Dodano: 17.06.2018, Kategorie: Fizjoterapia
Możliwości rehabilitacji u pacjentów z dysplazją stawów biodrowych – opis przypadków
Natężenie objawów klinicznych dysplazji jest zróżnicowane. Czasem przebiega bezobjawowo lub cechuje się łagodnym nasileniem objawów, a u innych pacjentów objawy są silnie wyrażone, co wiąże się ze znacznym pogorszeniem jakości życia [1].
Dyskomfort związany z nieprawidłową budową stawu biodrowego często pojawia się u młodych psów, zazwyczaj w czwartym do ósmego miesiąca życia, ale objawy choroby mogą pojawić się także u psów dorosłych, zaś u osobników starszych objawy bólowe związane są z obecnością wtórnych zmian zwyrodnieniowych. U takich pacjentów występują kulawizny różnego stopnia, które nasilają się po odpoczynku lub większym wysiłku fizycznym. Ponadto pojawiają się również niechęć do skakania, uwidaczniają się zaniki mięśniowe obręczy kończyny miednicznej oraz zmiany w zachowaniu związane z bólem [3, 7, 8]. U szczeniąt i młodych psów dysplazja objawia się zmniejszeniem aktywności lub niechęcią do zabawy, sztywnym chodem, zmniejszeniem obciążania kończyn miednicznych. Podczas badania ortopedycznego stwierdza się bolesność i ograniczenie zakresu ruchu w stawie, zanik mięśni pośladkowych, a u zwierząt młodych – nadmierna ruchowość i nadwichnięcie stawów [7, 8, 14].
BADANIE RADIOLOGICZNE
Badanie radiologiczne należy przeprowadzić po farmakologicznym uspokojeniu lub znieczuleniu zwierzęcia. Ocena zdjęć ma na celu określenie stopnia nasilenia zmian chorobowych, charakterystycznych dla dysplazji stawów biodrowych, a także wtórnych zmian zapalno-zwyrodnieniowych [7]. Obserwuje się następujące zmiany, występujące łącznie lub samodzielnie:
• zwichnięcie główki kości udowej;
• podwichnięcie;
• spłaszczenie panewki stawu, szczególnie jej przedniej krawędzi;
• koślawość szyjki kości udowej;
• spłaszczenie głowy kości udowej.
Objawami artrozy są wyrośla kostne na przedniej oraz tylnej krawędzi panewki oraz na przejściu główki kości udowej w szyjkę, a także stwardnienie przedniej krawędzi panewki [2].
LECZENIE
Leczenie zachowawcze
Celem leczenia zachowawczego u młodych psów jest zmniejszenie lub eliminacja bólu oraz przywrócenie normalnej funkcji kończyn miednicznych za pomocą stałego, ale ograniczonego wysiłku fizycznego, właściwej diety, podawania chondroprotektyków (takich jak glukozamina i siarczan chondroityny), a w okresach nasilonej bolesności – niesteroidowych leków przeciwzapalnych [1, 3, 5, 7, 9, 13].
Badania wykazały, że dieta ma znaczący wpływ na rozwój dysplazji u psów do niej predysponowanych oraz na występowanie i nasilenie objawów klinicznych choroby zwyrodnieniowej [15]. Zwiększona masa ciała wpływa na obciążenie stawów, co może przyczynić się do degradacji chrząstki stawowej [1].
Zalecana jest także fizjoterapia, w tym szczególnie hydroterapia, aby wzmocnić tkanki miękkie, które stanowią wsparcie dla struktur stawu biodrowego [1, 3, 6].
Leczenie chirurgiczne
W ortopedii weterynaryjnej opisano wiele technik operacyjnego leczenia dysplazji stawów biodrowych u psów [1, 7], stosowanych w zależności od stopnia nasilenia objawów, wieku pacjenta oraz zaawansowania zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu. Do najczęściej wykonywanych zabiegów można zaliczyć [1, 7]:
• pektinektomię,
• odnerwienie stawu biodrowego,
• symfysiodezę łonową (JPS),
• potrójną osteotomię miednicy (TPO),
• amputację głowy i szyjki kości udowej,
• endoprotezoplastykę.
PRZYPADEK 1
Poprawienie masy mięśniowej kończyn miednicznych po operacji odnerwienia obu stawów biodrowych
Do lecznicy skierowano psa, samicę rasy owczarek niemiecki, w wieku 9 miesięcy w celu poprawienia masy mięśniowej kończyn miednicznych po operacji odnerwienia obu stawów biodrowych.
