Polski owczarek podhalański – symbol Podhala i góralskiego folkloru

Nazwa: Polski owczarek podhalański

Kraj pochodzenia: Polska

Patronat: Francja

Klasyfikacja FCI: Grupa I, Sekcja 1

Wzorzec FCI nr: 252

Wielkość: Duża

Wysokość w kłębie: Pies: 65 – 70 cm; Suka: 60 – 65 cm

Waga: Pies: 65 kg; Suka: 45 – 55 kg

Szata: Głowa, kufa, przednia strona nóg – sierść krótka, gęsta. Szyja, tułów – sierść długa, gęsta, prosta lub lekko falista, w dotyku twarda, z obfitym podszyciem. Na szyi kryza, na udach obfite, długie owłosienie. Ogon obficie owłosiony, puszysty.

Maść: Jednolicie biała. Kremowy nalot niepożądany. Kremowe łaty niedopuszczalne.

Długość życia: ok. 12 lat

Polski owczarek podhalański to jedna z pięciu ras polskich uznanych przez Międzynarodową Federację Kynologiczną (FCI). Jest ona ozdobą ośrodków wypoczynkowych, schronisk górskich oraz atrakcją deptaków w górskich uzdrowiskach.

Historia i pochodzenie polskiego owczarka podhalańskiego

Owczarek podhalański nazywany jest również owczarkiem górskim lub podhalanem. Od najdawniejszych czasów jego zadaniem było pilnowanie dużych stad owiec, ochrona przed wilkami i innymi drapieżnikami. Jest to pies silny i odważny. W celu ochrony przed wilkami podhalanom zakładano szerokie obroże ze stalowymi kolcami, tzw. kolczugi, bądź obroże wykonane w całości z metalu.

Największą popularnością owczarek podhalański cieszył się w latach międzywojennych, a o właściwej hodowli psów tej rasy można mówić od lat 20.

XX w. Pierwsza wystawa owczarków podhalańskich miała miejsce na Antałówce w 1937 r. Planowano wówczas, aby podhalany wykorzystywać w ratownictwie górskim i w wojsku, jednak uniemożliwiła to wojna.

W 1967 r. rasa została uznana przez FCI. W tym czasie zatwierdzono również wzorzec pod numerem 252. Ostatnich aktualizacji dokonano w 1988 r. Pod koniec lat 60., a dokładnie w 1968 r. został zarejestrowany pierwszy owczarek podhalański z rodowodem.

Obecnie podhalany można zobaczyć przede wszystkim na wystawach w Zakopanem. Na nizinach rasa ta jest mało popularna, w głównej mierze za sprawą błędnego wyobrażenia, że jej przedstawiciele mogą żyć tylko w górach.

Według informacji zawartych w literaturze [10] przodkiem owczarka podhalańskiego był dog tybetański. W XV w. włoscy pasterze wraz ze stadami owiec przemieszczali się z południa przez Karpaty i to właśnie z nimi przybyły na Podhale białe psy.

Istnieje kilka ras psów pasterskich, które są bardzo do nich podobne pod względem eksterieru i użytkowości. Najbardziej spokrewnione z owczarkiem podhalańskim są: kuwasz, czuwacz, owczarek maremmano oraz owczarek pirenejski. Według niektórych badaczy nie stanowią one odrębnych ras, a jedynie cztery odmiany tej samej rasy, u których różnice są motywowane miejsce występowania. Łudząco podobny do podhalana jest czuwacz.

Owczarka podhalańskiego można spotkać głównie w Beskidach, Tatrach, Bieszczadach i Sudetach. To typowy przedstawiciel dużych psów pastersko-stróżujących. Ostatnio coraz częściej wykorzystywany jako pies do towarzystwa, a także doskonały stróż. Wśród górali dobrego przedstawiciela tej rasy bardzo wysoko się ceni, a jego cena zdecydowanie przewyższa cenę kilku najlepszych sztuk owiec w stadzie.

