Niewydolność nerek u kotów

Nerki spełniają wiele istotnych funkcji w organizmie, najważniejszą z nich jest zachowanie homeostazy. Dzieje się tak dzięki: utrzymaniu stałej równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, utrzymywaniu stałego ciśnienia osmotycznego, usuwaniu produktów przemiany materii, wchłanianiu zwrotnemu z moczu pierwotnego niezbędnych substancji, np. glukozy.

Nerki spełniają także ważne funkcje wewnątrzwydzielnicze, jak synteza erytropoetyny, reniny, prostaglandyn. W nerkach zachodzi również synteza czynnego metabolitu witaminy D – 1,25-dihydroksycholekolcyferolu.

Czynniki wpływające na prawidłowe funkcjonowanie nerek

Do wystąpienia chorób nerek może się przyczynić wiele czynników. Są one związane z wiekiem, nawodnieniem organizmu, chorobami ogólnoustrojowymi, stosowanymi lekami itp. Najczęściej występujące to:

• odwodnienie (ostra niewydolność nerek przednerkowa),

• wiek zwierzęcia (zwierzęta geriatryczne – wzrost częstotliwości chorób nerek),

• zmniejszenie objętości krwi krążącej (zmniejszenie perfuzji nerkowej),

• zmniejszenie pojemności minutowej serca (np. zastoinowa niewydolność serca – ZNS),

• stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (zwężenie naczyń krwionośnych nerek),

• gorączka,

• równoczesne stosowanie niektórych leków (np. aminoglikozydów i furosemidu),

• zaburzony poziom elektrolitów (obniżony poziom potasu, sodu, wapnia),

• syndrom urologiczny kotów (ostra niewydolność nerek zanerkowa).

Ostra niewydolność  nerek

Zaburzenie to pojawia się nagle. Przyczyną może być wiele procesów chorobowych, w wyniku których dochodzi do upośledzenia ich funkcji. Charakterystycznym objawem jest skąpomocz, a w przypadku braku interwencji/niewłaściwego leczenia – bezmocz i szybko narastająca mocznica. Dochodzi do zaburzeń wodno-elektrolitowych, kwasowo-zasadowych i innych. Bardzo istotne jest szybkie postępowanie terapeutyczne, gdyż w bardzo krótkim czasie może dojść do nieodwracalnego uszkodzenia nie tylko nerek, ale i innych narządów.

Postacie ostrej niewydolności nerek

Podział ostrej niewydolności nerek uzależniony jest zarówno od objawów klinicznych, jak i przyczyny ją powodującej. Wyróżniamy postacie: czynnościową (ostra niewydolność nerek przednerkowa), miąższową (ostra niewydolność nerek nerkowa) i obturacyjną (ostra niewydolność nerek zanerkowa).

Przyczyny ostrej niewydolności nerek

Ogólnie przyczyny możemy podzielić na zapalne i niezapalne.

Do przyczyn zapalnych możemy zaliczyć:

• zapalenie kłębuszków nerkowych,

• odmiedniczkowe zapalenie nerek,

• martwicę warstwy korowej nerek,

• zapalenie trzustki,

• posocznicę,

• chłoniaka.

Do przyczyn niezapalnych zaliczamy zarówno czynniki związane z ogólnym nawodnieniem organizmu, jak i stosowaniem niektórych leków, narkozą, urazem i inne:

• wszelkie stany odwodnienia, a następnie zmniejszenie objętości krwi krążącej (upośledzenie prawidłowej perfuzji nerek);

• każdego rodzaju wstrząs: hipowolemiczny, septyczny, kardiogenny itd. (obniżenie współczynnika przesączania kłębuszkowego – GFR);

• leki stosowane w kardiologii, np. inhibitory konwertazy angiotensyny – ACEI; podawane bez należytej kontroli zwierzęcia dotyczącej dawki, częstotliwości podawania, zwłaszcza u zwierząt niedostatecznie nawodnionych;

• premedykacja, zabiegi chirurgiczne, zwłaszcza te trwające długo, mogą u zwierząt predysponowanych doprowadzić do ostrego niedotlenienia i niedokrwienia nerek;

• urazy (pourazowa ostra niewydolność nerek tzw. crash syndrome);

• leki, np. aminoglikozydy, tetracykliny, niesterydowe leki przeciwzapalne.

