Otodectoza – najpowszechniejsza choroba ektopasożytnicza u kotów

Otodectoza, czyli inwazja świerzbowca

Otodectectes cynotis jest najczyściej rozpoznawaną chorobą  ektopasożytniczą u kotów. Problem ten jest najpowszechniejszą przyczyną zapalenia zewnętrznego przewodu słuchowego u tego gatunku, a różne badania szacują, że odpowiada on za nawet 85% przypadków tej choroby u kotów. Świerzbowiec O. cyotis  nie jest wyłącznym problemem kotów, pasożytuje on ponadto u psów, fretek, gdzie jest też jest przyczyną zapalenia ucha zewnętrznego. U psów na chorobę najbardziej podatne są rasy miniaturowe jak yorkshire teriery czy maltańczyki. Inwazja otodectes cynotis opisywana była u ludzi, choroba jest więc zoonozą.

Zarażenie pasożytem następuje podczas bezpośredniego kontaktu  z chorymi zwierzętami, ewentualnie miejscami, gdzie one wcześniej przebywały, co związane jest z tym, że pasożyt jest w stanie, przez krótki czas, przeżyć poza żywicielem.

Otodectoza – objawy kliniczne choroby

Najważniejszym objawem inwazji omawianym pasożytem jest zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego. Szczególnie narażone są koty młode. Nie stwierdza się predyspozycji związanej z płcią zwierząt. Otitis externa występujące w przypadku tej inwazji mając charakter rumieniowo-woszczynowy. Podobnie jak w przypadku większości inwazji ektopasożytniczych typowy jest silny świąd. Prowadzi on do zmian pourazowych, lokalizujących się przede wszystkim w okolicy małżowiny usznej, a czasem również na twarzy i karku zwierzęcia. Świąd powodowany jest bezpośrednim, drażniącym i  toksycznym działaniem dużej ilości pasożytów, w czasie inwazji dochodzi również do rozwoju  nadwrażliwości, co dodatkowo nasila świąd. Najbardziej typowym objawem jest duża ilość ciemnobrunatnej, suchej woszczyny, która widoczna jest podczas badania otoskopowego, a często już podczas oglądania wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej. Przyczyną nadprodukcji woszczyny jest mechaniczne drażnienie przez pasożyta ścian przewodu słuchowego. Woszczyna ta zawiera formy dorosłe pasożytów i ich wydaliny oraz ich jaja i formy rozwojowe.  Dłużej trwające zapalenie przewodu słuchowego prowadzi do wtórnych zakażeń przewodu słuchowego powodowanego przez drożdżaki z rodzaju Malassezia jak i bakterie, głównie zairenkowce. W przypadku jeśli dojdzie do tego typu powikłań charakter zapalenia przewodu słuchowego może się zmienić z rumieniowo – woszczynowego na ropne (ewentualnie  może dojść nawet do zapalenia ucha środkowego).  Poza zapalaniem przewodu słuchowego, wyjątkowo, możliwa jest inwazja dotycząca powierzchni skóry, w takich przypadkach inwazja ta dotyczy okolicy głowy i może być też powodem rozwoju prosówkowego zapalenia skóry.

Rozpoznanie różnicowe otodectozy

W rozpoznaniu różnicowym uwzględniamy inne choroby będące u kotów przyczyną zapalenia przewodu słuchowego zewnetrznego, przede wszystkim  pozostałe inwazje ektopasożytnicze jak i  choroby alergiczne. W sytuacjach, w których inwazja dotyczy skóry wykluczyć należy inwazje Chyelytiella, dermatofitozę, atopowe zapalnie skóry (alergiczne zapalenie skóry nie wywołane alergią na pchły i alergią pokarmową), alergię pokarmową i wszystkie choroby odpowiedzialne za powstanie u kotów prosówkowego zapalenia skóry.

Otodectoza – rozpoznanie

Rozpoznanie stawiane jest na podstawie wykazania pasożyta lub jego jaj i postaci rozwojowych podczas badania mikroskopowego woszczyny. Woszczynę do badania pobiera się przy pomocy wymazówki lub ezy i ocenia w stanie niebarwionym pod małym powiększeniem (50-100x).  W przypadku, gdy choroba dotyczy skóry wykonuje się zeskrobinę powierzchowną lub test z taśmą samoprzylepną.

Otodectoza – leczenie

W przypadkach zapalenia zewnętrznego przewodu słuchowego wystarczające może być leczenie miejscowe. Przed podaniem leku kanał słuchowy należy wyczyścić w celu usunięcia zalegającej woszczyny, o ile nie występują nadżerki, owrzodzenia i duża bolesność przewodu słuchowego. W takiej sytuacji lepiej wstrzymać się z czyszczeniem przewodu, ponieważ może prowadzić to do dużego bólu i krwawienia. Lekiem z wyboru stosowanym miejscowo jest iwermektyna, która podawana jest bezpośrednio do zewnętrznego przewodu słuchowego w roztworze 0,1 % po 0,5 ml do ucha co 2 tygodnie. Na polskim rynku dostępne są preparaty zawierające iwermektynę zarejestrowane do miejscowego stosowania w przypadku otodektozy.

Bardzo skutecznym w leczeniu choroby preparatem jest selamektyna, którą należy stosować 2 -krotnie w odstępach 30 dniowych. Zdecydowana większość przypadków choroby może być wyleczona przy jednorazowym podaniu preparatu (w dawce  6 mg/kg m.c.). Skuteczność takiego leczenia oceniana jest na  94 do nawet 100% .  Preparat ten jest bezpieczny i można go stosować u kociąt, nawet w wieku 6 tygodni oraz u karmiących kotek. Kolejnym środkiem stosowanym w leczeniu jest połączenie 10 % imidaklopridu i 1% moksydektyny podawanej w postaci spot-on, podawane 2 krotnie w odstępie 4 tygodni.