Od zabiegu upłynęło 20 dni, widoczne były zaniki mięśniowe, większe na prawej kończynie miednicznej (obwód prawej kończyny miednicznej – 44,5 cm, lewej kończyny miednicznej – 46 cm mierzonej na szczycie uda w najwyższym punkcie w pachwinie). Zalecono bieżnię wodną, aby przywrócić siłę mięśni w osłabionych kończynach oraz aby oraz by uzyskać pożądany zakres ruchów w stawach. Pierwsza sesja trwała 10 minut, suczka była zanurzona do krętarza większego kości udowej. Było to optymalne zanurzenie dla psa podczas chodu mające na celu zredukowanie obciążenia stawów, w tym przypadku, przede wszystkim biodrowych. Sesje odbywały się cztery razy w tygodniu, łącznie 15 spotkań. Na każdej kolejnej sesji czas chodzenia po bieżni był wydłużany, a od szóstej bieżni wprowadzono także krótkie odcinki biegania. Łączny czas hydroterapii wydłużył się do 30 minut.
Na ostatniej wizycie dokonano pomiarów kontrolnych – obwód PKM zwiększył się o 2 cm, a LKM o 1 cm, zwiększył się również zakres ruchu.
PRZYPADEK 2
Obustronna dysplazja stawów biodrowych
Do lecznicy skierowano psa, samca rasy bokser, w wieku 8 miesięcy ze stwierdzoną obustronną dysplazją stawów biodrowych.
W badaniu RTG stwierdzono spłycenie panewek. Wśród objawów klinicznych dominowała kulawizna powysiłkowa. Zalecono bieżnie wodna i laseroterapię. Celem laseroterapii było zadziałanie przeciwzapalne i przeciwbólowe na oba stawy biodrowe. Aby zmniejszyć napięcie mięśnia grzebieniowego (musculus pectineus) zalecono również ultradźwięki. Obwód PKM wynosił
42 cm, a LKM – 43,5 cm.
Pierwsza bieżnia trwała 10 minut, pacjent pojawiał się w lecznicy trzy razy w tygodniu przez ponad cztery tygodnie. Czas spędzany na bieżni był sukcesywnie wydłużany, zmieniana była także prędkość ścieżki.
Pod koniec terapii pies nie odczuwał objawów bólowych nawet po intensywnym spacerze. Obwód kończyn miednicznych zwiększył się o 2,5 cm w prawej kończynie miednicznej i 2 cm w lewej.
PRZYPADEK 3
Obustronna dysplazja stawów biodrowych, z jednoczesnym nadwichnięciem prawego stawu biodrowego
Do lecznicy skierowano psa, samca rasy berneński pies pasterski, w wieku 4 lat, z obustronną dysplazją stawów biodrowych, z jednoczesnym nadwichnięciem prawego stawu biodrowego oraz towarzyszącą nadwagą.
Pies miał problemy z podnoszeniem się i wskakiwaniem do samochodu. Miał kilka kilogramów nadwagi. Celem rehabilitacji była poprawa komfortu życia (efekt przeciwbólowy) oraz zwiększenie muskulatury kończyn miednicznych. Zalecono bieżnię wodną oraz laseroterapię. Pacjenta rehabilitowano dwa razy w tygodniu, łącznie przeprowadzono 20 zabiegów.
Po około piątym zabiegu pies chętniej wstawał, zaczął częściej domagać się dłuższych spacerów. Czas na bieżni także był stopniowo wydłużany, zmieniała się również jego prędkość.
W przypadku wszystkich prezentowanych pacjentów właściciele stosowali w domu masaż po wcześniejszym rozgrzaniu masowanej okolicy, a także wykonywali zalecane ćwiczenia wzmacniające mięśnie kończyn miednicznych.
METODY FIZJOTERAPII U PSÓW Z DYSPLAZJĄ BIODROWĄ
Rehabilitacja psów z dysplazją biodrową polega na ćwiczeniach usprawniających zakres ruchów, rozciągających kończynę i na hydroterapii [5]. Korzyści wynikające ze stosowania bieżni wodnej są wielorakie, a wyniki osiągane dzięki tej metodzie są wyraźnie lepsze niż stosowanie pływania.