Oprócz wymienionych należy pamiętać o tym, że koty są bardzo wrażliwe na toksyny roślinne, a jak wiemy zwierzęta te lubią podgryzać kwiaty. Lista roślin trujących, zarówno kwiatów ozdobnych, doniczkowych, jak i ogrodowych, jest bardzo długa.

Ostra niewydolność nerek na podstawie przykładów

Narkoza u odwodnionego kota

Bardzo istotne jest, aby przed każdym podaniem leków używanych do premedykacji, znieczulenia ogólnego, dokładnie zbadać zwierzę, zwłaszcza geriatryczne i wolno żyjące. W przypadku odwodnienia, osłabienia i uogólnionych infekcji najlepiej nie podawać tego typu leków, gdyż może się to przyczynić do wystąpienia ONN. Jest to niebezpieczne zwłaszcza w sytuacji, gdy w trakcie nie podajemy płynów dożylnie. Może dojść do ostrego niedotlenienia nerek oraz rozległych uszkodzeń kłębuszków i kanalików.

Przypadek 1

Kot Maciuś, ok. 10 lat, przygarnięty przez właścicielkę. Zwierzę w złym stanie ogólnym, wychudzone, odwodnione, z silną, przewlekłą infekcją dróg oddechowych górnych i dolnych. Dodatkowo, mimo usuniętych zębów, występowało uogólnione zapalenie dziąseł.

Premedykacja przeprowadzona była ze względu na agresję kota w trakcie badania. Podczas znieczulenia nie uzupełniono płynów.

Zmiany w badaniu krwi:

• kreatynina – 1,9 mg/dl,

• mocznik – 70 mg/dl.

Parametry te są charakterystyczne dla I stadium niewydolności nerek (klasyfikacja IRIS) – kot bardzo długo dochodził do siebie po znieczuleniu, prawie 3 doby.

Nie miał chęci do jedzenia i picia. Oddawał coraz mniejsze ilości moczu. Występowała bardzo silna apatia, pojawiły się wymioty. Wykonano kontrolne badanie krwi (2 tygodnie po znieczuleniu), które wykazało odstępstwa od normy:

• kreatynina – 2,6 mg/dl,

• mocznik – 113 mg/dl.

Parametry te są charakterystyczne dla II stadium niewydolności nerek.

W badaniu USG zaobserwowano znacznie zmieniony, przebudowany miąższ nerek, o cechach zmian pozapalnych, przewlekłych, z zatartym stosunkiem korowo-rdzeniowym. W pęcherzu moczowym liczne kryształki, bez większych złogów.

Badanie moczu:

• ciężar właściwy – 1,015,

• barwa jasnożółta,

• ph kwaśne,

• białko – 92,

• szczawiany wapnia,

• kryształy pojedyncze.

Po zaordynowanej terapii – płyny, dieta nerkowa, famotydyna, betamox 3 x w odstępie 24 h, lespewet – stan ogólny kota znacznie się poprawił, wymioty ustąpiły, powrócił apetyt, humor, zwiększyła się ilość oddawanego moczu.

Do dnia dzisiejszego, za wyjątkiem epizodów załamań związanych z nieprzestrzeganiem sposobu podawania leków, pacjent czuje się raczej dobrze. Wyniki badań krwi utrzymują się na poziomie:

• kreatynina – 2,3-3 mg/dl,

• mocznik – 120-150 mg/dl.

Crash syndrome

Kotom, także domowym, które mają w zwyczaju wyskakiwać przez balkon lub okno, zdarzają się upadki z dużych wysokości. W związku z tym może u nich dochodzić do wystąpienia pourazowej ostrej niewydolności nerek. Wiąże się to z obecnością barwnika mięśni – mioglobiny, która podczas zagęszczania moczu tworzy wałeczki mioglobinowe w kanalikach nerkowych i przyczynia się do występowania ONN.