Charakter i użytkowość rasy

Owczarek podhalański to urodzony stróż i pies obronny, który należy do grupy ras pasterskich. Jego praca nie polega na zaganianiu owiec, tylko na obronie stada przed drapieżnikami. Jest bardzo samodzielny i wytrzymały.

Nie oczekuje na rozkaz właściciela, sam decyduje, kiedy trzeba interweniować. Reaguje na każde zagrożenie. Cechują go silny instynkt terytorialny, odwaga i czujność. Z rezerwą traktuje obcych i inne psy. Podczas pierwszego kontaktu bywa powściągliwy.

Przedstawiciel tej rasy powinien być odważny i zrównoważony. Potrafi stanąć w obronie właściciela i jego mienia. Wszyscy członkowie jego stada są przez niego chronieni. W otoczeniu rodziny jest przyjacielski, miły i spokojny, wierny właścicielowi, a w stosunku do dzieci odznacza się dużą cierpliwością.

Owczarek podhalański to pies o dużym temperamencie. Bardzo inteligentny, pewny siebie i nieustępliwy. Z uwagi na to, że jako obrońca stada podhalan jest przyzwyczajony do samodzielnego działania – wymaga konsekwentnego, odpowiedniego, wcześnie wdrożonego wychowania, bez zbędnej przemocy. Jego szkolenie nie jest łatwe. Są to psy późno dojrzewające psychicznie. Szczególną uwagę na przedstawiciela tej rasy należy zwrócić ok. 9 miesiąca życia. Ważna jest wczesna socjalizacja, ustalenie hierarchii i odpowiednie wychowanie. Wymaga zdecydowania i konsekwencji w postępowaniu.

Z uwagi na to, że ich naturalnym środowiskiem występowania były górskie rejony, owczarki podhalańskie są bardzo dobrze przystosowane do przebywania w surowych warunkach klimatycznych, zarówno w zimie, jak i w lecie. Podhalan nie nadaje się do trzymania w domu. Pies tej rasy uwielbia ruch i otwartą przestrzeń. Może pełnić rolę zwierzęcia towarzyszącego, ratowniczego i obronnego.

Problemy zdrowotne owczarków podhalańskich

Polski owczarek podhalański to silny i raczej odporny pies. Jednak jak w przypadku większości dużych ras ma skłonności do dysplazji stawów biodrowych i łokciowych. Hodowcy poprzez badania i odpowiednią selekcję starają się ją eliminować. Z uwagi na swoją wielkość owczarek podhalański wykazuje też szczególne predyspozycje do rozszerzenia i skrętu żołądka.

Słabą stroną podhalana są średniej długości, dobrze owłosione, zwisające uszy. Warto też zwrócić większą uwagę na oczy, bowiem rasa wykazuje predyspozycje do ektropium i entropium. Wady powiek występują przeważnie u osobników o limfatycznej budowie: z dużą ilością tkanki podskórnej, a także z obfitą i luźną skórą na głowie.

Pies tej rasy dobrze znosi niskie temperatury, ale jeśli mieszka na zewnątrz, musi mieć solidną, dobrze ocieploną budę z przedsionkiem. Nie przeszkadzają mu upały, ale nie należy zapomnieć o zacienionym miejscu do odpoczynku i stałym dostępie do wody.

Owczarki podhalańskie są psami długowiecznymi. Średnia długość życia przedstawicieli tej rasy wynosi ok. 12 lat.

Specyfika żywienia rasy

Owczarki podhalańskie to psy użytkowe, a więc potrzebują odpowiednio zbilansowanej diety, która powinna być dostosowana do wieku, aktywności i trybu życia danego osobnika. W żywieniu można stosować dobrej jakości gotową karmę dla dużych ras lub samodzielnie przygotować jedzenie, które należy uzupełnić odpowiednimi suplementami, według zaleceń lekarza weterynarii. W okresie wymiany włosa można podawać psu biotynę (witaminę H) bądź suplementy zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe (omega-3 i omega-6).

