Niedoczynność tarczycy u psów – problem nie tylko dermatologiczny

Dermatozy endokrynogenne są powszechnie występującymi problemami w praktykach zwierząt towarzyszących. Najczęściej rozpoznawaną chorobą tej grupy jest niewątpliwie niedoczynność tarczycy. Problem ten, nie jest wprawdzie tak rozpowszechniony jak przykładowo alergie, ale notuje się go u około 0,2 – 0,8% populacji psów. U określonych ras psów występuje z większą częstotliwością, a do ras tych należą: boksery, dobermany, golden retriwery, labradory, jamniki, owczarki niemieckie, pudle, beaglie, cocker spaniele i setery irlandzkie.

Typy niedoczynności tarczycy

Na wstępie należy przypomnieć kilka faktów dotyczących przyczyn choroby. Wyróżnia się trzy typy niedoczynności tarczycy w zależności od lokalizacji, może być ona pierwszo, drugo lub też trzeciorzędowa (drugo i trzeciorzędowa niedoczynność określana jest też mianem centralnej). Zdecydowana większość przypadków dotyczy niedoczynności pierwszorzędowej, która związana jest bezpośrednio z gruczołem – najpowszechniejsza przyczyną jest tu proces autoimmunologiczny charakteryzujący się naciekiem limfocytarnym prowadzący do zniszczenia pęcherzyków tarczycy. Sporadycznie zdążają się przypadki niedoczynności tarczycy drugorzędowej związanej z niedoborem TSH (niedoczynność tarczycy przysadkowa). Niedoczynność tarczycy trzeciorzędowa (podwzgórzowa) spotyka jest niezmiernie rzadko.

Odnośnie problemów związanych z poziomami hormonów tarczycy warto nadmienić jeszcze o problemie określanym jako dyshormonoza tarczycowa z eutyreozą (ang. euthyroid sick syndrom). Zaburzenie to powstaje na skutek supresji hormonów tarczy u psów z eutyreozą (prawidłowo funkcjonującym gruczołem) na skutek innych poważnych chorób ogólnoustrojowych (choroby nowotworowe, poważne zakażenia, nadczynność kory nadnerczy).

Jak wynika z tytuły niniejszego artykułu niedoczynność tarczycy jest chorobą której objawy nie dotyczą wyłącznie skóry, chociaż oczywiście one są najpowszechniejsze. Z omawianym problemem związane są objawy ze strony układu nerwowego (najpowszechniej po skórze), ruchu, krążenia, narządu wzroku, układu moczowo-płciowego.

Neuropatie

Jednym z powszechniejszych objawów niedoczynności, nie związanych ze skórą są neuropatie. Do najważniejszych należą uogólniona neuropatia obwodowa, obwodowy zespół przedsionkowy, porażenie i niedowład nerwu twarzowego, porażenie krtani, sporadczynie zaburzenia dotyczące centralnego układu nerwowego

Uogólniona neuropatia obwodowa

Uogólniona neuropatia obwodowa występuje u psów ras średnich i dużych, w średnim wieku i starszych, najczęściej spotykana jest u labradorów i dobermanów. Objawy to początkowo nietolerancja wysiłkowa, osłabienie. W dalszej kolejności dochodzi do niedowładu poprzecznego lub czterokończynowy, niezborności, osłabienia odruchów rdzeniowych i zaników mięśniowych. Objawy najczęściej bardziej wyrażone są na kończynach piersiowych. Wraz z wymienionymi powyżej mogą występować zaburzenia ze strony nerwu twarzowego i objawy przedsionkowe. Symptomy dotyczące polineuropatii mogą współwystępować z typowymi zmianami dermatologicznymi. W przypadku podjęcia terapii substytucyjnej hormonami tarczycy poprawa natępuje w 1-3 miesiące od rozpoczęcia leczenia. Zaprzestanie leczenia prowadzi do nawrotu po około 2 tygodniach. W badaniach laboratoryjnych w przypadku choroby stwierdzana jest podwyższony cholesterol, wzrost aktywności kinazy kreatynowej, wzrost aktywności fosfatazy alkalicznej oraz wzrost cTSH. Zbliżone objawy mogą występować w przebiegu miopatii, klinicznie trudno odróżnić ją od uogólnionej neuropatii obwodowej – pomocna jest w tym zakresie biopsja mięśni i nerwów lub ocenę szybkości przewodnictwa nerwowego i badanie EMG.

