości. Korzystne działanie zauważono również u pacjentów z zespołami bólowymi kręgosłupa na tle dyskopatii lędźwiowej, choroby zwyrodnieniowej stawów, choroby z przeciążenia i w przewlekłych stanach zapalnych tkanek miękkich czy poważnym uszkodzeniu mięśni.

Efekty laseropunktury

Efekty laseropunktury, zaobserwowane u psów ze zmianami zwyrodnieniowymi, potwierdzają doniesienia o skuteczności tej metody w medycynie ludzkiej [1-6]. Warto podkreślić, że laseroterapię i laseropunkturę, z powodzeniem i bez skutków ubocznych, można stosować zarówno w stanach ostrych, podostrych, jak i przewlekłych.

PRZYPADEK 1 – lekka kulawizna prawej tylnej kończyny

Mika – cocker spaniel angielski, suka, 4 lata i 9 miesięcy.

Właściciel zgłosił się z powodu lekkiej kulawizny prawej tylnej kończyny – podczas spacerów pies często przysiadał i oglądał się do tyłu. W badaniu klinicznym stwierdzono podwyższoną miejscową temperaturę okolicy odcinka lędźwiowego kręgosłupa oraz nadwrażliwość na dotyk, znaczne napięcie i sztywność mięśni tułowia. Poza lekką kulawizną kończyny tylnej prawej stwierdzono w niej osłabienie czucia bólu głębokiego. Nie zauważono zaburzeń propiorecepcji w kończynach. Przy dłuższym ruchu pojawiała się tendencja do rotacji prawej tylnej kończyny.

Badanie RTG wykazało zwichnięcie dośrodkowe rzepki w stawie kolanowym prawym, przy prawidłowej ilości płynu w stawie. Obrys i struktura kości nie były zmienione. Staw kolanowy lewy nie wykazywał zmian.

Zabiegi laseroterapii aplikowano na odcinek lędźwiowy kręgosłupa i okolicę prawego kolana przy zastosowaniu sondy impulsowej o mocy 90 W, długości fali 904 nm i częstotliwości mieszanej A + C.

Podczas drugiej wizyty, po dwóch dniach, pies zaczął skakać i biegać w ambulatorium. Nie zauważono kulawizny. Powtórzono laseroterapię miejscową w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, więzadła biodrowo-krzyżowego i stawu kolanowego, stosując ponownie częstotliwości mieszane A+C oraz samą C i laseropunkturę w punktach GV 3, BL 27, GV 6, ST 36, Gb 34, ST 35, KID 3,
LI 4. Ze względu na istotną poprawę chirurg zdecydował o odwołaniu zabiegu.

Trzy dni później nadal nie zauważono kulawizny. Zabiegi laseroterapii i laseropunktury kontynuowano – aplikacja w rejonie więzadła biodrowo-krzyżowego i kolana oraz punkty Shu (częstotliwość A + C). Na ostatniej wizycie, w 9 dniu od rozpoczęcia leczenia, zabieg laseroterapii i laseropunktury powtórzono w celach profilaktycznych (fot. 1-4).

PRZYPADEK 2 – obrzęk kończyny i bolesność przy zginaniu w stawie kolanowym

Omega – pies, mieszaniec, 5 lat i 8 miesięcy.

Właściciel zgłosił się z psem z powodu utrzymującej się od 2 tygodniu kulawizny lewej tylnej kończyny. W badaniu klinicznym stwierdzono obrzęk kończyny i bolesność przy zginaniu w stawie kolanowym. Pies przy chodzeniu wyraźnie odciążał kończynę. W badaniu palpacyjnym zauważono lokalnie podwyższoną temperaturę okolicy lędźwiowej (L1-L4) i okolicy piersiowej kręgosłupa na wysokości łopatek (Th1-Th5). Zalecono miejscowe okłady z wody z octem na lewą tylną kończynę i obserwację.

Po 3 dniach właściciel zgłosił się ponownie, gdyż kulawizna nadal się utrzymywała. Stwierdzono osłabienie mięśnia dwugłowego uda lewej kończyny i zwiększoną ciepłotę okolicy obu bioder. Zalecono USG okolicy bioder (przyczepy m. rectus femoris). Doraźnie przeprowadzono zabieg laseroterapii z częstotliwością mieszaną A+C okolic bioder i kolana lewego oraz laseropunkturę w punktach: GV 6, GV 3, Bl 40,Gb 41, ST 36. Według właściciela następnego dnia pies przestał kuleć i zaczął podbiegać (fot. 5-7).