Przypadek 1

Kot Lucyfer, 12 miesięcy. Po ucieczce przez balkon (z trzeciego piętra) wystąpiła apatia, spadek temperatury do 37,5ºC (38,5ºC podczas kontrolnych badań w gabinecie) ok. 1-2 doby od incydentu. Kot przestał oddawać mocz. W wyniku szybkiej interwencji – m.in. kroplówki dożylnie, witaminy – nie doszło do rozwoju ONN (mocznik, kreatynina w zakresie normy, badanie USG – brak odstępstw od normy).

Przypadek 2

Kot Demonek, ok. 18 miesięcy, przygarnięty przez właścicielkę w wieku ok. 6-7 miesięcy. Wykonano wszystkie badania krwi – brak odstępstw od normy. Mniej więcej do ukończenia roku bardzo często wyskakiwał przez balkon, miewał długie (doba, dwie) okresy spadku apetytu, apatii. Trudno było określić częstotliwość oddawania moczu ze względu na fakt, iż w domu przebywają dwa inne koty. Następnie wszystko wracało do normy – humor, apetyt itd.

Około 6 miesięcy po tych incydentach pojawiły się okresowe wymioty, początkowo sporadycznie, następnie kilka razy w tygodniu. Kot cały czas dostawał dobrej jakości karmę, regularnie stosowana była pasta odkłaczająca.

Wykonano podstawowe badanie krwi, które wykazało istotne zmiany dotyczące parametrów nerkowych:

• kreatynina – 2,1 mg/dl,

• mocznik – 80 mg/dl (II stadium niewydolności nerek).

W badaniu USG: nerki prawidłowej wielkości, zatarty stosunek korowo-rdzeniowy, miąższ dosyć znacznie zmieniony.

W przypadku tego pacjenta, mimo intensywnej terapii, niewydolność nerek szybko postępowała. Związane to było nie tylko z upodobaniem kota do skakania z wysokości, ale również z innymi przyczynami (przewlekłe infekcje jamy ustnej – limfocytarno-plazmocytarne zapalenie jamy ustnej, nawracające zapalenia bakteryjne dróg moczowych na tle E. coli, podgryzanie trujących kwiatów).

Gryzienie trujących roślin

Bardzo niebezpieczne jest podgryzanie lilii, gdyż trujące są wszystkie jej części – zarówno liście, łodygi, jak i kwiaty. W przypadku zjedzenia nawet niewielkiego fragmentu którejś z części tej rośliny bardzo szybko może dojść do nieodwracalnego uszkodzenia nerek.

Objawy mogą wystąpić już w kilkanaście minut do godziny po zjedzeniu.

W wyniku podrażnienia śluzówki żołądka dochodzi do intensywnych wymiotów, następnie objawy mijają i kot wygląda na zdrowego. Po kilku dobach wymioty pojawiają się ponownie, z dużo większą częstotliwością. Dołączają się apatia i zupełny brak apetytu. Jedynie szybka interwencja, najlepiej zaraz po zjedzeniu fragmentu rośliny, może uratować kota. W przypadku jej braku w ciągu 36-72 h od spożycia dochodzi do zejścia.

Przypadek 1

Kotka Milka, 8 lat. Od zawsze zwyczajem kotki były spacery i wygrzewanie się na słońcu w ogródku. W miejscu tym zawsze było mnóstwo kwiatów, również trujących dla kota, między innymi także lilie.

Pewnego dnia po powrocie kotki z ogródka do domu w ciągu 15 minut pojawiły się silne wymioty i apatia. Została podjęta szybka interwencja:

• kroplówka i.v. (NaCl 50 ml/kg),

• osłona antybiotykowa (betamox 0,5 ml s.c. 3 x w odstępach 24 h),

• solvertyl (ranitydyna 0,5 ml s.c. 2 x dz. przez 5 dni).

Stan ogólny kotki powrócił do normy. Jednakże epizod miał prawdopodobnie wpływ na pojawienie się niewydolności nerek w późniejszym czasie.

Innymi niebezpiecznymi dla kotów roślinami są, często pojawiający się w domach, wilczomlecz nadobny (popularna gwiazda betlejemska) oraz drzewa iglaste, np. świerki czy jodły, które przystraja się na święta Bożego Narodzenia. Posiadacze kotów często nie są świadomi faktu, iż rośliny te są szkodliwe dla ich podopiecznych. Obgryzanie gałęzi i zjedzenie igieł może spowodować u nich uszkodzenie nerek lub zaostrzyć objawy istniejącej już niewydolności.