Obwodowy zespół przedsionkowy

Obwodowy zespół przedsionkowy powstaje najczęściej w związku z uciskiem na nerwy na skutek obrzęków śluzowakowatych. Choroba może występować samodzielnie lub jak wspominano powyżej wraz z uogólniona neuropatią obwodową. Zdążają się przypadki, w których obwodowy zespół przedsionkowy jest jedynym problemem związanym z niedoczynnoścą tarczycy u danego osobnika. Objawom przedsionkowym może towarzyszyć ponadto porażeniem nerwu twarzowego. Choroba zwykle występuje u starszych zwierząt (średnia wieku 8,5 roku). Typowe symptomy to przechylenie głowy, niezborność, ruchy maneżowe, oczopląs horyzontalny. Reakcje postawne i odruchy rdzeniowe są prawidłowe. Niekiedy występuje porażenie lub niedowład nerwu twarzowego tej samej strony po której są objawy przedsionkowe (opadnięcie ucha i wargi, poszerzenie szpary powiekowej, asymetria otworów nosowych, utrata smaku). Do całkowitego ustąpienia objawów dochodzi po czasie jednego do dwóch miesięcy od zapoczątkowania suplementacji hormonów tarczycy (niekiedy poprawa pojawia się dopiero po około 4 miesiącach), lecz przechylenie głowy może utrzymywać się znacznie dłużej.

Porażenie lub niedowład nerwu twarzowego

Porażenie lub niedowład nerwu twarzowego w niektórych przypadkach może występować samodzielnie jako objaw niedoczynności tarczycy. Występujące wówczas opadniecie powiek, małżowiny usznej i wargi, ponadto stwierdza się osłabiony lub brak odruchu grożenia, powiekowego i rogówkowego. Często występuje wraz z zespołem przedsionkowym. Podobnie jak w przypadku opisanych powyżej zaburzeń objawy ustępują po około 2 miesiącach od rozpoczęcia suplementacji.

Porażenie krtani

Porażenie krtani jako problem związany z niedoczynnością tarczycy występuje dosyć rzadko. Choroba może być umiejscowioną postacią uogólnionej neuropatii obwodowej, i w dalszym przebiegu ujawnić mogą się inne objawy. U chorych zwierząt obserwuje się nietolerancje wysiłkową, głośne oddychanie – świsty, niekiedy duszność wdechową, zmienione/ciche szczekanie, kaszel, wymioty lub też regurgitacje. Leczenie substytucyjne w takich przypadkach może być niewystarczające do uzyskania poprawy, a niezbędny może być zabieg operacyjny połączony z suplementacją hormonu.

Zaburzenia w centralnym układzie nerwowym

Z niedoczynnością tarczycy mogą być związane zaburzenia w centralnym układzie nerwowym. Jest to bardzo rzadko występujący problem (ok. 3% przypadków psów z niedoczynnością tarczycy). Objawy związane ze zmiany w CUN w przebiegu niedoczynności tarczycy są zróżnicowane i mogą obejmować ośrodkowy zespół przedsionkowy, oczopląs pionowy, zez, dysmetrie, ataksje, porażenia czterokończynowe lub porażenia połowiczne, drgawki, zaburzenia reakcji postawnych, zaburzenia świadomości (napieranie na przeszkody, otępienie, agresja), zmiany behawioralne (agresja, nadmierna ruchliwość, napady lekowe, lęk separacyjny). Możliwe są też objawy związane z dysfunkcjami nerwów czaszkowych.

Zaburzenia dotyczących narządu wzroku

W przebiegu niedoczynności tarczycy występuje wiele zaburzeń dotyczących narządu wzroku. Należą do nich: lipidowa dystrofia rogówki, suche zapalenie rogówki, retinopatie, zapalenie tęczówki. Problemy te występują niezbyt powszechnie. Za powikłania dotyczące narządu wzroku odpowiada podwyższony poziom cholesterolu jak również triglicerydów. W przypadku suchego zapalenia rogówki istnieją przypuszczenia, że w przebiegu niedoczynności tarczycy dochodzi do powstawania przeciwciał uszkadzających gruczoły łzowe.