PRZYPADEK 3 – osteoartroza obu stawów biodrowych

Buba – czarny terrier rosyjski, suka, 8 lat i 1 miesiąc.

Suka z osteoartrozą obu stawów biodrowych na tle dysplazji i zanikiem mięśnia dwugłowego uda lewej kończyny znacznego stopnia. Dysplazję typu D stwierdzono, gdy pies miał 2 lata, jednak kulawizna pojawiła się dopiero w tym roku. W badaniu RTG kręgosłupa stwierdzono sponydolozę ze zmianami zwyrodnieniowymi zlokalizowanymi po dobrzusznej stronie kręgów: stopnia ciężkiego na poziomie TH5-TH6 oraz L2-L13, stopnia średniego na odcinku TH8-TH10 i stopnia łagodnego na poziomie L3-L5. Obraz pozostałej części odcinka piersiowo-lędźwiowego i lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa nie wykazywał zmian.

Dodatkowym utrudnieniem w leczeniu bólu przewlekłego była rozpoznana niewydolność nerek i z racji skutków ubocznych rezygnacja z niesterydowych leków przeciwzapalnych. Psu dwukrotnie przeszczepiono komórki macierzyste, ale nie odnotowano poprawy – zwierzę nadal kulało, miało problemy ze wstawaniem, a ból nasilał się przy zmianie pogody. Pies unikał obciążania lewej tylnej kończyny i reagował agresją na próby dotykania palców tejże kończyny.

W czasie badania zauważono umiejscowioną diagonalnie zmianę na zewnętrznym pazurze przedniej prawej kończyny. RTG tej okolicy wykazało obrzęk tkanek miękkich. W badaniu palpacyjnym bolesne wydawały się zwłaszcza okolica lewego kolana i prawego biodra. Zdecydowano się na zabiegi laseroterapii lokalnej: oba biodra, kolano lewe, staw barkowy i garstek prawy, okolica pazura oraz laseropunkturę. Laserpunkturze z częstotliwością mieszaną A’’ + C poddawano punkty Shu kręgosłupa: GV 9,GV 6,GV 3, BL 23 oraz SI 3, LU 7, LI 11, TH 5, okolicę obu bioder i lewego kolana (ST 35, ST 36 Gb 34, Bl 40, Bl 60, KID 3, KID 1).

Po trzech zabiegach laseropunktury rana pazura zagoiła się, a pies zaczął obciążać lewą tylną kończynę, opierając stopę na palcach. Nie reagował już agresją na dotykanie palców. Po kolejnych trzech zabiegach suczka zaczęła w pełni obciążać kończynę, chętnie chodzić, stała się bardziej ożywiona, lecz nadal reagowała gorszym samopoczuciem na zmianę pogody, zwłaszcza na deszcz. Laseroterapię kontynuowano, utrzymując rytm zabiegów co 2 dni. W sumie psa poddano 13 zabiegom. Po ostatnim suka zaczęła podskakiwać i prawie biegać po gabinecie. Tylną lewą kończynę opierała na całej stopie. Według relacji właścicielki sama chętnie prowokuje dłuższy spacer do parku oddalonego o około 1,5 km od miejsca zamieszkania (fot. 8-11).

PRZYPADEK 4 – problemy ze wstawaniem, utrudnionym poruszaniem i uporczywym

Kuba – spaniel angielski, 11 lat  i 3 miesiące, kastrowany, ze zmianami zwyrodnieniowymi w garstkach i stawach kolanowych.

Właściciel zgłosił się z psem z powodu problemów ze wstawaniem, utrudnionym poruszaniem i uporczywym wylizywaniem przednich kończyn. W badaniu klinicznym stwierdzono duże obrzęki śródstopia i śródręcza, bolesność garstków, łokci, bioder, sztywność kolan (ruch koszący), chód z szeroko rozstawionymi kończynami. Lokalnie w odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłupa oraz w okolicy przedramion odnotowano podwyższoną temperaturę. Zastosowano zabieg laseropunktury i miejscowej laseroterapii. Po pierwszym zabiegu właściciel zauważył, że pies łatwiej podnosi się z pozycji leżącej i siedzącej oraz wykazuje ochotę na spacer. Jako że efekt laseroterapii był zadowalający, zabiegi kontynuowano. W sumie przeprowadzono 10 zabiegów, 2 razy w tygodniu. Stosowano częstotliwości mieszane A’’ + C, aplikowane sondą laserową 90 W/904 nm obustronnie, naświetlając okolicę stawów biodrowych, barkowych, kolanowych, odcinek szyjny i lędźwiowy kręgosłupa oraz punkty: Bl 27, Bl 54, Gb 20, Gb 29, Gb 30, TH 5, ST 34, 35, 36, Gb 34, BL 60, Bl 40, Bl 65. W wyborze punktów do naświetlania kierowano się metodą PCLAC dr. Uwe Petermanna (laseropunktura kierowana pulsem) (fot. 12-16).