Przypadek 2

Kot Tygrysek, 3 lata. Od około roku leczony na przewlekłą niewydolność nerek. Dwa tygodnie przed Bożym Narodzeniem samopoczucie ogólne raczej dobre, apetyt zachowany, wymioty sporadycznie.

Wyniki badania krwi:

• kreatynina – 2 mg/dl,

• mocznik – 83 mg/dl,

• potas i fosfor w granicy normy.

W okresie świątecznym u pacjenta pojawiły się intensywne wymioty i biegunka. Z wywiadu wiadomo, iż w tym czasie kot podgryzał liście gwiazdy betlejemskiej, które są trujące (podobnie kwiat i łodyga) i po zjedzeniu mogą powodować podrażnienie błon śluzowych jamy ustnej, żołądka i jelit. Dodatkowo najprawdopodobniej połykał igły z choinki, co spowodowało uszkodzenie jelit.

W tym czasie pacjent nie dostawał regularnie kroplówek (od ok. 3 dni nie był nawadniany). Intensywne wymioty i biegunka przyczyniły się do drastycznego pogorszenie stanu ogólnego.

Kot przestał jeść i pić, występowało silne otępienie i doszło do zahamowania produkcji moczu.

Mimo intensywnej terapii jego stan ogólny ulegał pogorszeniu i nie udało się go uratować. Wyniki badania krwi w dniu zejścia:

• kreatynina – 12 mg/dl,

• mocznik – 500 mg/dl.

Właściciele zaobserwowali, że kotu zdarzało się też pić wodę z podstawki, co mogło przyczynić się do wystąpienia silnego zatrucia i nagłego całkowitego ustania funkcji nerek.

Przypadek ten pokazuje, jak ważne w przypadku posiadania kota jest nieprzetrzymywanie szkodliwych, trujących roślin w domu. Dotyczy to zarówno kotów zdrowych, jak i cierpiących na przewlekłą niewydolność nerek.

PRZEWLEKŁA NIEWYDOLNOŚĆ NEREK U KOTÓW  (PNN)

W lecznicach weterynaryjnych bardzo często mamy do czynienia z przewlekłą niewydolnością nerek. Zapadają na nią najczęściej koty w średnim i starszym wieku. Zmiany w narządach możemy stwierdzić już u nawet u 50% kotów wieku 7-10 lat. Z czasem przyczyniają się one do rozwoju przewlekłej niewydolności nerek.

Z przewlekłą niewydolnością nerek możemy się spotkać także u kotów bardzo młodych.

Przyczyną jej pojawienia się są uwarunkowania genetyczne. Rasy predysponowane do wystąpienia choroby to: maine coon, kot abisyński, syjamski, rosyjski niebieski i perski.

Najczęściej mamy do czynienia z przewlekłym śródmiąższowym zapaleniem nerek. Może ono występować nawet u 70% kotów chorujących na PNN. Przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych zdarza się znacznie rzadziej, bo w 15% przypadków, chłoniak nerek występuje u 10%, zaś amyloidoza nerek u ok. 2% chorych kotów.

Niektóre choroby, np. nadczynność tarczycy, mogą przebiegać z podobnymi objawami. Dlatego, żeby postawić prawidłowe rozpoznanie, należy zawsze mieć to na uwadze i wykonać wszystkie niezbędne badania pozwalające stwierdzić, czy mamy do czynienia z niewydolnością nerek:

• profil krwi nerkowy,

• badanie moczu ogólne,

• posiew,

• stosunek białka/kreatyniny w moczu,

• USG nerek i dróg moczowych.

Należy pamiętać o tym, iż PNN może rozwijać się bardzo długo – miesiącami, a nawet latami – przy czym faza początkowa bardzo długo może mieć postać utajoną i wtedy kot przez kilka miesięcy może nie wykazywać objawów zauważalnych dla właściciela.

Miopatia hipokalemiczna

Podczas przewlekłej niewydolności nerek u kotów możemy mieć do czynienia z hipokaliemią (stężenie potasu < 3,5 mmol/l). Występuje ona u ok. 20-30% zwierząt.

