Wideodermoskopia nowa technika diagnostyczna w dermatologii weterynaryjnej

W dermatologii weterynaryjnej posługujemy się wieloma metodami badan dodatkowych. Praktycznie większość chorób nie może być rozpoznanych wyłącznie na podstawie obrazu klinicznego. Oczywiści to objawy kliniczne maja podstawowe znaczenie w rozpoznaniu jak przykładowo w atopowym zapaleniu skóry. Nawet w przypadku wymienionej choroby badania dodatkowe są wykonywane w celu wykluczenia innych chorób o podobnym przebiegu. Generalnie w przypadku pacjenta dermatologicznego niemal w każdym przypadku sięgamy po jedną z metod badań dodatkowych. Powszechnie stasowane są łatwe i nie wymagające drogiego sprzętu diagnostycznego techniki jak: badanie lampą Wooda, test wyczesywania, badanie mikroskopowe włosa, badanie zeskrobiny czy badanie cytologiczne. Część, bardziej skomplikowanych przypadków i rzadziej występujących problemów, wymaga dodatkowo bardziej złożonych metod jak pobranie wycinka i badanie histopatologicznego, diagnostyki alergologicznej (testy śródskórne lub diagnostyka serologiczna) oraz diagnostyki hormonalnej (oznaczenie poziomów hormonów i różne testy czynnościowe). Poza tymi stosowanymi od wielu lat technikami, o ugruntowanych już w praktyce zastosowaniach, w dermatologii weterynaryjnej od kilku lat wprowadzane są nowe metody, które zbiorczo określane są jako nieinwazyjne techniki diagnostyczne w badaniu skóry. Do metod tych należy: oznaczanie parametrów biofizycznych skóry takich jak przeznaskórkowa utrata wody, odczyn skóry, uwodnienie naskórka, natężenie rumienia i pigmentacji, ilościowe oznaczanie łoju na powierzchni skóry, mierzenie elastyczności. Metody te stosowane są w dermatologii już od kilku lat (między innymi przez autora niniejszego artykułu) i znajdują coraz powszechniejsze zastosowanie, a liczba dostępnych publikacji z ich zastosowaniem jest już pokaźna. Kolejną metodą, która używana jest bardzo powszechnie w dermatologii człowieka, ale znajduje się dopiero na wstępnym etapie zastosowań praktycznych w weterynarii jest wideodermoskopia. Na bardzo wstępnym etapie badań i zastosowań w dermatologii weterynaryjnej są takie nowatorskie metody jak optyczna tomografia koherencyjna czy mikroskopia konfokalna. W niniejszym tekście autor przybliży Czytelnikom podstawowe informacje na temat wideodermoskopii.

Dermoskopia

Dermoskopia jest jak opisano powyżej metodą należącą do nieinwazyjnych badań skóry i jej wytworów oraz zmian występujących na powierzchni skóry. Badanie polega na oglądaniu zmian skórnych w powiększeniu od 10 do 20× w tradycyjnych dermatoskopach ręcznych, natomiast w intersującej nasz metodzie istniej możliwość uzyskania powiększeń od 10 do nawet 200x, choć zwykle używane są powieszenia ok. 20-30 x.

Wideodermoskopia (wideodermatoskopia )

W medycynie człowieka wideodermoskopia należy do jednej z powszechniej stosowanych metod diagnostycznych szczególnie w przypadku chorób z zaburzeniami pigmentacji i nowotworów w tym szczególnie czerniaka skóry. Używana jest ponadto do oceny stopnia złuszczenia naskórka, oceny gruczołów potowych, naczyń włosowatych (kapilaroskopia), dermatoz zapalnych (infamoskopia), infestacji (entodermoskopia) stosowana jest do różnicowania przyczyn zapalenia mieszków włosowych. Wideodermoskopia umożliwia ocenę ujścia mieszków włosowych, co pomocne jest w rozpoznawaniu przyczyn wyłysień, jak również pozwala rokować co do możliwości odrostu włosów.