PRZYPADEK 5 – cechy OCD obu stawów skokowych

Toby – amerykański staffordshire terrier, samiec, 8 lat i 10 miesięcy.

W badaniu RTG: cechy OCD obu stawów skokowych. W badaniu widoczne cechy zapalenia obu stawów skokowych ze zwiększoną ilością płynu w stawach oraz obrzękiem tkanek miękkich. Bloczek kości skokowej po obu stronach spłaszczony od strony doogonowej, od strony przyśrodkowej poszerzona szpara stawowa. Artroza stopnia średniego do ciężkiego w obu stawach skokowych. W okolicy obu stawów widoczne drobne mineralizacje, szczególnie w stawie skokowym lewym. Stawy biodrowe prawidłowe. W badaniu klinicznym pies wykazywał kulawiznę z podparcia prawej przedniej kończyny, znacznie powiększony obrys stawu skokowego lewego oraz odstawianie na zewnątrz prawej tylnej kończyny. Początkowo zastosowano laseropunkturę z częstotliwościami mieszanymi B5 + A’’ (w punktach: LU 7, SI 3,TH 5, SP 2, KID 3, BL 60), a tydzień później B5 + C w okolicach stawu skokowego oraz na przebiegu meridianów (zgodnie z zasadami TCM). Po tych dwóch zabiegach zmniejszył się obrzęk stawów skokowych, poprawił się chód, a pies szybciej pokonywał schody, od czasu do czasu nawet podbiegał. Według właścicielki poprawie uległa ogólna kondycja (spacery trwały ok. 2 godzin), a Toby łagodniej znosił zmiany pogodowe. Obecnie zabiegi stosowane są profilaktycznie, częstotliwość A’ + C – aplikacja na stawy barkowe, okolicę mięśni nadłopatkowego i podłopatkowego, odcinek piersiowo-lędźwiowy kręgosłupa oraz lokalnie stawy skokowe (fot. 17-24).

PRZYPADEK 6 – silny ból kręgosłupa

Daisy – buldog francuski, SUKA, 5 lat i 8 miesięcy. 

Według właścicieli pies był niespokojny, popiskiwał z bólu przy próbie dotykania, miał problemy z poruszaniem i położeniem się na boku. Badanie kliniczne wykazało: silny ból kręgosłupa, zwłaszcza w odcinku szyjnym i lędźwiowo-krzyżowym, lokalnie podwyższoną temperaturę w tych odcinkach kręgosłupa, sztywny chód, silny opór zwierzęcia i drżenia mięśni szyi przy próbie podnoszenia i zginania głowy.

Wynik badania RTG: delikatne zwężenie przestrzeni międzykręgowych C2-C3 i C3-C4 odcinka szyjnego kręgosłupa. W obrębie otworu nadkręgowego w przestrzeni C3-C4 widoczna bardzo drobna mineralizacja – prawdopodobnie fragment krążka międzykręgowego. Podejrzenie dyskopatii na przestrzeni C3-C4, obraz na C2-C3 niejednoznaczny. Zalecane TK lub mielo-TK w celu weryfikacji. Na odcinku kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego widoczne mineralizacje materiału dyskowego na przestrzeniach L5-l6-L7 bez zwężenia przestrzeni międzykręgowej. W obrębie otworu nadkręgowego przestrzeni międzykręgowej L3-L4 widoczne drobne mineralizacje, prawdopodobnie materiału dyskowego – przestrzeń międzykręgowa prawidłowa, znaczenie kliniczne dyskusyjne. Na przestrzeni L7-S1 widoczna sklerotyzacja powierzchni stawowych trzonów kręgów tej przestrzeni oraz dobrzuszna spondyloza stopnia 2 na 3. Podejrzenie rozwijającego się zespołu cauda equina.

