Leczenie jako jedna z form realizacji prawnej ochrony zwierząt w Polsce

Zwierzęta, jako istoty żywe, należą do przedstawicieli fauny otaczającej człowieka. Stanowią one niezwykle ważny element w ewolucji człowieka. Od zarania dziejów bliska bytność zwierząt wokół siedzib ludzkich wymuszała wchodzenie w rozmaite rodzaje interakcji. Człowiek, ze względu na swoje możliwości intelektualne i niezwykłe zdolności adaptacyjne, szybko nauczył się podporządkowywać i użytkować zwierzęta.

Kształtujący się na przestrzeni lat proces rozwoju myśli ludzkiej w zakresie statusu prawnego zwierząt wskazał, iż człowiek z szacunkiem powinien odnosić się do otaczającego go świata zwierzęcego. Bezsporne stało się przekonanie, że zwierzętom należna jest efektywna ochrona na każdej płaszczyźnie. Każde zwierzę, bez względu na to, czy występuje w stanie wolnym, czy też nie, jest elementem różnorodności biologicznej.

Cele i treści stanowionego prawa o ochronie zwierząt dyktowane były potrzebami człowieka, zmieniającymi się w poszczególnych epokach historycznych. Najdawniejsze powody ochrony wybranych gatunków zwierząt opierały się na wierzeniach religijnych. Obok tego motywu w tworzeniu przez człowieka podstaw prawnej ochrony zwierząt znaczącą rolę odegrały treści gospodarcze.

Przedstawione twierdzenia wraz z postępującą poprawą warunków życia człowieka leżą u podstaw kształtującego się na przestrzeni lat poszanowania zwierząt przez człowieka. Zwierzęta należy otoczyć opieką i chronić, co jest w interesie samego człowieka.

USŁUGI MEDYCZNO-WETERYNARYJNE

Wykonywanie przez lekarzy weterynarii czynności leczniczych stanowi istotną formę realizowania ochrony zwierząt. Najczęściej odbywa się to poprzez świadczenie usług z zakresu medycyny weterynaryjnej. W celu umożliwienia realizacji świadczenia tego rodzaju ustawodawca powołał do życia zakłady lecznicze dla zwierząt. Artykuł 1 ust. 1 Ustawy z 18 grudnia 2003 r. o zakładach leczniczych dla zwierząt (Dz.U. z 2004 r. nr 11 poz. 95) mówi, iż zakład leczniczy dla zwierząt stanowi placówkę ochrony zdrowia i dobrostanu zwierząt, wyposażoną w środki majątkowe, które stanowią pomieszczenia, aparatura oraz sprzęt, dostosowane do zakresu i charakteru świadczonych usług leczniczo-weterynaryjnych. Realizacja ochrony zwierząt w zakładach leczniczych wykonywana jest głównie przez osoby posiadające tytuł lekarza weterynarii. Ustawodawca dopuszcza do wykonywania czynności z zakresu świadczonych usług medyczno-weterynaryjnych w zakładach leczniczych dla zwierząt także osoby posiadające tytuł technika weterynarii. Zakres tych czynności został w sposób dokładny określony w ustawie.

Zakłady lecznicze dla zwierząt zostały podzielone na pięć grup. Jako kryterium podziału ustawodawca przyjął bazę lokalową oraz wyposażenie w sprzęt specjalistyczny. Nakreślone przepisami przywoływanej ustawy o zakładach leczniczych dla zwierząt realizowanie ochrony zwierząt, związane ze świadczeniem przez lekarzy oraz techników weterynarii usług weterynaryjnych, odbywa się w każdym rodzaju zakładu leczniczego dla zwierząt. Jednak charakter usług weterynaryjnych przewidzianych przez ustawodawcę dla weterynaryjnego laboratorium diagnostycznego został określony w sposób odmienny w stosunku do pozostałych rodzajów zakładów leczniczych.

Artykuł 4 ust. 2-3 przywoływanej ustawy z 18 grudnia 2003 r. stanowi, że w weterynaryjnym laboratorium diagnostycznym ochrona zwierząt może być realizowana wyłącznie poprzez wykonywanie badań laboratoryjnych (diagnostycznych) na rzecz innych zakładów leczniczych dla zwierząt lub innych podmiotów. Należy zatem przyjąć, że ochrona zwierząt związana z ich leczeniem może być w pełni realizowana poprzez świadczenie wszystkich rodzajów usług medyczno-weterynaryjnych tylko i wyłącznie w gabinecie weterynaryjnym, przychodni weterynaryjnej, lecznicy i klinice weterynaryjnej.

Zakład leczniczy dla zwierząt może być utworzony i prowadzony przez osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. W każdym zakładzie leczniczym dla zwierząt musi być ustanowiony kierownik, a funkcję tę może pełnić wyłącznie osoba posiadająca tytuł lekarza weterynarii oraz prawo wykonywania zawodu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zakłady lecznicze dla zwierząt podlegają wpisowi do ewidencji oraz oznaczeniu. Zgodnie z delegacją ustawową szczegółowy sposób prowadzenia ewidencji zakładów leczniczych dla zwierząt oraz otrzymywania z niej wypisu zostały określone w formie rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw rolnictwa. Natomiast szczegółowe zasady oznaczeń zostały określone w drodze uchwały przez samorząd zawodowy lekarzy weterynarii – Krajową Radę Lekarsko-Weterynaryjną.