Badanie trichoskopowe (trichoskopia)

Kolejnym sposobem wykorzystywania wideodermoskopii jest badanie trichoskopowe (trichoskopia) czyli badanie które pozwala na uwidocznienie struktur włosa nie widocznych gołym okiem oraz ocenę takich jego cech jak grubości, długości, gęstości, sposob jego ułożenia, stanu pigmentacji włosa, ewentualne zniekształceń i nieprawidłowości.

videodermatoskop Video-Dermoscope VIDIX 7

Wideodermoskopia zalety

Podstawową zaletą techniki jest możliwość zarejestrowania cyfrowego obrazu o wysokiej rozdzielczości umożliwiającą wielokrotne jego powiększenie. Dzięki możliwości zapisania obrazu, badanie skrócone jest do minimum, co jest niezwykle ważne w przypadku zwierząt. Pozwala to również na przysłanie obrazów do konsultacji przez innego dermatologa. Przede wszystkim takie obrazy mogą być poddane dodatkowej obróbce i ocenie z zastosowaniem narzędzi informatycznych. Dostępnych jest wiele tego typu narzędzi pozwalających np. na mierzenie grubości włosów i innych struktur, obliczane liczby włosów na konkretnej powierzchni. Obecnie trwają również prace (w których bierze udział miedzy innym autor ) nad zastosowaniem algorytmów sztucznej inteligencji do analizy obrazów wideodermoskopowych. Niewykluczone, ze tego typu narzędzia będą w przyszłości dostępne i tym samym ułatwia diagnostykę chorób skóry u zwierząt. Odnośnie technicznego wykonania badania wideodermatoskopia może używać światła spolaryzowanego lub też nie. W obu przypadkach jest to światło białe. Dzięki zastosowaniu polaryzacji można wyeliminować odblaski od powierzchni skóry, jak również na ma konieczności stosowania immersji (czyli płynu znajdującego się na powierzchni skóry pod kamerą). Przy oglądaniu skóry w świetle niespolaryzowanym zwykle niezbędne jest zastosowanie immersji. Zastosowanie imersji zwiększa przezierność warstwy rogowej naskórka, zapobiega powstawaniu odblasków i ułatwia przyleganie soczewki w przypadku oceny okolic o nierównej powierzchni. Jako imersje można zastosować różne płyny jak olejek imersyjny, żel do usg (szczególnie w przypadku nierównych powierzchni), płyny dezynfekujące skórę czy nawet wodę. W wielu pracach, w tym również u zwierząt, szczególnie przy użyciu niewielkich powiększeń rzędu 10X stosowana jest tzw. sucha dermoskopia która nie używa światła spolaryzowanego. Metoda ta sprawdza się w przypadku oceny takich struktur jak: włosy, oraz ujścia gruczołów potowych. Imersja może również utrudnić ocenę naczyń krwionośnych oraz prowadzić do zmiany barwy zmian skórnych(rozjaśniać je). Z obserwacji autora wynika, że u zwierząt sucha dermatoskopia sprawdza się również w ocenie powierzchni skóry szczególnie w przypadkach zaburzeń dotyczących rogowacenia i pigmentacji oraz przede wszystkim w ocenie włosów. Imersja natomiast poprawia jakość obrazu w przypadku oglądania naczyń skórnych pod dużym powiększeniem.

Wideodermoskopia w dermatologii weterynaryjnej

Jak wspominałem wideodermoskopia w dermatologii weterynaryjnej stosowana jest od stosunkowo niedawana. Obecnie można wyszukać jedynie kilkanaście prac dotyczących zastosowania metody u zwierząt (stosowano ją u psów, kotów i koni) (prace te umieszczone są pod artykułem jako zalecane piśmiennictwo). Część z opublikowanych już artykułów dotyczy oceny wideodermoskopowej skóry i włosów u zdrowych zwierząt. Publikacje dotyczące obrazów w poszczególnych jednostkach chorobowych są bardzo nieliczne. Odnośnie zwierząt towarzyszących udało się określić cechy dermoskopowe przy kilku chorobach. Możemy odnaleźć prace opisujące te zagadnienia w przypadku dermatofitozy, nużycy, chorób przebiegających z powstawaniem wyłysień zarówno niezapalnych jak i związanych ze świądem.

Cechy dermoskopowe

Najlepiej opisane są cechy dermoskopowe w przypadku dermatofitoz zarówno u psów jak i kotów. W przypadku tej choroby występują charakterystyczne zmiany pozwalające na rozpoznawanie choroby. Dla zakażenia dermatofitami najbardziej typowe jest stwierdzenie w badaniu połamanych włosów o wyglądzie przecinka (ang. coma-like), ponadto widoczne są tłuste łuski o barwie żółtej do brązowej. Włosy o wyglądzie przecinka są uważane są za najbardziej charakterystyczny objaw dermatoskopowy w przypadku grzybic u kotów, a zgodnie z ostatnimi badaniami podobne cechy występują u psów.

Kolejnym opisanym problemem odnoście cech dermoskopowych, jest ocena wyłysień na tle samouszkodzeń u kotów. Najważniejszym objawem jest tu występowanie połamanych na różnej wysokości włosów, oraz krótkich połamanych pęczków włosów wychodzących z ujść mieszków włosowych, jak również włosów zakrzywionych haczykowato.