Przy silnie nasilonej hipokaliemii koty mogą wykazywać nietolerancję wysiłkową, osłabienie mięśni, niechęć do ruchu. Przejawia się to zmianami w zachowaniu. Zwierzę np. zwykle z chęcią przebywające na oknie i obserwujące, odpoczywające, nagle zaprzestaje tego rytuału lub zupełnie nie ma chęci do ruchu.

Przypadek 1

Kot Misieniek, rasy europejskiej, wiek 16 lat. Od kilku miesięcy wykazywał wzmożoną chęć do pobierania wody, właściciele zaobserwowali też częstsze oddawanie moczu. Od czasu do czasu zdarzały się wymioty, nasilające się z czasem, kot stracił też na wadze. Rozpoznano niewydolność nerek.

• kreatynina – 4,3, mg/dl,

• mocznik – 295 mg/dl,

• potas – 3,43 mmol/l.

Kot nie miał chęci do ruchu, występowały obfite wymioty i odruchy wymiotne, niereagujące na leczenie, co jest również charakterystyczne dla zaawansowanej hipokaliemii. Ulubionym miejscem przebywania była szafa lub okno. Przez ostatni miesiąc kot spał na podłodze, łóżku, krześle. Oprócz „standardowej” terapii (płynoterapia, dieta), zaordynowano przez 4 dni KCl 0,9 ml s.c. co 24 h, następnie cytrynian potasu w dawce 40 mg/kg co 8 h.

W przeciągu kilku dni stan kota znacznie się poprawił, ustąpiły wymioty, zaczął nawet przesiadywać na oknie. Zawartość potasu w granicy 4 mmol/l (w ciągu około tygodnia od rozpoczęcia leczenia).

Po trzech miesiącach terapii pacjent czuje się bardzo dobrze. Dostaje wlewy podskórne z NaCl – 150 ml codziennie lub co drugi dzień, dietę nerkową – royal lub hill’s k/d i preparat ziołowy lespewet – 1 tabletkę dziennie.

Parametry nerkowe:

• kreatynina – 3,1 mg/dl,

• mocznik – 97 mg/dl.

Przypadek 2

Kotka Milka, 8 lat. Oprócz wzmożonego pragnienia i wielomoczu, obserwowanego od co najmniej tygodnia lub dwóch, właściciel zauważył bardzo silne osłabienie i niechęć do chodzenia. Dodatkowo występowało dobrzuszne wygięcie szyi. Objaw ten jest również typowy dla hipokaliemii. Poziom potasu wynosił 3 mmol/l. Po kilkudniowym uzupełnieniu elektrolitów (KCl 1 ml s.c. oprócz płynoterapii – PWE na przemian z 0,9-proc. NaCl) potas zawarł się w granicach normy i wyniósł 4,5 mmol/l. W dwóch kolejnych, kontrolnych badaniach krwi poziom tego elektrolitu był w zakresie normy. W związku z tym nie kontynuowano podawania potasu w tabletkach.

Od roku kotka żywiona jest karmą Hills k/d, dostaje też płyny podskórnie (PWE) 2 x w tyg. Kreatynina utrzymuje się w zakresie 2-2,5 mg/dl, mocznik – w granicach 100 mg/dl.

Ogólne samopoczucie bardzo dobre, masa ciała stała.

Przewlekłe zaparcia

Początkowo mogą występować jako jedyny objaw, trwać nawet kilka miesięcy, zanim pojawią się inne symptomy, na podstawie których możemy podejrzewać przewlekłą niewydolność nerek. Występują równocześnie z innymi objawami, jak PU/PD, brak apetytu. Symptom ten związany jest zarówno z obniżonym poziomem potasu, który zaburza pracę przewodu pokarmowego, jak i z faktem, iż podczas przewlekłej niewydolności nerek mamy do czynienia z odwodnieniem w związku z częstym oddawaniem moczu i utrudnionym uzupełnieniem utraconych płynów. Przedłużające się, intensywne zaparcia mogą powodować senność, a nawet utratę przytomności w wyniku zalegania toksyn w przewodzie pokarmowym.