Wpływ hormonów tarczycy na mięsień sercowy

Hormony tarczycy mają istotny wpływ na mięsień sercowy. Niedoczynność tarczycy ma bezpośredni wpływ na mięsień sercowy ponieważ prowadzi do obniżenia ATPazy miozynowej w mięśniu sercowym, zmniejsza aktywność ATPazy wapniowej w retikulum sarkoplazmatycznej, zmniejsza aktywność kanałów wapniowych oraz prowadzi do spadku ilości receptorów β adrenergicznych. Dlatego u tego psów najczęściej mówimy o kardiomiopatii wtórnej do niedoczynności tarczycy. Niedoczynność tarczycy u psów może oddziaływać na mięsień sercowy w sposób bezpośredni i pośredni a efekt końcowy to upośledzenie jego czynności.

Problemy związane z układem rozrodczym

Kolejnymi problemami występującym w przypadku niedoczynności tarczycy są te związane z układem rozrodczym. U samców niedoczynność może nie wywoływać widocznych zmian w układzie rozrodczym. Istnieją sprzeczne dane co do występowania zaburzeń jakościowych nasienia w przebiegu tej choroby. U samic zaś stwierdza się niepłodność, skrócenie fazy estrus, wydłużenie i nieregularność fazy anestrus, ewentualne ronienia, cichą ruję, może również dochodzić do rozwoju ciąży urojonej.

Autor: dr hab. Marcin Szczepanik
kryll@poczta.onet.pl

Zdjęcia: Z zasobów autora

Literatura:

1. Bischel P., Jacobs G., Oliver J.E. Jr.: Neurologic manifestations associated with hypothyroidism in four dogs. J. Am. Vet. Med. Assoc., 1988, 192, 1745–1747.

2. Blois Shauna L., Poma Roberto, Stalker Margaret J., Allen Dana G. A case of primary hypothyroidism causing central nervous system atherosclerosis in a dog Can Vet J 2008;49:789–792

3. Budsberg S.C., Moore G.E., Klappenbach K.: Thyroxine-responsive unilateral forelimb lameness and generalized neuromuscular disease in four dogs. J. Am. Vet. Med. Assoc., 1993, 202, 1859–1860.

4. Cuddon P.A.: Aquired canine peripheral neuropathies. Vet. Clin. North. Am. Small Anim. Pract., 2002, 32, 207–249.

5. Cuddon P.A.: Aquired canine peripheral neuropathies. Vet. Clin. North. Am. Small Anim. Pract., 2002, 32, 207–249.

6. Dixon R.M. Reid S.W., Mooneij C.T.: Epidemiological, clinical, haematological and biochemical characteristics of canine hypothyroidism . Vet. Rec., 145, 481-487, 1999.

7. Gaynor A.R., Shofer F.S., Washabau R.J.: Risk factors for acquired myasthenia gravis in dogs. J. Am. Vet. Med. Assoc.,1997, 211, 1406–1412.

8. Indrieri R.J., Whalen L.R., Cadinet G.H., Holliday T.A.: Neuromuscular abnormalities associated with hypothyroidism and lymphocytic thyroidits in three dogs. J. Am. Vet. Med. Assoc., 1987, 190, 544–548.

9. Jaggy A., Oliver J.E.: Neurologic manifestations of thyroid disease. Vet. Clin. North. Am. Small. Anim. Pract., 1994, 24, 487– 494.

10. King L.G.: Textbook of Respiratory Disease in Dogs and Cats. Elsevier Health Sciences, London 2004.

11. Panciera D.L.: Hypothyroidism in dogs: 66 cases (1987-1992). J. Am. Vet. Med. Assoc., 1994, 204, 761–767.

12. Panciera DL.: Clinical manifestations of canine hypothyroidism. Vet Med 1997;92:44–49.

13. Rossmeisl J.H., Jr Resistance of the Peripheral Nervous System to the Effects of Chronic Canine Hypothyroidism J Vet Intern Med 2010;24:875–881

14. Scarlett JM. Epidemiology of thyroid diseases of dogs and cats. Vet Clin North Am Small Anim Pract 1994;24:477–486.

15. Scott-Moncrieff J. C.: Clinical signs and concurrent diseases of hypothyroidism in dogs and cats. Vet. Clin. Small Anim., 2007, 37, 709-722.

16. Suraniti A., Gilardoni L., Rama Llal M., Echevarría M., Marcondes M.: Hypothyroid associated polyneuropathy in dogs: Report of six cases. Braz. J. Vet. Res. Anim. Sci., São Paulo, 2008, 45, 284-288.