Przeprowadzono dwa zabiegi laseropunktury w odstępie 24 godzin. Po drugim suka przespała spokojnie całą noc, bez potrzeby stosowania leków przeciwbólowych. Zaczęła żywo reagować na otoczenie – zwłaszcza psy, lizać łapy. Była w stanie bez objawów bólowych położyć się na boku i zmienić pozycję ciała. Przy podnoszeniu głowy nie stwierdzono oporu mięśniowego. Po trzecim zabiegu nastąpiła dalsza poprawa – pies nie tylko chodził, ale zaczął wskakiwać na kanapę. Zabiegi laseroterapii obejmowały naświetlanie lokalne odcinka szyjnego kręgosłupa na wysokości C-3 i piersiowego na wysokości kręgu Th10 oraz lędźwiowego w okolicy kręgu L2 z częstotliwością E. Okolicę boków szyi, stawów barkowych – częstotliwością mieszaną A’’ + C. Ta sama częstotliwość została użyta przy naświetlaniu punktów akupunkturowych:
BL 18, BL 23, Bl 40, Bl 60, ST 36, BL 40, BL 60, KID 1, GV02 (fot. 25-30).

PODSUMOWANIE

We wszystkich przedstawionych przypadkach do zabiegów zastosowano laser impulsowy 904 nm o mocy 90 W (klasa bezpieczeństwa 3B) i częstotliwości mieszane, podawane jednoczasowo. Czas trwania impulsów stosowanej sondy laserowej wynosił 200 ns lub 100 ns, w zależności od wybranej częstotliwości. Zastosowano częstotliwości Bahra i Nogiera: A’ (292 Hz), A’’ (37 376 Hz), B (584 Hz), B5 (9592 Hz), C (1168 Hz), E (4672 Hz) oraz częstotliwości Reiningera z zakresów od 442 Hz do 824 Hz.

Dobór stymulowanych w laseropunkturze punktów podyktowany był objawami i dysfunkcją stwierdzoną u danego zwierzęcia. Jednakże wyraźnie zaznaczył się pewien ogólny schemat postępowania. Dodatkowo przy wyborze punktów do naświetlania kierowano się metodą laseropunktury kontrolowanej pulsem (PCLAC), stworzoną prze dr U. Petermanna [7]. Postępowanie takie nie jest niezbędne, jednakże bardzo pomocne w ustalaniu punktów PAB koniecznych do stymulacji.

Według licznej grupy prowadzących badania nad skutecznością biostymulacji laserowej zalety tej metody są bezsporne i niepodważalne. Podkreśla się przede wszystkim nieinwazyjny charakter zabiegów i możliwość wykonywania ich nie tylko w zmianach przewlekłych, ale i w stanach ostrych i podostrych. Zdecydowana większość badań dotyczy skuteczności laseroterapii biostymulacynej w medycynie ludzkiej. Między innymi w Japonii od 1981 r. prof. Toshio Ohshiro i dr Glen Calderhead prowadzą badania porównawcze na temat przydatności laserów niskoenergetycznych (Low Level Laser Therapy; LLLT) w różnych dziedzinach medycyny ogólnej, sportowej i stomatologii. Ich obserwacje przynoszą potwierdzenie korzystnego wpływu promieniowania laserowego i laseropunktury [8].

Coraz więcej jest też prac z zakresu weterynarii dowodzących efektywności laseroterapii i laseropunktury w leczeniu i rehabilitacji zwierząt [9, 10, 11, 12, 14, 15].

Zaabsorbowane promieniowanie lasera niskoenergetycznego jest czynnikiem inicjującym w tkance procesy, prowadzące do wzmożeniu chemicznych i metabolicznych reakcji komórkowych, m.in. wywołuje znaczną poprawę ukrwienia i odżywienia tkanek, pobudza regenerację komórek i naczyń krwionośnych, pobudza syntezę białek i kolagenu, reguluje procesy enzymatyczne. Wyraźnie obserwuje się działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne LLLT. Dla uzyskania pozytywnego efektu konieczne jest zastosowanie odpowiedniej dawki energii, dobranej do głębokości tkanki zmienionej patologicznie, a więc istotny jest dobór nie tylko odpowiedniej mocy sondy laserowej, ale również długości fali i częstotliwości terapeutycznej, dzięki której modyfikowana jest dawka promieniowania.