Bardzo ważna jest jakość podawanego jedzenia. Z uwagi na predyspozycje tej rasy do rozszerzenia i skrętu żołądka należy zwrócić szczególną uwagę, aby nie dopuścić do fermentacji jedzenia. Dzienną rację żywieniową najlepiej podzielić na 2-3 mniejsze porcje. Po jedzeniu należy zapewnić psu 2-godzinny odpoczynek.

Pielęgnacja

Owczarki podhalańskie musiały pracować w trudnych górskich warunkach atmosferycznych, bez względu na pogodę, toteż niezbędna im była chroniąca przed deszczem i zimnem sierść. Okrywa włosowa owczarka jest dwuwarstwowa, składa się z twardego włosa okrywowego i obfitego, miękkiego podszerstka.

Podhalan nie wymaga złożonych, skomplikowanych zabiegów pielęgnacyjnych. Psa tej rasy wystarczy dokładnie wyczesać dwa razy w tygodniu, a w okresie linienia nieco częściej. Osobniki przebywające na dworze linieją dwa razy do roku, najintensywniej na wiosnę. Wymiana szaty w zimie trwa przeważnie około miesiąca. W tym czasie powinno się wyczesać podhalana nawet codziennie, aby szybciej pozbyć się martwego włosa. Do takiej pielęgnacji na pewno przyda się grzebień, twarda włosiana szczotka, pudlówka, zgrzebło, a także filcak. Sierść owczarka podhalańskiego zawiera lanolinę, której zadaniem jest ochrona nie tylko przed zanieczyszczeniami, ale także wodą czy zimnem. Kąpiemy go w miarę potrzeby, pamiętając, aby włos był dokładnie rozczesany.

W przypadku tej rasy należy szczególnie pamiętać o systematycznej kontroli uszu. Nie można również zapomnieć o higienie jamy ustnej, regularnym obcinaniu pazurków i innych czynnościach kosmetycznych, które pozwolą mu pozostać w doskonałej formie przez długie lata.

Piśmiennictwo:

1. Bell J., Cavanagh K.E., Tilley L.P, Smith F.W.: Rasy psów i kotów. Przewodnik weterynaryjny. Galaktyka, Łódź 2013.

2. Fournier A.: Ilustrowana encyklopedia psów rasowych. Carta Blanca. Grupa Wydawnicza PWN, Warszawa 2012.

3. Frankiewicz E., Szymankiewicz M.: Psy rasowe w Polsce. Wydawnictwa Akcydensowe, Warszawa 1986.

4. Gough A., Thomas A.: Predyspozycje rasowe do chorób u psów i kotów, Wydawnictwo SIMA WLW, Warszawa 2006.

5. Krämer E.: Rasy psów. Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa 1998.

6. Monkiewicz J., Wajdzik J.: Kynologia. Wiedza o psie. Wyd. Uniwersytetu Przyrodniczego, Wrocław 2007.

7. Nowicka M., Boczula A.: Psy obronne. Książka i Wiedza, Warszawa 2001.

8. Räber H.: Encyklopedia psów rasowych. Tom I, MULTICO, Warszawa 1999.

9. Redlicka A., Redlicki M.: Owczarek Podhalański. Mako Press, Warszawa 2003.

10. Ściesiński K, Kucharska-Żądło A.: Owczarek podhalański. [w:] K. Ściesiński (red.), ,,Polskie rasy psów”, SGGW Warszawa 2009.

11. Śmietana W.: Pasterski pies stróżujący – wychowanie i szkolenie owczarka podhalańskiego. WWF POLSKA, Warszawa 2006.

12. Verplank M.: Notes from the grooming table. Animus Inc., USA 2004.

13. www.zkwp.pl.

Autor:

mgr Anna Malwina Stojak, zootechnik, groomer

Zdjęcia:

Shutterstock