Realizacja ochrony zwierząt poprzez świadczenie usług weterynaryjnych w zakładach leczniczych dla zwierząt, z wyłączeniem weterynaryjnych laboratoriów diagnostycznych, może się odbywać w sposób kompleksowy, bez względu na formę zakładu leczniczego. Jednak analiza nakreślonych przez ustawodawcę niezbędnych wymagań lokalowych, aparaturowych oraz dotyczących kwalifikacji zawodowych lekarzy weterynarii pełniących funkcję kierowników poszczególnych zakładów leczniczych, pozwala na stwierdzenie, iż w sposób podstawowy ochrona weterynaryjna zwierząt jest realizowana w gabinetach weterynaryjnych, a najszerzej w klinikach weterynaryjnych. Szczegółowe wymagania, dotyczące funkcjonowania poszczególnych form zakładów leczniczych dla zwierząt, mając na względzie prawidłowe wykonywanie usług weterynaryjnych oraz bezpieczeństwo epizootyczne i epidemiologiczne, zostały określone przez ministra właściwego do spraw rolnictwa w drodze rozporządzenia.

Organizację i funkcjonowanie każdego rodzaju zakładu leczniczego dla zwierząt określa regulamin nadawany zakładowi leczniczemu przez podmiot, który utworzył dany rodzaj zakładu.

Ustawodawca, powołując do życia różne formy zakładów leczniczych dla zwierząt, jako miejsce realizacji nakreślonej przepisami prawa ochrony zwierząt przewidział także znaczącą rolę samorządu lekarsko-weterynaryjnego w sprawowaniu pieczy nad właściwym ich funkcjonowaniem. Oprócz prowadzenia przez okręgowe rady lekarsko-weterynaryjne ewidencji istniejących w danym okręgu rodzajów oraz liczby zakładów leczniczych dla zwierząt, okręgowe rady lekarsko-weterynaryjne sprawują także nadzór nad działalnością zakładów leczniczych dla zwierząt, których siedziba znajduje się na ich terenie. W ramach prowadzonego nadzoru okręgowe rady lekarsko-weterynaryjne są uprawnione do kontroli, wizytacji pomieszczeń, w których świadczone są usługi weterynaryjne, obserwowania czynności związanych ze świadczeniem usług lekarsko-weterynaryjnych oraz do żądania wglądu do dokumentacji świadczonych usług weterynaryjnych.

Nakreślone przepisami Ustawy z 18 grudnia 2003 r. o zakładach leczniczych dla zwierząt uprawnienia samorządu zawodowego, związane z funkcjonowaniem zakładów leczniczych dla zwierząt, dotyczą także zasad świadczenia usług weterynaryjnych. Zgodnie z art. 24 przywoływanej ustawy rozkład godzin pracy zakładów leczniczych dla zwierząt powinien uwzględniać potrzeby ludności. Właściwa okręgowa rada lekarsko-weterynaryjna została uprawniona w uzasadnionych przypadkach do ustalenia godzin pracy zakładów leczniczych dla zwierząt na danym terenie, uwzględniając dostępność usług weterynaryjnych w porze nocnej, w święta oraz w dni wolne od pracy.

Każdy z zakładów leczniczych dla zwierząt, realizując nakreślone zadania medyczno-weterynaryjne, powinien prowadzić dokumentację świadczonych usług weterynaryjnych oraz zapewnić jej ochronę i poufność. Prowadzona przez zakład leczniczy dla zwierząt dokumentacja lekarsko-weterynaryjna stanowi odzwierciedlenie wykonanych na zwierzęciu czynności leczniczych lub profilaktycznych. Będąc historią wizyt zwierzęcia w zakładzie leczniczym oraz ich przebiegu, stanowi ona także odzwierciedlenie realizowanej przez lekarza weterynarii płaszczyzny ochrony zwierząt podczas świadczenia usług weterynaryjnych.

Podstawowym warunkiem, aby zakłady lecznicze dla zwierząt mogły spełniać swoje ustawowe zadania w zakresie ochrony zwierząt związanej z ich leczeniem, jest praktyczne świadczenie usług weterynaryjnych. Ustawodawca treścią artykułu 29 analizowanej ustawy umożliwił zakładom leczniczym dla zwierząt podawanie do publicznej wiadomości informacji o zakresie i rodzaju świadczonych usług, godzinach otwarcia oraz adresie zakładu leczniczego dla zwierząt. Jednocześnie ustawodawca zastrzegł, że forma oraz treść tych informacji nie mogą nosić cech reklamy, a szczegółowe określenie zasad podawania do publicznej wiadomości opisywanych informacji przekazał Krajowej Radzie Lekarsko-Weterynaryjnej.

PODSUMOWANIE

Ustawodawca, poddając regulacji tematykę ochrony zwierząt, nakreślił jej wielopłaszczyznowy charakter. Znajduje to swoje odzwierciedlenie między innymi w prawnym podziale zagadnień ochrony zwierząt – na ochronę wynikającą z funkcjonujących w społeczeństwie norm etycznych (tzw. ochrona humanitarna zwierząt) oraz ze względu na typ przeznaczenia użytkowego zwierząt (tzw. ochrona użytkowa zwierząt).

Odrębną formę szeroko rozumianej ochrony zwierząt, nakreśloną przez przepisy prawa polskiego, stanowi omówione w niniejszej publikacji leczenie zwierząt. Jego analiza pozwala na stwierdzenie, że jest to niezmiernie istotna, a zarazem specyficzna forma ochrony zwierząt. Przemawia za tym fakt, iż mając za zadanie ochronę zdrowia zwierząt poprzez ich leczenie i profilaktykę, ma ona bardzo istotny wpływ na zapewnienie zwierzętom dobrostanu. Przenika ona także do każdej z pozostałych, nakreślonych przepisami prawa płaszczyzn ochrony zwierząt, stanowiąc nieodłączny element każdej z nich.

Autor:

dr n. wet. Piotr Listos

Zdjęcia:

Shutterstock