Skuteczna jest również eprinomektyna w preparatach spot-on podawana jednorazowo.

Poza omawianymi substancjami, które mają rejestrację dla kotów, możliwe jest leczenie ogólnoustrojowe poprzez podawanie doustne lub podskórne iwermektyny w dawce 0,2 do 0,4 mg/kg m.c. w odstępie 7 – 10 dni 2 lub 3 krotnie. Iwermektyna iniekcyjna nie jest zarejestrowana dla kotów, ale jest ona skuteczna i bezpieczna w leczeniu choroby. Innym lekiem, który można podawać ogólnie jest moksydektyna, którą stosuje się w dawce 0,2 mg/kg m.c. podskórnie lub doustnie 2 krotnie w odstępie 10 dni.

Na początku leczenia choroby przez kilka dni można zastosować  glikokortykosteroidy ogólnoustrojowo np. prednizolon w dawce przeciwświądowej (2mg/kg m.c./24 h). Jeżeli dojdzie do rozwoju powikłań bakteryjnych wskazana jest antybiotykoterapia ogólnoustrojowa. W przypadku, gdy zmiany dotyczą wyłącznie przewodu słuchowego i dodatkowo obecne są powikłania bakteryjne oraz drożdżakowe można stosować miejscowo preparaty zawierające antybiotyki i leki przecigrzybicze. Wskazane może być miejscowe podanie glikortykosteroidów, które prowadzą zarówno do zmniejszenia świądu jak i ograniczają nadprodukcje woszczyny.

Autor:

dr hab. Marcin Szczepanik
kryll@poczta.onet.pl

Zdjęcia z zasobów prywatnych autora.

Zalecana literatura:

Angus J. C.: Otic cytology in health and disease. Vet. Clin. Small. Anim. 2004, 34, 411-424

Blot C., Kodjo A., Reynaud M. C., Bourdoiseau G.: Efficacy  of selamectin administered topically in the treatment of feline otoacariosis. Vet. Parasitol. 2003, 112, 241–247 .

Preventive efficacy of a topical combination of fipronil – (S)-methoprene – eprinomectin – praziquantel against ear mite (Otodectes cynotis) infestation of cats through a natural infestation model

Beugnet F., Bouhsira E, Halos L., Franc M.  Preventive efficacy of a topical combination of fipronil – (S)-methoprene – eprinomectin – praziquantel against ear mite (Otodectes cynotis) infestation of cats through a natural infestation model

Preventive efficacy of a topical combination of fipronil–(S)-methoprene–eprinomectin–praziquantel against ear mite (Otodectes cynotis) infestation of cats through a natural infestation model Parasite. 2014; 21: 40.

Clements P.J.M., Rowan T.G., Jernigan A.D.: Efficacy and safety of selamectin against Sarcoptes scabiei on dogs and Otodectes cynotis on dogs and cats presented as veterinary patients. Vet. Parasitol. 2000, 91, 291–309

Fayez A. S.  Taher A.: Epidemiology, genetic divergence and acaricides of Otodectes cynotis in cats and dogs Baraka Veterinary World, 2011, 4, 109-112

Fisher M. Shanks A D. J  review of the off-label use of selamectin (Stronghold®/Revolution ®) in dogs and cats Acta Vete. Scandinavica 2008, 50:46

Fourie L.J., Kok D., Jheine J. Imidacloprid10% / Moxidectin 1% Spot-on against Otodectes cynotis in Cats. Parasitol. Res. 2003, 90: 112 – 113

Gotthelf L.N. Small Animal Ear Diseases. W.B. Saunders Company Philadelphia 2000

Krautmann M.J., Novotny M.J., De Keulenaer K., Godin C.S., Evans E.I., McCall J.W., Wanga C., Rowan T.G., Jernigan A.D. Safety of selamectin in cats. Vet. Parasitol. 2000, 91, 393–403

Lefkaditis M.A. , Koukeri S.E. Mihalca A.D.: Prevalence and intensity of Otodectes cynotis in kittens from Thessaloniki area, Greece. Vet. Parasitol. 2009, 163, 374–375

Manolis N. Saridomichelakis A. F. Koutinas D., Gioulekas L.,  Leontides Z.: Sensitization to dust mites in cats with Otodectes cynotis infestation. Vet.  Dermatol. 1999, 10, 89-94

Mosallanejed B., Alborzi A.R Katvandi N.: Prevalence and intensivity of Otodectes cynotis in client owned cats in Ahvaz Iran, Asian J. Animal Vet Adva 2011. 1. 1-6

Paterson S.: Skin diseases of the cat. Blackwell Science 2000

Rosser E.J.: Causes of otitis externa Vet. Clin. Small Anim. 2004, 34, 459-468

Scott D.W., Miller W. H., Griffin C. E., Veterinary Dermatology. W.B. Saunders Company Philadelphia 2001

Shanks  D.J., McTier T.L., Rowan T.G., Watson P., Thomas C.A., Bowmanc D.D., Hair J.A., Pengo G., Genchi C., Smothers C.D., Smith D.G., Jernigan A.D. The efficacy of selamectin in the treatment of naturally acquired aural infestations of Otodectes cynotis on dogs and cats. Vet. Parasitol. 2000, 91, 283–292

Six R.H., Clemence R.G., Thomasa C.A., Behan S., Boy M.G., Watson P., Benchaoui H.A., Efficacy and safety of selamectin against Sarcoptes scabiei on dogs and Otodectes cynotis on dogs and cats presented as veterinary patients. Vet Parasitol. 2000,23:291-309.

Taylor M. A.:  Recent Developments in Ectoparasiticides.  Vet. J. 2001, 161, 253–268