Zastosowane parametry energetyczne promieniowania laserowego emitowanego przez sondę wynikają z prawa Arndta-Schulza (zmodyfikowanego przez Ohshiro) i są zgodne z zaleceniami World Association of Laser Therapy (WALT) [8, 10, 13]. Zasady doboru parametrów laseroterapii i laseropunktury wyjaśnione zostały bliżej przez dr n. wet. I. Poświatowską-Kaszczyszyn i prof. dr. hab. J. Nicponia w artykule poświęconym przypadkom zastosowania LLLT u zwierząt z niedowładem lub porażeniem kończyn [10].

Autor:

dr n. wet. Iwona Poświatowska-Kaszczyszyn
Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów, UP we Wrocławiu

Zdjęcia:

Z zasobów autorki

Streszczenie:
W rehabilitacji i leczeniu zwierząt coraz częściej wykorzystuje się lasery niskopoziomowe (LLLT). Ostatnio pojawiło się więcej doniesień o wykorzystaniu w tym celu laserów impulsowych. W artykule przedstawiono przypadki z wykorzystaniem przede wszystkim możliwości mieszania dwóch częstotliwości podczas jednoczasowej aplikacji, co wyraźnie zwiększyło skuteczność i przyspieszyło efekt oddziaływania promieniowania laserowego. W opisanych przypadkach zastosowano impulsowy laser biostymulacyjny o mocy 90 W i długości fali 904 nm oraz łączono laseroterapię miejscową z laseropunkturą.

Piśmiennictwo:

1. Asada i wsp.: Diode laser therapy for rheumatoid arthritis: a clinical evaluation of 102 joints treated with low reactive level laser therapy (LLLT). „Laser Therapy” 1: 147,1989.

2. Szawłowski K.: Doświadczenia własne w leczeniu za pomocą lasera w rehabilitacji. „Postępy Reh.” 1995; 9(1):47-53.

3. Goraj B., Kiwerski J.: Wybrane metody fizykoterapeutycznego leczenia bólów krzyża. „Fizjoterapia”, 1995; 3(3): 33-35.

4. Grabowski A., Weiss M.: Zastosowanie energii laserowej w leczeniu zespołów bólów krzyża. „Pol. Tyg. Lek.” 1981; 36: 42-52.

5. Niemierzycka A., Mika T., Markiewicz L.: Niskoenergetyczne promieniowanie laserowe w leczeniu szyjnych zespołów korzeniowych. „Balneol. Pol.” 1995; 37(1): 17-22.

6. Pyszora A., Adamczyk A.: Zastosowanie niskoenergetycznego promieniowania laserowego w leczeniu bólu. „Polska Medycyna Paliatywna”. 2005; 4(3): 127-132.

7. Petermann U.: Kontrollierte Laser-Akupunktur fur Hunde und Pferde. Sonntag Verlag 2004.

8. Ohshiro T., Calderhead R.G.: Development of low reactive-level laser therapy and its present status. “J Clin Laser Med. Surg.” 1991, 9, 4, 267-275.

9. Hyung-Jin Choi i wsp.: Effect of Low-level Laser Therapy on Osteoarthropathy in Rabbit, “in vivo” 18: 585-592 (2004); tamże obszerna literatura.

10. Poświatowska-Kaszczyszyn I., Nicpoń J.: Zastosowanie laseroterapii i laseropunktury u zwierząt z niedowładem lub porażeniem kończyn – wybrane przypadki. „Weterynaria” 2014; 3: 50-61

11. Jałyński M., Brzeski W., Chyczewski M., Woźniak P.: Wpływ biostymulacji laserowej na mineralizację blizny kostnej u królików. „Magazyn Wet.” 4, 271-273.

12. Lechowski R., Lenarcik M.: Skuteczność terapii laserem małej mocy w wybranych schorzeniach psów. Zastosowanie laseroterapii w leczeniu neurologicznych zaburzeń pochodzenia rdzeniowego oraz stanów bólowych. „Magazyn Wet.” 1994, 6, 43-47.

13. www.walt.nu/dosage-recommendations.html

14. Chyczewski M., Jałyński M., Nowicki M., Brzeski W.: Biostymulacja laserowa w chorobach neurologicznych psów. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia” vol. LX, 7 SECTIO DD 2005 , s. 55-58.

15. Woźniak P., Brzeski W., Chyczewski M., Jałyski M.: Zastosowanie promieniowania laserowego w leczeniu osteomyelitis u psów. „Medycyna Wet.” 52, 665-668.