Pies z dysplazją stawu biodrowego powinien rozciągać ten staw, co w przypadku pływania jest niemożliwe, gdyż ruchy wykonywane są pod ciałem zwierzęcia. Bieżnia wodna zwiększa wyprost, który dzięki samoczynnemu ruchowi taśmy jest osiągany w sposób bierny i bezbolesny [6].
Zaletą metody jest uzyskanie podobieństwa do naturalnego chodu psa. Wykorzystanie bieżni wodnej sprawia, że pracują mięśnie, które są zaangażowane w codzienną aktywność, a oddziaływanie z podłożem jest korzystne dla stymulacji czucia głębokiego oraz pożądanego zakresu ruchów w stawach.
PODSUMOWANIE
Cele rehabilitacji pacjentów z dysplazją biodrową to zmniejszenie bólu i dysfunkcji doświadczanej z powodu choroby. Rozpoczęcie programu kompleksowej rehabilitacji prawdopodobnie okaże się skuteczne samo w sobie lub jako uzupełnienie, pozwoli skrócić czas powrotu do sprawności po zabiegu operacyjnym.
Piśmiennictwo:
1. Anderson A.: Treatment of hip dysplasia, „Journal of Small Animal Practice”. 2001, 52, 182-189.
2. Niemand H.G., Suter P.F: Praktyka kliniczna: Psy. Galaktyka, 2006.
3. Zink Ch.M., Van Dyke J.B.: Canine Sports Medicine and Rehabilitation. John Wiley & Sons, Inc., 2013.
4. Żakiewicz M.: Chirurgia małych zwierząt. Wydawnictwo Państwowe Rolnicze i Leśne, 1998.
5. Millis D.L., Levine D., Taylor R.A.: Rehabilitacja psów. Elsevier Urban&Partner, 2007.
6. Dragone L.: Rehabilitacja psów. Cz. III. Hydroterapia. „Magazyn Weterynaryjny”, 2011, 20 (169), 682-686.
7. Adamiak Z.: Ortopedia i traumatologia stawów, kończyn i układu ścięgnowo-mięśniowego psów i kotów. Galaktyka, 2006.
8. Demko J., McLaughlin R.: Developmental orthopedic disease. „Vet Clin North Am Small Anim Pract”, 2005, 35, 1111-1135.
9. Kirkby K.A., Lewis D.D.: Canine Hip Dysplasia: Reviewing the evidence for nonsurgical management. „Veterinary Surgery”, 2012, 41, 2-9.
10. Comhaire F.H., Schoonjans F.A.: Canine hip dysplasia: the significance of the Norberg anglefor healthy breednig. „Journal of Small Animal Practice”, 2011, 52, 536-542.
11. Fels L., Marschall Y., Philipp U.: Multiple loci associated with canine hip dysplasia in German shepherd dogs. „Mammalian Genome”, 2014.
12. Todhunter R.J., Mateescu R., Lust G. et al.: Quantitative trait loci for hip dysplasia in a crossbreed canine pedigree. „Mammalian Genome”, 2005, 16, 9, 720-730.
13. Wilson B., Nicholas F.W., Thomson P.C.: Selection against canine hip dysplasia: Success or failure? „The Veterinary Journal”, 2011, 189, 160-168.
14. Dassler C.: Canine hip dysplasia: diagnosis and nonsurgical treatment. [in:] Slatter D.H. (ed.): „Textbook of Small Animal Surgery”, 3rd ed. W.B. Saunders, 2019-2020.
15. Kealy R.D., Lawler D.F., Ballam J.M. et al.: Evaluation of the effect of limited food consumption on radiographic evidence of osteoarthritis in dogs. „Journal of the American Veterinary Medical Association”, 2000, 217, 1678-1680.
Autor:
mgr Janina Dąbrowska, Animal Center Warszawa
Zdjęcia:
Z archiwum autorów
Streszczenie:
Dysplazja stawów biodrowych jest jedną z częstszych chorób ortopedycznych u psów. Brak zbieżności elementów anatomicznych stawu biodrowego powoduje jego nieprawidłowe ukształtowanie, a okresowe stany zapalne prowadzą do rozwoju choroby zwyrodnieniowej. Jest to choroba wieloczynnikowa, w której przypadku zaburzeń na etapie rozwoju stawu biodrowego wynika ze współdziałania zarówno przyczyn genetycznych, jak i środowiskowych.