Przypadek

Kot europejski, 14 lat. Od około 3-4 miesięcy miewał silne zaparcia, nieustępujące mimo diety i stosowania pasty odtkłaczającej. Nie były wykonywane badania krwi (nigdy). Profilaktyka – odrobaczanie i szczepienia – nie były regularnie przeprowadzane. Właścicielka wiązała objawy ze starzeniem się kota. Po dołączeniu wymiotów, częstszego oddawania moczu i pobierania wody, postanowiła wykonać podstawowe badanie krwi. Nie było zauważalnej utraty wagi, apetyt był zachowany, samopoczucie nieznacznie osłabione.

W związku z faktem, iż zwierzę zawsze wykazywało agresję podczas badań, poddane zostało delikatnej premedykacji. Kot miał na tyle dużo siły, iż bardzo trudno było wykonać iniekcję domięśniową. Badanie krwi wykazało znacznie podwyższone parametry nerkowe:

• kreatynina – 19 mg/dl,

• mocznik – 500 mg/dl.

Wyniki te wskazują, iż organizm od dłuższego czasu (co najmniej kilku miesięcy) musiał radzić sobie z wysokim poziomem mocznika, narastającym stopniowo, co spowodowało, że uznał to jakby za „normę”, z którą można żyć. Nie jest to odosobniony przypadek, jak wynika z doświadczenia praktycznego autora, część kotów potrafi funkcjonować w miarę dobrze z podwyższonym poziomem mocznikiem, ale zwykle na poziomie 150-200 mg/dl. Problem pojawia się wtedy, gdy stężenie mocznika gwałtownie wzrasta jak w powyższym przypadku i organizm nie jest w stanie poradzić sobie z pozbyciem się szkodliwych produktów przemiany materii.

Obniżona temperatura ciała – zaawansowana niewydolność nerek (mocznica)

W przypadku zaawansowanej niewydolności nerek obserwujemy obniżenie ciepłoty ciała powstające na skutek oddziaływania toksyn mocznicowych na ośrodek termoregulacji w mózgu. Objaw ten świadczy o ciężkim uszkodzeniu nerek i znacznym ograniczeniu ich funkcji. W sytuacjach skrajnych, tzn. przy ustaniu pracy nerek (uszkodzenie nefronów na poziomie 90%, kreatynina > 5 mg/dl), temperatura stopniowo obniża się, aż dochodzi do granicy poniżej 34-35ºC i wtedy obserwujemy początek zejścia zwierzęcia. W przypadku kotów z zaawansowaną niewydolnością nerek, ale z zachowaną rezerwą czynnościową (wydolność nerek na poziomie 24%, poziom kreatyniny 2,9-5 mg/dl – III stadium niewydolności nerek), zwykle obserwujemy temperaturę w granicach 37,5-38ºC. Zdarza się jednak, iż niektóre koty mają fizjologicznie niższą temperaturę ciała.

Przypadek

Kot Archi, 14 lat, norweski kot leśny.
2 lata wcześniej przeszedł ciężkie zatrucie o niewyjaśnionej etiologii (kot wychodzący). Koty są bardzo wrażliwe na zatrucia zarówno toksynami bakteryjnymi, jak i roślinnymi czy innymi. W wyniku intensywnej terapii (leczenie stacjonarne w całodobowej klinice) samopoczucie kota powróciło do normy. Wyniki prób nerkowych były nieznacznie podwyższone:

• kreatynina – 1,9 mg/dl,

• mocznik – w granicach 80 mg/dl.

Przez 2 lata nie były wykonywane kontrolne badania krwi. Po około 1,5 roku od zatrucia wystąpiły objawy PU/PD, kapryśny apetyt, nawracające wymioty. Kot żywiony był karmami bytowymi typu Royal, Hills.

W badaniu krwi istotne zmiany. Niedokrwistość i spadek HT, charakterystyczny dla III i IV stadium przewlekłej niewydolności nerek:

• HT – 0,27 l/l;

• erytrocyty – 5,07 T/l.

Biochemia:

• kreatynina – 5 mg/dl,

• mocznik – 260 mg/dl,

• białko – 82 g/l,

• fosfor – 7,2 mg/dl.

W badaniu moczu istotne zmiany:

• ciężar właściwy – 1,008 (charakterystyczne dla PNN),

• białko – 52,

• stosunek białka/kreatyniny – 0,6 (białkomocz nerkowy istotny, < 0,2 – brak białkomoczu nerkowego).