Stosunkowo najpełniejsze informacje, w związku ze znaczna liczbą badanych pacjentów uzyskano przy ocenie wyłysień niezapalnych u psów. U osobników dotkniętym tym problemem typowe jest występowanie włosów ścieniałych i skróconych, ponadto obecne są włosy skręcone. Ujścia mieszków włosowych są zatkane żółto brązowym materiałem. Skóra wykazuje typowy wzór pigmentowania o wyglądzie plastra miodu (w miejscach wystawionych na działanie światła słonecznego). U psów z jaśniejszym włosem widoczne są ponadto czarne punkty przy ujściach mieszków włosowych.

Cechy dermoskopowe opisano również w przypadku łysienia plackowatego gdzie widoczne były żółtobrązowe punkty będące zaczopowanymi ujściami mieszków włosowych.

Wideodermoskopia jest obecnie nowatorską technika diagnostyczną, która w niedługim czasie powinna się upowszechnić. Sprzyjają temu malejące ceny wideodermoskopów. O ile profesjonalne urządzenie stosowane do badań naukowych o znacznych rozmiarach ( i tym samym o niskiej mobilności) mogą kosztować nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych to urządzenia o zadowalających parametrach technicznych, wystarczające do rozpoznawania podstawowych problemów, można nabyć już za kwotę kilku tysięcy złotych. Obecne dostępne wideodermoskopy maja możliwość bezprzewodowego połącznia ze smartfonami, dzięki czemu narzędzia te są łatwe w obsłudze i bardzo mobilne (autor preferuje jednak polaczenie przewodowe które zapewnia lepszą jakość obrazu).

Autor: 

dr hab. Marcin Szczepanik
kryll@poczta.onet.pl

Zdjęcia: Z zasobów autora

Zalecana literatura:

Dong C , Angus J , Scarampella F , et al. Evaluation of dermoscopy in the diagno- sis of naturally occurring dermatophytosis in cats. Vet Dermatol 2016;27:275 –e65 .

Genovese DW, Johnson TL, Lamb KE et al. Histological and der-matoscopic description of sphynx cat skin. Vet Dermatol 2014; 25: 523–9.

Legnani S, Zini E, Roccabianca P, Funiciello B, Zanna G. Dermoscopic analysis of the skin of healthy warmblood horses: a descriptive study of 34 cases in Italy.Vet Dermatol. 2018, 29, 165-e61

Pomorska-Zniszczyńska A, Szczepanik M, Kalisz G. Pilot Videodermoscopic Examination of Hair and Skin in Arabian Mare Horses During the Winter Season. J Equine Vet Sci. 2021 Apr;99:103400.

Scarampella F , Fabbri E , Zanna G . Dermoscopic features in 35 dogs with juve- nile-onset demodicosis and 35 breed- and agematched dogs: an observational descriptive study. Vet Dermatol 2014;25:385 Abstract .

Scarampella F , Zanna G , Peano A , Fabbri E , et al. Dermoscopic features in 12 cats with dermatophytosis and in 12 cats with self-induced alopecia due to other causes: an observational descriptive study. Vet Dermatol 2015;26:282 –e63 .

Scarampella F, Zanna G, Peano A. Dermoscopic features in canine dermatophytosis: some preliminary observations. Vet Dermatol. 2017 Apr;28(2):255-256.

Tomich LM, Pieper JB, Stern AW. Comparing dermoscopy and histological examination of normal equine skin. Vet Dermatol. 2018, 29, 170-e63.

Zanna G, Auriemma E, Arrighi S, Attanasi A, Zini E, Scarampella F Dermoscopic evaluation of skin in healthy cats. Vet Dermatol. 2015 Feb;26(1):14-7, e3-4.

Zanna G, Roccabianca P, Zini E, Legnani S, Scarampella F, Arrighi S, Tosti A. The usefulness of dermoscopy in canine pattern alopecia: a descriptive study. Vet Dermatol. 2017 Feb;28(1):161-e34.

Opisy rycin:

Ryc.1 Obraz dermoskopowy skóry kota z dermatofitoza, strzałkami zaznaczono włosy o wyglądzie przecinka pow 35x

Ryc.2 Obraz dermoskopowy z przypadku rybiej łuski widoczne liczne łuski na powierzchni włosa i skórze pow. 70x

Ryc. 3 Zespół Cushinga widoczne wyłysienie i zminiaturyzowane włosy pow. 30x

Ryc.4 Czarne punkty rozszerzone ujścia mieszków włosowych pow.70x