Z posiewu E. coli – 10n5 – obfity wzrost (nawracające infekcje dróg moczowych, zwłaszcza u kotów geriatrycznych, przyczyniają się do uszkodzenia nerek).

W badaniu USG – obraz wskazuje na zaawansowaną, przewlekłą niewydolność nerek (prawa nerka zmieniona pozapalnie, zatarta granica między warstwą korową a rdzeniem w obu nerkach).

Mimo intensywnej terapii (kroplówki dożylne, dieta, milgamma N, antybiotyk wg antybiogramu, lespewet, alusal, azodyl), nie udało się obniżyć poziomu kreatyniny < 4,3 mg/dl, a mocznika poniżej 230 mg/dl. Kot stale tracił na wadze (przed chorobą ważył 8 kg, w końcowym stadium poniżej 5 kg). Wraz ze spadkiem masy ciała i nasilającym się odwodnieniem, mimo płynoterapii, obniżała się również temperatura ciała
(< 37ºC). Występowały niepoddające się leczeniu wymioty i otępienie. W związku z powyższym właściciele zdecydowali się na eutanazję.

Pacjent ten jest przykładem zależności między funkcjonowaniem nerek (zachowaną rezerwą czynnościową) i ośrodka termoregulacji.

W przypadku kotów z zaawansowaną niewydolnością nerek (III, IV stadium) i równocześnie obniżoną temperaturą bardzo często występuje potrzeba „dogrzewania”, zwłaszcza zimą (fot. 4).

Hiperfosfatemia

Powszechnie wiadomo, iż obniżenie poziomu fosforu, zwłaszcza u kotów w stadium III i IV niewydolności nerek, znacznie poprawia komfort życia (m.in. zmniejsza nasilenie wymiotów), a także wydłuża życie.

Terapię należy dostosować do każdego pacjenta indywidualnie, zwracając uwagę nie tylko na poziom samego fosforu w surowicy, ale też na poziom wapnia (przy poziomie wapnia w górnej granicy normy, podając preparaty z węglanem wapnia, możemy spowodować wymioty). Zależność między wartościami poziomu fosforu a samopoczuciem zwierząt oraz stosowane preparaty przedstawiono w tabeli 2.

Przewlekłe infekcje dróg moczowych

Mają znaczenie zarówno w przypadku ostrej, jak i przewlekłej niewydolności nerek. Przy czym w przypadku istniejącej już niewydolności należy bezwzględnie je zwalczać.

U kotów bardzo często mamy do czynienia z zakażeniami dróg moczowych wyprowadzających, jak: pęcherz moczowy, cewka moczowa, miedniczki nerkowe. Koty geriatryczne powinny być poddane wnikliwej uwadze ze względu na często u nich występującą niewydolność nerek w stadium I.

Z doświadczenia autora wynika, iż kontrolowanie stanu dróg moczowych regularnie (badanie moczu łącznie z posiewem, USG itd.) w znaczny sposób pomaga zmniejszyć ryzyko rozwoju, pogłębienia istniejącej już niewydolności nerek.

Wpływ infekcji dróg moczowych na funkcjonowanie nerek pokazuje tabela 3.

Przewlekłe infekcje jamy ustnej (limfocytarno-plazmocytarne zapalenie jamy ustnej)

Limfocytarno-plazmocytarne zapalenie jamy ustnej jest jednostką chorobową przewlekłą, uciążliwą i niejednokrotnie bardzo bolesną dla kota. Przy czym najczęściej, mimo zastosowanej terapii, ciągle nawraca. Przyczyny choroby nie są do końca poznane, jest to zaburzenie wieloczynnikowe. Wpływ na pojawienie się mają czynniki: bakteryjne, wirusowe, immunologiczne. Bierze się również pod uwagę alergeny pokarmowe. W wielu źródłach mówi się o predylekcji rasowej i częstszym diagnozowaniu u kastrowanych kotów (samców).

Terapia farmakologiczna polega na podawaniu antybiotyków, w przypadku nasilenia zmian – leków przeciwzapalnych, niesteroidowych i sterydowych.

Należy też wykonać dokładną sanację jamy ustnej (mechaniczne usunięcie płytki bakteryjnej i kamienia nazębnego).

W przypadku niezadawalającej poprawy lub ciągłych uciążliwych nawrotów zaleca się usunięcie zębów przedtrzonowych i trzonowych.

Przypadek

Kot Demonek od momentu przygarnięcia w wieku ok. 6-7 miesięcy cierpiał na nawracające zapalenie jamy ustnej. Jednym z czynników mogących wpływać na pojawienie się tego schorzenia były przewlekłe infekcje wirusowe – kalici i herpeswirus (ciężka postać kataru kociego).

Testy przeprowadzone w kierunku chorób zakaźnych FELV, FIV dały wynik negatywny. Przed chorobą kot żywiony był karmami bytowymi suchymi lub mokrymi, głównie firm Royal i Hill’s, czasami Animonda. Regularnie dostawał karmę odkłaczającą. Od momentu pierwszego badania krwi, które wykazało podwyższony poziom kreatyniny, otrzymywał karmy tych samych marek, ale przeznaczone dla kotów z niewydolnością nerek: Royal renal, saszetki i suche oraz Hill’s k/d, saszetki i suche. Dodatkowo: specyfic-kidney support, integra protect Niemen, w zależności od tego, którą karmę w danym momencie miał ochotę zjadać.

Podczas nasilenia się stanu zapalnego w jamy ustnej (zmiany rozrostowe zlokalizowane na dziąsłach, łukach podniebienno-gardłowych, błonie śluzowej języka) występowały: nadmierne ślinienie, nieprzyjemny zapach z pyszczka, zmniejszony apetyt lub jego brak, a nawet niechęć do pobierania wody, ślina podbarwiona była krwią.

Mimo antybiotykoterapii stosowanej według antybiogramu i leków przeciwzapalnych (sterydy podane dwukrotnie, najczęściej jednak niesterydowe leki przeciwzapalne), objawy stale powracały i nasilały się.

Po kolejnym incydencie, przed ewentualną ekstrakcją zębów wykonano badanie krwi:

• kreatynina – 2,1 mg/dl,

• mocznik – 80 mg/dl.

W przypadku nawracających stanów zapalnych w jamy ustnej zawsze należy wziąć pod uwagę możliwość występowania chorób narządów wewnętrznych – wątroby i nerek.

Jednakże w tym przypadku przewlekłe infekcje jamy ustnej i częste postępowanie terapeutyczne, a zwłaszcza stosowanie leków przeciwzapalnych sterydowych i niesterydowych, przyczyniło się do zaburzenia funkcji nerek. W przypadku zwierząt predysponowanych, wrażliwych, nawet nieznaczne dawki wymienionych leków, mogą uszkodzić nerki.

Podsumowanie praktyki z chorobami nerek u kotów

Każdy praktykujący lekarz weterynarii na co dzień ma w swojej praktyce do czynienia z chorobami nerek u kotów. W związku z faktem, iż początkowo objawy kliniczne mogą być bardzo subtelne, a w badaniach laboratoryjnych możemy nie wykryć istotnych zmian, należy przeprowadzać regularne badania krwi i moczu, zwłaszcza u kotów powyżej 6-7 roku życia, by mieć szansę zahamować lub znacznie spowolnić postępującą niewydolność nerek.

Autorzy i zdjęcia:

lek. wet. Marzena Zmarlak
Gabinet Weterynaryjny Felican-Vet, Warszawa

Streszczenie:
Choroby nerek należą do jednych z najczęściej diagnozowanych w lecznicach weterynaryjnych schorzeń kotów. Możemy mieć do czynienia z ostrą lub przewlekłą niewydolnością nerek. Ta ostatnia przebiega szczególnie podstępnie u kotów, bardzo zazwyczaj nie dając na początku żadnych zauważalnych przez właściciela objawów. Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, iż często równocześnie mamy do czynienia z inną chorobą, mogącą klinicznie przypominać niewydolność nerek, jak nadczynność tarczycy. Wraz z wiekiem wzrasta częstotliwość zachorowania kotów na oba schorzenia. Jednakże zaburzenia w funkcjonowaniu nerek mogą występować również u kotów młodych.